نشاط اجتماعی در گرو احیای آیین های شاد سنتی است

سنت مردمان كُردنشین كرمانشاه مملو از آیین ها و رسوم شاد، جذاب و با اصالتی است كه گسترش آن موجب شده همگان از مردمان كُرد، به عنوان افرادی سرزنده و شاداب و در عین حال غیور و باصلابت یاد كنند.
از جلوه های بصری همانند لباس های رنگارنگ و خیره كننده كرمانشاهیان تا جلوه های بصری طبیعی، همگی زمینه ای برای ایجاد نشاط و شادی در میان مردم این دیار به ویژه در فصل بهار است.
همه این آیین ها با روش ها و هنجارهای لذت بخش و همگون با منطقه جغرافیایی در كرمانشاه كهن انجام می شد كه اكنون برخی از آنان از بین رفته و برخی دیگر نیز به قوت خود باقی است.

**همخوانی ترانه كُردی با مشاهده پرواز لك لك های مهاجر
چنانچه یك محقق و پژوهشگر اجتماعی در گفت و گو با ایرنا، از استقبال بهار به عنوان یكی از آیین های شاد از گذشته تا به امروز اشاره كرد و اظهار داشت: پس از رهایی زمین از دست زمستان های سرد و سخت و برف های سنگین، بی شك آمدن گل های نوروزی و روییدن گیاهان موجب نشاط درونی در انسان می شده و اوج لذت را به بیننده منتقل می كند.
رضا موزونی ادامه داد: در گذشته این شادی و نشاط قبل از آمدن فصل بهار، با ترانه خوانی كودكان آغاز می شد، هنگامی كه لك لك ها از سمت جنوب به شمال باز می گردند و از منطقه ما عبور می كنند در آن هنگام كودكان به محض دیدن پرواز لك لك ها ترانه كُردی با متن 'حاجی لك لك مارهات، مار گلنگ دار هات، كاكه م و سوار هات، شتریل و قطار هات، گنه م و خروار هات' (حاجی لك لك، مار آمد، 2 مار گلنگ بر گردن آمد، برادرم با سوار آمد، شترها به صف مانند قطار آمدند و گندم هم با خروار آمد) را با شعف و شادی بسیار سر می دادند.

**بازی زره مشتكی در چهارشنبه سوری
وی با بیان اینكه برگزاری آیین های مرتبط با چهارشنبه سوری در گذشته فرصت طلایی برای بروز شادی و نشاط بوده، اظهار داشت: در آن هنگام آتشی با نماد شادی برافروخته می شد و همگی با جمع شدن در وسط آبادی و روستا آتشی بزرگ می افروختند و بازی های مختلف انجام می دادند كه زره مشتكی و یا همان گل یا پوچ شایع ترین بازی كرمانشاهیان در شب چهارشنبه سوری و در كنار آتش بود.

**همخوانی كودكان كُرد در شب نخست بهار
وی از همخوانی در شب نخست بهار به عنوان یكی دیگر از آیین های شاد مردم كرمانشاه یاد كرد و ادامه داد: كودكان خردسال دست در دست هم در كوچه های شهر و روستا شعری با مضمون 'امشو اول وهاره، خیر وی ماله بواره، عصا خوی چكشی، خدا كُردان نكشی' (امشب اول بهار است، خیر و بركت به این خانه رو كند، عصا مانند چكش است، خدایا كُردها را نكش) را سر می دادند و همزمان درب منازل را به صدا در می آوردند كه در این صورت صاحبخانه با شیرینی های محلی همچون بژی، تخم مرغ پخته و دیگر تنقلات از كودكان پذیرایی می كرد و بدین گونه در شادی آنان شریك می شد.

**بازی محلی پالان و شال دركی
موزونی از بازی 'پلان' یا پالان به عنوان یكی دیگر از آیین های شاد كودكان و جوانان كرمانشاهی یاد كرد و افزود: این بازی معمولا غروب هنگام با محور باران خواهی و طلب باران انجام می شد.
وی از شال دركی به عنوان یكی دیگر از آیین های شاد و جذاب به ویژه برای نوجوانان یاد كرد و تصریح كرد: در این بازی 2 شال بلند به یكدیگر وصل می شد و از پشت بام و ایوان خانه به پایین آویزان می شد و بازی كنندگان آوازی با عنوان 'پرشالم نسوزن' ( گوشه شالم را نسوزان) را سر می دادند كه خانواده ها مواد خوراكی را در داخل شال گذاشته و آن را می بستند سپس كودكان با شادی و شوق شال را به سمت بالا كشیده و در پایان همه شیرینی های جمع شده را در بین مردم روستا تقسیم می كردند.
به گفته این پژوهشگر اجتماعی، كودكان از طریق بازی های شاد روحیه مشاركت پذیری در جمع را پیدا خواهند كرد كه در فصل بهار موجب افزایش انرژی و آمیخته شدن با شادی طبیعت می شود.

**ثبت ملی 28 میراث ناملموس در استان كرمانشاه
در ادامه معاون میراث فرهنگی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری استان كرمانشاه در گفت و گو با ایرنا، به وجود 2 نوع میراث ملموس و ناملموس اشاره كرد و افزود: میراث ملموس به بناهای تاریخی، سنگ ها و هراثر باارزش باستانی و بصری اشاره دارد و از سوی دیگر آداب و رسوم پیشینیان میراث ناملموس و یا همان میراث معنوی یاد می شود.
اكبر رضایی افزود: نزدیك به 28 میراث ناملموس از استان كرمانشاه به ثبت رسیده كه آهنگ های موسیقی 'هوره' و 'مور' نمونه ای از آن ها است و برای ثبت ملی دیگر آیین های استان پیشنهاد داده ایم.

**آداب متفاوت پرداخت جهیزیه و شیربها در میان مردم كُردهای كرمانشاه
رضایی اظهار داشت: در برپایی آیین هایی همچون ازدواج و عروسی، هر مردمی دارای فرهنگ، آداب و رسوم و ذوق كاربردی مختص به خود هستند، عروسی در مناطق كُردنشین كرمانشاه علاوه بر برگزاری موسیقی های خاص كردی نظیر ساز و دهل و رقص محلی، دارای آداب و رسوم و احترام ویژه ای است و سنن خاص خود را دارد.
به گفته رضایی، در عروسی های گذشته پرداخت شیربها و جهیزیه متفاوت بود به گونه ای كه این وسایل در میان دامداران حتما باید از حیوانات و چهارپایان حلال گوشت انتخاب می شد، در میان كارگران و برخی از مشاغل، شیربها و جهیزیه از اسلحه و یا تیركمان و در بین كشاورزان معمولا یك قطعه زمین تعیین می شده است.
رضایی ادامه داد: خرید عروسی حتما از لباس های سنتی و كُردی انتخاب می شد، در این بین هدیه ای با عنوان شیرحلالانه به مادر دختر اهدا می شد كه ترجیحا سربند، لباس كُردی و یا سایر لباس های كُردی بود و همچنین آوردن عروس به خانه توسط همراهان خاص كه هریك عناوین خاصی داشتند، انجام می شد.

*بووكه بارانه و هه وره بارانه
رضایی از آیین 'بووكه بارانه' به عنوان سنت طلب باران در زمان خشكسالی یاد كرد و افزود: این آیین مشترك در مناطق كُردنشین است كه در كرمانشاه و ایلام به اسم بازی 'پلان' شناخته می شود این بازی ریشه اسطوره ای دارد كه در ثلاث مردان بازی می كنند و زنان آنان را تشویق می كنند.
وی از 'هه وره بارانه' به عنوان یكی از آیین های فراموش شده یاد كرد و گفت: این اصطلاح امروزه خیلی كاربرد ندارد از همین رو باید ثبت شود چرا كه ثبت آیین به معنای در خطر بودن آن آیین است، در زمان گذشته كمباین، تراكتور، ماشین آلات سنگین وجود نداشته و كشاورزی به سختی و از طریق حیوانات انجام می شد از همین رو خیلی دیر محصولات كشاورزی برای كوبیده شدن به خرمنگاه آورده می شد و به باران پاییزی بر می خورد.
رضایی اظهار داشت: از همین رو آیین 'هه وره بارانه' با هدف نباریدن باران انجام می شد چرا كه بارش در چنین شرایطی موجب از بین رفتن محصولات كشاورزی می شد.

آئین های چهارشنبه آخر سال در كرمانشاه
وی با بیان اینكه سور واژه ای كُردی به معنای سرخ است، به آداب چهارشنبه سوری مردمان كُرد كرمانشاه اشاره كرد و اظهار داشت: در گذشته غروب روز سه شنبه در مناطق كُردنشین 2 نوع چهارشنبه سوری برگزار می شد، به این صورت كه آتش بر سر در خانه ها روشن می شد كه این آیین به رسوم اساطیری و اسطوه اسفندیار باز می گشت.
معاون میراث فرهنگی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری استان كرمانشاه ادامه داد: براساس شنیده ها در این مراسم توسط صاحب هر خانه گندم و جو در بالای خانه و در كنار آتش افروخته شده ریخته می شد چرا كه معتقد بودند اسب اسفندیار از این غذا خواهد خورد و در نتیجه آن سال، محصول به میزان بالایی كشت می شود.
وی یادآور شد، بعدها آتش بر روی پشت بام ها افروخته می شد چرا كه آتش در دوران ایران باستان دارای احترام و تقدس بوده است و هیچگاه همسطح زمین روشن نمی شده است.

*آیین احترام به آب
وی یادآور شد، در ایران باستان و در محل زندگی آریایی ها، آب و آتش از احترام و قداست بالایی برخوردار بود و هیچگاه آب دهان، فاضلاب و زباله در آب رها نمی شد.
رضایی از سیزده بدر به عنوان آیین پاسداشت طبیعت یاد كرد و افزود: سیزه بدر آیین احترام به پنج عنصر طبیعی، منابع طبیعی، پاكسازی و حفاظت از محیط زیست است كه اكنون دچار كج مداری شده و معمولا با كباب كردن گوشت و مرغ و سپس رها كردن زباله در طبیعت به پایان می رسد.
این مسئول افزود: در گذشته 13 روز پس از نوروز، مردم به طبیعت رفته و كاشته های خود را به طبیعت و به آب تقدیم می كردند كه علاوه بر زیبایی به معنای همكاری بشر با طبیعت و احترام به آب بود.
وی یادآور شد، رفتار انسان و پاكی اجتماعی و تعامل وی را می توان در رفتار او با طبیعت سنجید و چنین نگرشی ملاكی مناسب برای بررسی شخصیت انسان است.
رضایی در پایان خاطرنشان ساخت، برخی از سنن و میراث های مردم كُرد كلهر در ایران و عراق مشترك است میراث معنوی مردم كُردنشین همچون گویش كُردی كلهر، ضرب المثل، موسیقی و موارد بیشماری كه پیشنهاد شده می تواند در كشور عراق هم ثبت شود كه در این صورت صلح، دوستی، همكاری اجتماعی و تبادل بیشتر خواهد شد.

كرمانشاه؛ هندوستان ایران
در استان كرمانشاه كه بیش از 24 هزار كیلومتر مربع وسعت دارد؛ حدود 2 میلیون نفر جمعیت در 14 شهرستان و بیش از 2 هزار و 600 روستا سكونت دارند كه از این تعداد نیمی از جمعیت در مركز استان زندگی می كنند.
این استان بافتی قومی و مذهبی دارد و اقوام كُرد، لك، جاف و ترك و همچنین مذاهب و فرق اهل تسنن، تشیع و اهل حق در این استان سكونت دارند.
استان كرمانشاه همچنین 371 كیلومتر مرز مشترك با 2 بخش كُردنشین و عرب نشین كشور عراق دارد و می توان گفت جزء استان های مهم كشور محسوب می شود.
به دلیل تنوع قومی و مذهبی و وجود خُرده فرهنگ های فراوان از استان كرمانشاه به عنوان هندوستان ایران نام می برند، كرمانشاه از پیشینه تاریخی نیز برخوردار است و سنگ نوشته ها و بناهای تاریخی دوران قبل از اسلام و دیگر دوره های تاریخی نشان از وجود فرهنگ و تمدن در این دیار دارد.
گزارش از زهره كریم زاده
7460/8066