واكاوی زوایای ازدواج سفید

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، بی تعهدی و عدم مسوولیت پذیری نسبت به یكدیگر، یكی از عوامل برقراری ارتباطات و با هم بودن های خارج از ضوابط قانونی و معیارهای اخلاقی است كه امروزه به چالشی برای متزلزل كردن نظام خانواده تبدیل شده است. ارتباطی كه هیچ شرط و ثبت قانونی ندارد و دوام و امنیتی درآن متصور نیست و مخالف با نص صریح قرآن است كه همواره جوانان را به پاكدامنی، خویشتن داری و ازدواج حقیقی تشویق می‌كند.
پدیده نامانوس عصر حاضر كه موضوع نشست گروه پژوهشی مطالعات زنان پژوهشكده مطالعات اجتماعی هم بود. نشستی با حضور «زهره خسروی» روانشناس، «عالیه شكربیگی» جامعه شناس و «سید جواد میری مینق» عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در محل این پژوهشكده برگزار شد.

**زندگی های لحظه ای محصول تحولات ناموزون اجتماعی
شكربیگی نخستین سخنران این نشست، شكل گیری پدیده های اجتماعی را مبتنی بر نیازهای جامعه عنوان كرد و گفت: خانواده به مثابه یك سازه اجتماعی، سیال و غیر خنثی است و هر تحولی را در خود می پذیرد. با نگاهی به مفهوم خانواده در غرب، درمی یابیم كه از 1960 میلادی، تحولات اجتماعی و سیاسی باعث ایجاد روابط نابسامان اجتماعی شد كه تبعاتی بر نهاد خانواده به دنبال داشت.
این تحولات و تغییرات شدید ارزشی در جامعه ایران هم گریبان خانواده را گرفته و منجر به كاهش ازدواج و افزایش طلاق و شكل گیری شیوه های جدید ارتباطی شده است.
به باور شكربیگی، جهانی شدن، ارزش ها را تغییر داده و فردگرایی را جایگزین روابط گروهی كرده است. در سایه این تغییرات، ارتباط بین فردی هم دستخوش تحول شده و زندگی مشترك بدون بنیان های عرفی و قانونی گسترش پیدا كرده است تا آن جا كه بر اساس ارقام منتشره، دو سوم ازدواج ها در آمریكا، از این شیوه تبعیت می كند؛ این در حالی است كه تا پیش از سال 1970 ازدواج های خارج عرف، غیرقانونی بود.
این جامعه شناس در بخشی دیگر از سخنان خود، تاریخچه همباشی سیاه در ایران را از سال 1388 دانست و اظهار داشت: به دلیل وجود فناوری های نوین ارتباطی و شبكه های اجتماعی، نمی توان با زور و زبان خشونت به سراغ پدیده های نوظهور در میان جوانان رفت بلكه باید بررسی شود تا به راهكارهای مناسب و زیرساختی برای تقویت خانواده و ازدواج قانونی رسید. از سروصدای سیاسی به پدیده باید حذر كرد و با ابزارهای علمی و جامعه شناسانه جوانان را در مسیر درست هدایت كرد. چرا كه جوانان در شرایط امروزی، با صفاتی همچون سنت گریز، تعهدگریز و فردگرایی دست و پنجه نرم می كنند و بر آزادی های فردی تاكید دارند.
اشاعه طرح های حمایتی برای ازدواج جوانان از سوی دولت مردان سیاستگذار، جلوگیری از رد و انكار پدیده های نوظهور، به رسمیت شناختن گونه شناسی خانواده و بازگشت نهادهای ملی و مذهبی به كاركردهای اصلی خود، تقویت بنیه اقتصادی، فرهنگی و حقوقی افراد و نهادهای مدنی از دیگر راهكارهایی بود كه شكربیگی در پایان سخنان خود جمع بندی كرد.

**انزوای عاطفی، عامل ترویج همباشی
خسروی هم به عنوان دومین سخنران این نشست، از نبود تحقیقات میدانی و مطالعه ای درباره پدیده ازدواج سفید یا همباشی سیاه خبر داد و استفاده از مكانیزم رد و انكار را عامل جلوگیری از تحقیق در این زمینه دانست.
به بیان این روانشناس، مساله زیر یك سقف زندگی كردن بدون ضوابط قانونی و عرفی، مختص كلان شهرها و بیشتر در میان قشر دانشجویی صورت می گیرد كه عطای موانع فرهنگی شهر كوچك خود را به لقای زندگی گمنام در شهرهای بزرگ بخشیده اند و بدون تعهد و مسوولیت در كنار جنس مخالف روزگار می گذرانند. دانشجویانی كه با فضای فكری سنتی برای تحصیل به شهرهای بزرگ آمده و محیط عامل تغییر فكری آنان شده است.
خسروی به اندوخته های تجربی خود در این زمینه اشاره كرد و گفت: بیشتر افرادی كه همباشی سیاه را انتخاب كرده اند و برای مشاوره به كلینیك های خاص مراجعه می كنند از نبود امنیت و تداوم در این روابط آگاهی دارند اما پسران به این بهانه كه توانایی مخارج سنگین ازدواج را ندارند و دختران مراجعه كننده به امید ازدواج دایم با شخص مورد نظر به این رابطه ادامه می دهند كه در 95 درصد موارد، شخص متضرر از این رابطه، دخترانی هستند كه با روح و روان پریشان و دلی شكسته باید شاهد پایان رابطه باشند.
این روانشناس درباره خصوصیات منتخبان همباشی هم گفت: اگر افراد در مرحله شكل گیری (13 سال تا 20 سال) رشد سالمی داشته باشند می توانند هویت پویایی داشته باشند و در دوره های سنی 20 تا 40 سال روابط صمیمی دو جانبه ای با همنوعان خود داشته باشد. اما اگر در مرحله شكل گیری به خوبی تربیت نشوند، در بزرگسالی دچار انزوای عاطفی شده و هرگز نمی تواند روابط عاطفی پایداری داشته باشد.
بنابراین می توان گفت تجارب و تربیت كودكی و نوجوانی، عامل ورود افراد به این نوع زندگی است، زندگی كه میزان اعتماد و حس رابطه صمیمانه پایدار در آن كمرنگ است و در این میان زنان منفعت كمتری می برند. پس توصیف و تبیین این پدیده و پیش بینی های قانونی لازم، از ملزومات اصلی پیشگیری از اشاعه همباشی سیاه است.

**بازتعریف قانون، دژ محكم همباشی بی قانون
میری پژوهشگر هم در این نشست، مساله ازدواج سفید را مفهومی جامعه شناختی عنوان كرد كه وقتی بستر اجتماعی نابهنجاری فراهم باشد آنگاه در طول زمان، تبدیل به هنجار می‌شود كه برای جلوگیری از گسترش بسترهای این نابهنجاری، باید خوانش ها، چارچوب های فقهی و حقوقی و قوانین ایران بازتعریف شود تا سوژه وارگی زنان اصلاح شده و بسیاری از مسایلی كه از منظر روانشناختی چالش است، ترمیم شود.
این پژوهشگر در ادامه به واكاوی بسترهای اجتماعی به وجود آمدن این پدیده در غرب اشاره كرد و گفت: تنگناهای تئولوژی(یك نظام نهیلیستی) در اروپا عامل رشد همباشی و شكستن ساختارهای قانونی و نظام مند ازدواج شده است تا آن جا كه روابط پیش از ازدواج، سال ها در انتظار ازدواج دایم باقی می ماند كه در این میان، از بارداری های ناخواسته و تولد فرزندانی بدون هویت قانونی و هزاران مشكلات روحی و روانی به عنوان ماحصل این نوع همباشی نباید غافل ماند.
میری در پایان افزود: به لحاظ حقوقی هم باید قوانین حاكم بر ازدواج و این نوع زندگی را در دو مبحث كیفری و حقوقی مورد ارزیابی قرار داد تا موارد دامن زننده این روابط از میان برود.

پژوهشم**9294**1601**
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و پژوهش های خبری ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.