تداوم خشكسالي در درياچه بختگان فارس وتهديدات زيست محيطي

به گزارش ايرنا ، آمارها حاكي از كاهش شديد روند بارش ها در سالهاي گذشته و ايجاد شرايط نامطلوب منابع آب در استان فارس بخصوص در حوضه بختگان دارد.
حوضه آبريز درياچه طشك - بختگان و مهارلو با مساحت 31 هزار و 452 كيلومتر مربع دچار كاهش بيش از 90 درصدي ميزان بارش نسبت به ميانگين بارش دوره خشكسالي و همچنين ميانگين بلند مدت دوره ي آماري، در سال آبي جاري شده است.
رودخانه هاي كُر و سيوند از مهمترين ورودي هاي اين حوضه وسيع آبريز بشمار مي آيند كه سدهاي مخزني درودزن و ملاصدرا با گنجايش به ترتيب 993 و 440 ميليون متر مكعب بر روي رودخانه كُر و سد مخزني سيوند با ظرفيت 225 ميليون متر مكعب بر روي رودخانه سيوند احداث گرديده و به بهره برداري رسيده است.
وقوع خشكسالي هاي مستمر از سال 1386 تاكنون، تغيير اقليم، تغيير الگوي بارش ها و برداشت بي رويه آب، از جمله دلايل عمده كاهش جريانات ورودي به اين سدها بوده است. به طوري كه سد سيوند عليرغم آبگيري اوليه در سال نخست بهره برداري، به دليل كاهش شديد بارندگي تاكنون آبي در مخزن آن ذخيره نشده و مخزن سد خشك مي باشد.
در ميان سدهاي احداث شده، سد درودزن بدليل تأمين بخشي از آب شرب شيراز، مرودشت و تامين آب شرب روستاهاي در مسير آبرساني به شيراز، تامين آب مورد نياز صنايع منطقه، از اهميت به سزايي برخوردار است. ليكن با توجه به كاهش شديد ورودي سد به علت كم بارشي شديد در حوضه آن، اكنون بيش از 10 ميليون متر مكعب از حجم پايداري سد براي شرب برداشت شده است.
با توجه به استمرار روند خشكسالي ها و ادامه ي روند كاهشي حجم ورودي به سدها، چاره اي جز اتخاد سياست هاي مديريت بهينه مصرف و كاهش مصارف آب به خصوص در بخش كشاورزي وجود ندارد. در همين راستا از عوامل بسيار مخرب منابع آب در اين حوزه، چاه هاي غيرمجاز را مي توان نام برد كه عليرغم انسداد تعداد چهار هزارحلقه چاه غير مجاز طي سال هاي 93 تا 96 هنوز 10 هزار حلقه چاه غير مجاز هم وجود دارد كه در جهت پر كردن اين چاه ها، مي طلبد دستگاه هاي قضايي، انتظامي و ساير دستگاه هاي مرتبط، كماكان همكاري هاي لازم را معمول كنند.
تهديدات زيست محيطي در كنار مسايل و چالش هاي مختلفي كه در زمينه تامين آب شرب و كشاورزي بروز كرده است از جمله مهمترين تهديداتي است كه با تداوم خشكسالي در حوضه بختگان به چشم مي آيد.
هر سال سطح وسيعي از اين درياچه در فصول گرم به شوره زار و نمك زار تبديل مي شود و توفان هاي نمك به راه مي افتد ، سطح وسيعي از شهرها استهبان ، آباده طشك ، ني ريز ، رونيز و روستاهاي حاشيه شهرستان هاي شرقي فارس زير چتري از ريز گردهاي بختگان و طشك قرار مي گيرند و مهاجرت تنها چاره براي ساكنان روستاهايي است كه در حاشيه اين مناطق زندگي مي كنند.
چانه زني هاي مسئولان محيط زيست و فعالان مردمي براي گرفتن حقابه بختگان بالا گرفته اما آبي در بالا دست اين درياچه خشك شده وجود ندارد كه بخواهد رها سازي شود، اكنون كه در فصل بارندگي و در فصل پر آبي حوضه آبريز هستيم 10 ميليون متر مكعب هم بيشتر از حد مجاز از ذخيره سد درود زن برداشته شده است،چگونه مي توان اميد داشت كه حقابه اي براي بختگان در سال جاري رها سازي شود.
مسئولان سازمان هاي آب و فاضلاب ، محيط زيست، كشاورزي و مديران مسئول در كارگروه ها و كميته هاي كارشناسي در استانداري فارس، استاندار و مديريت ارشد اين استان و تصميم گيران در حوزه استانداري هم هر چند بارها بر احياي مناطق زيست محيطي در حوضه بختگان تاكيد كرده اند اما در نهايت احياي اين درياچه در اولويت هاي دست چندم قرار مي گيرد و آنچه بر جاي مي ماند شوره زار و نمك و توفان هايي است كه در سطح درياچه خشك بختگان مي وزد و ريزگردهاي نمك را به هوا مي برد.
مدير كل حفاظت محيط زيست فارس دراين زمينه بيان داشت:نبايد شرايطي فراهم شود كه ما حقابه تالاب هاي بختگان و طشك را كه شفافيت قانوني دارد از سازمان هاي مسئول گدايي كنيم، حقابه بايد داده شود.
دكتر سعيد محمودي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا افزود: بايد طوري اين حقابه ها ادا شود كه كشاورزان در مسير نتوانند آن را برداشت كنند.‌ محيط زيست، سازمان هاي آب و كشاورزي و مردم در احياي تالاب هاي خشك شده هر كدام سهم و نقش دارند ما به دنبال ايجاد مديريت منابع براي احياي تالاب ها هستيم و سهم هر كدام از اين موارد مشخص است و آن را مطالبه مي كنيم.
محمودي بابيان اينكه درست نيست سهم و حقابه تالاب را با گدايي بگيريم تا تالاب زنده بماند گفت: قانون در اين زمينه روشن است و حقابه را مشخص كرده است، چرا بايد حقابه بختگان و طشك را به تاخير بيندازيم؟ چرا بايد وقتي حقابه اي رها سازي مي شود طوري و در شرايطي آن را رها كنيم كه كشاورزان در مسير آن را برداشت كنند و آبي به بختگان و طشك نرسد؟
مدير كل حفاظت محيط زيست فارس در پاسخ به پرسش خبرنگار ايرنا مبني براينكه بسياري از سدها آبي براي رها سازي ندارند و يا اصولا آبگيري نشده اند گفت : چرا بايد سدي ساخته شود كه آبگيري نمي شود و مي دانيم آبي براي آبگيري آن نيست؟ اگر سد در جايي احداث شود كه آبي براي آبگيري شدن نداشته باشد و سالها بگذرد و آبي به سد وارد نشود اصولا چنين سدي با كدام نظر كارشناسي ساخته شده است؟
اسماعيل تبادار استاندار فارس اوايل مهر ماه 96 در راس هياتي متشكل از معاونين استانداري فارس،مديران ستادي استانداري، دفتر فني استانداري، نماينده مردم ني ريز در مجلس شوراي اسلامي،رييس سازمان مديريت و برنامه ريزي استان و جمعي از مديران كل دستگاه هاي اجرايي استان و فرماندار و مسيولين محلي از تالاب طشك و بختگان بازديد كرد.
استاندار فارس و همه اين مسئولان در بازديد از تالاب بختگان بر احياي تالابهاي استان تاكيد كردند ودر حضور مديران دستگاه‌هاي مختلف استاني به بررسي دلايل خشكي بختگان و پيامدهاي منفي ‌اين درياچه براي شهرستان‌ها و مناطق اطراف آن پرداختند.
هر چند به گفته تبادار، احياي تالاب‌هاي استان در اولويت اول استان قرار داشته و بايد به طور جدي به آن پرداخته شود اما شواهد موجود ، حجم بارش ها ، ميزان خشكسالي و آسيب هاي امسال و سالهاي قبل بيانگر آن است كه همچنان اميديد به احياي اين درياچه و تالاب و مديريت منابع آب دراين حوزه نيست و تابستان امسال نيز ساكنان حاشيه درياچه هاي بختگان و طشك بايد توفان هاي نمك را تحمل كنند .
درياچه بَختِگان‌، از درياچه‌هاي ايران در استان فارس است. اين درياچه زيستگاه زمستانه پرندگاني بوده است كه از روسيه و دشتهاي سيبري به ايران مهاجرت مي‌كردند ، فلامينگو، درنا، كبوتر دريايي، آب‌چيليك، مرغابي، غاز و ساير پرندگان كه همگي در حفظ بوم‌ساختار و محيط زيست نقش بسيار ارزنده‌اي داشتنند دراين درياچه ها زمستان گذراني ميكردند .
درياچه بختگان، باعث افزايش رطوبت هوا مي‌شد و به علت بلند بودن ارتفاع كوه‌هاي پيرامون ني‌ريز، رطوبت حاصله در هواي همان منطقه باقي مانده و باعث ثمردهي درختان انجير، بادام، رز و زيتون در كوه‌ها مي‌شد كه مي‌توان به نوعي آن را آبياري مصنوعي كوه‌ها ناميد.
ساختن سدهاي بالا دست سبب كاهش ورودي آب رودخانه كُر به درياچه بختگان شده است و در نتيجه، ورودي آب به اين درياچه به سيلاب‌هاي منطقه آباده طشك، خير، نيريز، خرامه و ارسنجان محدود شد كه با احداث سد سيوند بر روي رود سيوند در تنگه بلاغي، سيلاب‌هاي رودخانه سيوند هم به رود كُر نرسيد و در نتيجه به اين درياچه نيز آبي وارد نشد.
بختگان و طشك در فاصله 200 كيلومتري شرق شيراز واقع است.
6113 /1876