مراكز علمی در تربیت مترجمان حرفه ای توفیق چندانی نداشته اند

مجید جعفری اقدم روز چهارشنبه در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا افزود: صنعت ترجمه از دیرباز در تعاملات و تبادلات داشته ها و یافته های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بین ملت ها و فرهنگ های مختلف در جهان و در توسعه علم و تمدن سازی ركن مهمی بوده كه با توسعه روابط بین المللی و به ویژه بسط امكانات و فرصت های ارتباطی، دامنه استفاده از آن به لایه های دیگر ارتباطات بین المللی تسری یافته است.
وی ادامه داد: ملت ها و فرهنگ ها برای بهره مندی درست از این امكان تلاش دارند با ورود یافته های علمی، فرهنگی و ادبی دیگر فرهنگ ها در غنای داشته های بومی خود گام بردارند و داشته های خود را هم از طریق ترجمه و نشر آنها به دیگر زبان ها و استفاده از آن در ایجاد دیپلماسی فرهنگی بكار گیرند.
این فعال عرصه نشر اضافه كرد: در حوزه كتاب و نشر با توجه به توسعه تعاملات اقتصادی نشر بین الملل در قالب مبادلات كپی رایت و ترجمه در دهه های اخیر صنعت ترجمه، نقش بیشتری پیدا كرده است.
به گفته جعفری اقدم، ترجمه در ایران سابقه دیرینه دارد اما رشد و توسعه آن در سیر تحول و مطابقت با نیازهای جامعه علمی و فرهنگی با چالش و آسیب هایی روبرو بوده است.
رییس آژانس ادبی و ترجمه پل با اشاره به كمبود مترجمان حرفه ای به عنوان یكی از آسیب ها و چالش های این حوزه افزود: ترجمه یك صنعت است و مترجم باید مهارت و دانش آن از جمله داشتن دانش زبان مبدا، دانش زبان مقصد و دانش فرهنگی و زمینه ای هر دو زبان را داشته باشد.
وی با بیان اینكه ترجمه چیزی فراتر از معنی كردن كلمات و جملات است و باید مهارت آن از طریق آموزش و تجربه حاصل شود، تصریح كرد: متاسفانه مدعی ترجمه در كشور زیاد است اما مترجم به معنی حرفه ای آن كم داریم و دانشگاه ها و مراكز علمی در تربیت مترجمان حرفه ایی توفیق چندانی نداشته اند.
مترجم رمان «ازدواج سفید» استفاده ابزاری از ترجمه برای اهداف تجاری را از دیگر مشكلات این حوزه برشمرد و گفت: بعضی از موسسات نشر در رقابت سخت برای ترجمه و انتشار سریع برخی كتاب های مهم و پرفروش خارجی و ورود نسخه های فارسی آنها به بازار كتاب ایران، كارهای ترجمه كه معمولا هم فاقد وجاهت ادبی و علمی هستند ارائه می دهند.
وی با بیان اینكه برخی ناشران هم برای صرفه جویی در هزینه ها از مترجمان غیر حرفه ای با دستمزدهای پایین استفاده می كنند، اضافه كرد: رونق بازارهای مكاره ترجمه در میدان انقلاب و ارائه ترجمه های بازاری با استفاده از نرم افزارها مصداق دیگری از بهره برداری ابزاری از امكان ترجمه است.

** استقبال كمتر افراد علمی و آكادمیك از حرفه ترجمه
این مترجم گفت: معضل دیگر این حوزه، استقبال كمتر عالمان دانشگاهی و آكادمیك از ترجمه به عنوان منبع درآمد است، با وجود اینكه كار ترجمه در مقایسه با تدریس و آموزش كاری بسیار سخت، با مسئولیت و زمان بر است اما درآمد آن در مقایسه با تدریس بسیار پایین است از این رو بیشتر آنها ترجیح می دهند، وقت خود را بیشتر صرف تدریس یا سایر فعالیت های علمی بكنند.
وی افزود: رسیدن مترجمان به حقشان در همكاری با بعضی از موسسات نشر مزید علت بر كاهش انگیزه مترجمان حرفه ای برای ورود به امر ترجمه شده است.
جعفری اقدم با انتقاد از نبود نهاد متولی ترجمه در كشور ادامه داد: صنعت ترجمه در ایران و افراد درگیر و شاغل در آن به جهت صنفی فاقد انجمن و یا جایگاه نهادی هستند، هرچند در چند سال اخیر انجمن صنفی مترجمان تهران شكل گرفته اما هنوز جامعیت و توانمندی لازم برای دفاع از خواسته ها و نیازهای صنفی بیشتر مترجمان را پیدا نكرده است.
رییس آژانس ادبی و ترجمه پل اظهار كرد: از نظر ساماندهی و ارزیابی كیفی متون ترجمه هم همین مشكل موجود است و هنوز انجمن علمی مترجمان ایران را نداریم از این رو بیشتر كتاب های ترجمه و چاپ شده از مشكلات صحت و دقت رنج می برند؛ موضوعی كه در حوزه ترجمه كتاب های فارسی به زبان های دیگر بیشتر مشهود است.

** ارائه ترجمه های مختلف از یك كتاب
مترجم كتاب «نوید معجزه» افزود: مركزی با عنوان مركز ساماندهی ترجمه و نشر در پنج سال اخیر با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ایجاد شد تا حداقل جریان ترجمه و نشر كتاب ها در موضوع معارف اسلامی و علوم انسانی برای استفاده مخاطبان خارجی را ساماندهی كند كه توفیق چندانی حاصل نشد و آن مركز وجاهت علمی و قانونی پیدا نكرد از این رو نقش این مركز در حد یك موسسه ای كه خود كتاب هایی را ترجمه و نشر كند و یا از ترجمه آنها حمایت كند، تقلیل یافت.
وی مشكل دیگر حوزه ترجمه را استفاده یك سویه از امكان ترجمه بیشتر در خدمت انتقال دانش، فرهنگ و ادب از خارج به داخل دانست و توضیح داد: ما از ترجمه بیشتر در انتقال كتاب های خارجی به ویژه از زبان انگلیسی به فارسی استفاده كرده ایم البته بعد از انقلاب تلاش هایی برای ترجمه و انتشار كتاب های ایرانی و اسلامی به زبان های خارجی و بیشتر توسط نهادهای دولتی انجام گرفته و می گیرد اما حقیقت های آماری نشان می دهد كه این تلاش ها می تواند خیلی بیشتر از وضع موجود باشد.
جعفری اقدم، موازی كاری را معضل دیگر حوزه ترجمه عنوان و اضافه كرد: از آنجا كه كشور ما عضو كنوانسیون برن (معاهده جهانی كپی رایت) نیست و كتاب های خارجی در ایران چتر حقوقی ندارند بنابراین مترجمان و ناشران ترجمه های مختلفی را از كتاب های خارجی پرفروش و موفق ارائه می دهند.
به گفته وی، ترجمه كتاب ها یا با سفارش ناشران به مترجمان انجام می گیرد و یا خود مترجمان كتاب هایی را انتخاب و ترجمه می كنند و برای انتشار در اختیار ناشران قرار می دهند.

** فقدان بانك اطلاعاتی ترجمه
جعفری اقدم گفت: از آنجا كه منبع و بانك اطلاعات مشخصی وجود ندارد كه چه كتاب هایی ترجمه شده و یا در دست ترجمه است؛ همزمان یك كتاب توسط افراد و موسسات مختلف ترجمه و در بازه های زمانی كوتاه مدت وارد بازار نشر می شوند، از طرف دیگر ترجمه و انتشار بعضی كتاب های خارجی وقتی در داخل مورد استقبال قرار می گیرند، ناشران دیگر با اندك تغییراتی در متن های ترجمه با اسامی مترجمان مختلف برای كسب درآمد بیشتر آن را منتشر و وارد بازار نشر می كنند.
وی درباره ترجمه توسط سلیبریتی ها اظهار داشت: ترجمه كاری حرفه ای است كه باید مهارت آن كسب شود از این رو اگر سلیبریتی ها بتوانند این مهارت را از راه تجربه یا آموزش كسب كنند، ترجمه توسط آنها امری پسندیده است و می تواند در رونق بازار ترجمه و همچنین جذب علاقمندان و مخاطبان بیشتر به كتاب های ترجمه موثر باشد.
به گفته این فعال عرصه نشر، در صورتی كه ناشران بخواهند از این موضوع برای رونق كسب و كار خود استفاده ابزاری كنند و سلیبریتی ها در ازای كسب پول و اعتبار بیشتر نزد كتابخوان ها و افزودن وجه علمی و ادبی به شهرتشان حاضر شوند از نامشان روی ترجمه های دیگران به عنوان مترجم استفاده شود، پر مسلم است كه در دراز مدت هر دو طرف آسیب می بینند.
فراهنگ ** 1880 **