تحلیلگر مسائل آمریكا انتخاب پمپئو را چرخش افراطی در كاخ سفید دانست

كاوه افراسیابی دكترای علوم سیاسی از آمریكا و نویسنده چندین كتاب درباره امور خارجی و هسته ای ایران روز چهارشنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، درباره جدیدترین تصمیم دونالد ترامپ مبنی بر عزل ركس تیلرسون وزیر خارجه و انتخاب مایك پمپئو رئیس فعلی سازمان سیا به جای وی، این مطلب را مطرح كرد.
وی پمپئو را طرفدار پروپا قرص سیاست های ترامپ دانست و با اشاره به مذاكره پیش روی آن ها با كره شمالی در ماه می گفت: بركناری تیلرسون از جنبه خودخواهی ترامپ است چون می خواهد همه اعتبار را در این زمینه به خود اختصاص دهد.
این تحلیلگر مسایل بین المللی مقیم آمریكا درباره تاثیر این تحول بر برجام هم اظهار كرد: مسیر برای خروج آمریكا از برجام هموارتر شده است. بنابراین كار مدافعان برجام در اروپا، چین و روسیه بسیار مشكل تر شده است و دیپلماسی قوی تری را از طرف اروپایی ها در دفاع از برجام می طلبد.
افراسیابی اضافه كرد: عجولانه است كه بگوییم با سركار آمدن پمپئو باید فاتحه برجام را خواند، البته شانس بقای برجام بعد از این تحول كمتر شده است اما لزوما به نقطه صفر نرسیده ایم.
وی یكی از معضلات كاخ سفید را هرج و مرج زیاد در روند تصمیم گیری دانست و درباره چین به عنوان یك عنصر مهم در دستیابی به مذاكره با كره شمالی گفت: این كشور از مدافعان جدی برجام هم هست.
كارشناس مسایل آمریكا با بیان این كه اطلاعات زیادی از پشت پرده تصمیم گیری ها وجود ندارد، افزود: ما می توانیم درباره پسامدهای این تصمیم و تحولات ناشی از تعویض یك عضو كمابیش میانه رو با یك فرد تندرو كه تاریخ اسلام هراسی، ضدیت با برجام، حمایت های همه جانبه از سیاست های جنگ افروزانه اسرائیل را داشته، پیش بینی كنیم.
افراسیابی همچنین این تغییر را یك پیروزی برای لابی رژیم صهیونیستی و همچنین عربستان سعودی دانست و اظهار كرد: این تحول، سیاست جنگ افروزانه اسرائیل در منطقه را تقویت خواهد كرد و چشم انداز صلح در یمن را هم تا حدی به خطر می اندازد.
وی معتقد است: دست عربستان سعودی برای ادامه سیاست های جنگ افروزانه در یمن و سیاست های افراطی آن در منطقه هم كمی بازتر خواهد شد. من فكر می كنم سیاست مداخله گرانه نظامی آمریكا در سوریه هم در این تحول، عمق بیشتری پیدا كند.
تحلیلگر مسایل آمریكا پمپئو را یك ایران هراس جدی دانست كه می خواهد فضای سرمایه گذاری در ایران را مسموم كند و در عین حال حضور جیمز متیس در كابینه ترامپ را مانعی بر برهم زدن برجام دانست.
افراسیابی این تغییر را برای افزایش نقش ترامپ در سیاست خارجی هم ارزیابی كرد و یادآور شد:اگر آمریكا از برجام خارج شود، مطمئنا نقطه عطف جدیدی در تشنجات خاورمیانه و یك جهش به عقب خواهد بود كه تفوق تفكرات جنگ طلبانه بر دیپلماسی تلقی می شود.
مشروح این گفت و گو را در زیر بخوانید:

سوال: موضوع بركناری تیلرسون و حتی جایگزینی پمپئو جدید نبود اما هم ترامپ و هم تیلرسون انكار می كردند، چه اتفاقی افتاد كه در این مقطع، این تصمیم قطعی شد؟
جواب: بر خلاف انكار ترامپ كه گزارش كاخ سفید را خنده دار خوانده بود و اصرار داشت كه تیلرسون برسر كار خواهد ماند، همیشه بین این دو اختلافات جدی درباره سیاست های خارجی وجود داشت، بنابراین یك تصمیم تدریجی بود كه سرانجام به این نقطه رسید و باید به زمان و دلایل مختلف آنی و دراز مدت آن نگاه كنیم.
همچنان كه می دانیم تیلرسون مدافع جدی مذاكره با كره شمالی بود و به یاد دارم چندی پیش در واكنش به سخنان جنگ طلبانه ترامپ، تیلرسون درباره مذاكره اظهار نظر كرده بود. ترامپ توئیتی فرستاده بود كه آشكارا با آن مخالفت كرده و نظر تیلرسون را احمقانه خوانده بود.
اما امروز می بینیم كه این ها در آستانه نشست در ماه می هستند و مطمئنا اگر تیلرسون بر سركار می بود، اعتبار زیادی در این مورد می گرفت. من فكر می كنم بركناری تیلرسون از سوی ترامپ جنبه خودخواهی رئیس جمهوری دارد چون می خواهد همه اعتبار را در این زمینه به خود اختصاص دهد.
همه می دانند ترامپ و تیلرسون درباره مسایل مهم سیاست خارجی از قبیل صلح خاورمیانه، برجام، نقش عربستان سعودی در لبنان و حتی یمن، تجارت بین المللی و ... هم نظر نبودند و تیلرسون بارها مقابل ترامپ ایستاده بود و بركناری وی با پمپئو كه یك طرفدار پروپا قرص سیاست های ترامپ است به معنای چرخش افراطی در سیاست خارجی آمریكا تلقی می شود وهمزمان زنگ خطری برای ثبات خاورمیانه است.
همچنین مخالفت جدی پمپئو با برجام و اظهار نظر صریح ترامپ مبنی بر اختلاف نظر با تیلرسون درباره برجام، یكی دیگر از دلایل این بركناری بوده است.
سوال: بعضی معتقدند همچنان كه ترامپ، تیلرسون را با یك توئیت بركنار كرد، برجام را هم كنار خواهد گذاشت، تا چه حد این فرضیه محتمل است؟
جواب: تصمیم بعد از چند روز از سفر نتانیاهو به واشنگتن رخ داده و می دانیم كه تیلرسون از دخالت های جرد كوشنر داماد ترامپ در سیاست خارجی ناخشنود بود. به نظر می رسد كه با این تحول در كابینه ترامپ، مسیر برای خروج آمریكا از برجام هموارتر شده است. بنابراین كار مدافعان برجام در اروپا، چین و روسیه بسیار مشكل تر شده است و دیپلماسی قوی تری از طرف اروپایی ها در دفاع از برجام را می طلبد.
من فكر می كنم عجولانه است كه بگوییم با سركار آمدن پمپئو دیگه باید فاتحه برجام را خواند، البته شانس بقای برجام بعد از این تحول كمتر شده است اما لزوما به نقطه صفر نرسیده ایم.
به چند دلیل؛ یكی این كه خروج آمریكا از برجام منجر به اختلافات شدید اروپایی ها خواهد شد و لطمه جدی به سیاست كره ای آمریكا وارد خواهد كرد، چون ترامپ در 12 ماه می قرار است درباره برجام تصمیم جدید بگیرد و در همین ماه هم دیدار عالی رتبه با كره شمالی دارد، اگر آمریكا همزمان از برجام خارج شده باشد، اعتبار بین المللی آمریكا پایین خواهد رفت و می دانید دست دیپلماتیك ترامپ در بازی با كره شمالی ضعیف تر خواهد شد. همزمانی این دو موضوع می تواند تا حدی به نفع برجام باشد.

سوال: بعضی ها می گویند كه اگر برجام را كنار بگذارد دستش برای مذاكره بازتر خواهد شد و نشان می دهد كه زیر بار توافق بد نمی رود.
جواب: فكر نمی كنم، چون یك اجماع بین المللی درباره برجام وجود دارد و چین هم از مدافعان جدی برجام است و این بازی های زبانی ضد برجام خریدار چندانی در جامعه بین المللی ندارد و اگر آمریكا خارج شود، همچنان كه خیلی ها همچون شرمن و كری بارها گفته اند به اعتبار دیپلماتیك آمریكا صدمه وارد خواهد شد.
سوال: تیلرسون پیش از نخستین حضور در نشست كمیسیون مشترك برجام در حاشیه مجمع عمومی هفتاد و دوم سازمان ملل، نظر منفی نسبت به برجام داشت اما پس از این نشست به نظر می رسید تازه از ماجرا آگاه شده و نظرات متعادل تری نسبت به برجام داشت، آیا تصمیم ترامپ درباره برجام یا حتی نظرات پمپئو درباره برجام ناشی از ناآگاهی آن ها نیست؟
جواب: یكی از معضلات كاخ سفید امروز این است كه هرج و مرج زیادی در روند تصمیم گیری به چشم می خورد و رفتارهای متناقض و زیگزاگی متعددی را شاهد بودیم كه تعبیر صحیح از روند فكری حاكم بر كاخ سفید را كمی مشكل می كند. بعید نیست كه ترامپ تصمیم خود را درباره برجام گرفته و اگر در ماه می، تیلرسون بر سر كار بود و این اعلام انجام می شد، احتمالا تیلرسون استعفا می داد و این برای ترامپ گران تمام می شد. هرچند من هنوز مقداری خوش بین هستم كه آمریكا از برجام خارج نخواهد شد اما نمی شود این سناریو را نادیده گرفت. بسیاری از مسایل پنهان است و اطلاعی درباره آن ها نداریم اما می توانیم درباره پسامدهای این تصمیم و تحولات ناشی از تعویض یك عضو كمابیش میانه رو با یك فرد تندرو كه تاریخ اسلام هراسی، ضدیت با برجام، حمایت های همه جانبه از سیاست های جنگ افروزانه اسرائیل را داشته، داشته باشیم.
این یك پیروزی لابی اسرائیل در واشنگتن است و سیاست جنگ افروزانه اسرائیل در منطقه را تقویت خواهد كرد و همزمان یك پیروزی هم برای عربستان سعودی است .
فراموش نكنیم وقتی كه عربستان سعودی كه در موضوع سعد حریری را ایجاد كرد، با مخالفت های تیلرسون مواجه شد و در همین هفته های پیش هم وقتی كه قضیه آتش بس در سوریه مطرح شد از طرف وزارتخارجه آمریكا فشارهایی بر تركیه برای آتش بس در عفرین وارد شد كه در كاخ سفید منعكس نشد.

سوال: یعنی این بركناری به سفر هفته آینده بن سلمان خواهد داشت؟
جواب: فكر می كنم كه عربستان سعودی از شنیدن این خبر بسیار راضی و خشنود است و نگرانی های جزئی و ثانوی كه با تیلرسون داشت را دیگر نخواهد داشت.
ترامپ اینك با عزل تیلرسون و آوردن كسی كه به عنوان بله قربان گو شناخته می شود، چشم انداز صلح در یمن را هم تا حدی به خطر می اندازد و دست عربستان سعودی برای ادامه سیاست های جنگ افروزانه در یمن و سیاست های افراطی آن در منطقه كمی بازتر خواهد شد.
بنابراین از همه جانبه باید این خبر را نامطلوب تلقی كرد به خصوص درباره ایران چرا كه نظرات پمپئو درباره ایران بسیار مشخص است. او یك ایران هراس جدی است كه می خواهد فضای سرمایه گذاری در ایران را مسموم كند. باید دید كه چه تغییراتی در سیاست های آمریكا در سوریه ایجاد خواهد شد. در آنجا هم با روند صلح مواجه هستیم كه تیلرسون هوادار فرایند ژنو و آستانه بود و من فكر می كنم سیاست مداخله گرانه نظامی آمریكا در سوریه هم در این تحول، عمق بیشتری پیدا كند.
با این حال باید اضافه كنم كه هنوز در كابینه ترامپ تیلرسون دیگری به نام جیمز متیس وزیر دفاع آمریكا وجود دارد كه بارها اعلام كرده است برجام منطبق با منافع آمریكا است و از برجام حمایت كرده است. باید دید كه این چرخش افراط گرایانه در كاخ سفید كه تمایلات جنگ افروزانه عمق می بخشد، چگونه با متیس امكان پذیر خواهد بود.

سوال: جوزف ووتل فرمانده مركزی ارتش آمریكا هم گفته بود كه اگر برجام برود، جایگزینی برای آن وجود ندارد.
جواب: دقیقا، معضلی كه ترامپ با آن مواجه است این است كه پنتاگون همسو با ترامپ درباره برجام نیست، متیس وزنه بسیار مهمی است كه البته با رفتن تیلرسون تا حدودی تنها شده است و مطمئنا از این خبر ناخشنود است. آمریكا اكنون معضلات مهمی در رقابت با چین، روسیه و همچنین معضلاتی در تجارت بین المللی دارد و باید دید تا چه اندازه روی كار آمدن پمپئو منجر به یك تحول جدی در سیاست خارجی آمریكا خواهد شد.
سوال: آیا با آمدن پمپئو، در وزارتخارجه آمریكا كه دارای اختلاف نظرهای جدی بود و به عنوان نمونه اختلاف نظر نماینده آمریكا در سازمان ملل با تیلرسون را می توان نام برد، یكپارچگی ایجاد خواهد شد؟
جواب: اخیرا تیلرسون اعلام كرده بود كه در آمریكا چهار وزیر خارجه وجود دارند، علاوه بر خودش به خانم هیلی، مك مستر، جرد كوشنر اشاره كرد. از این رو باید انتظار تداوم این روند را داشته باشیم و هركدام از این افراد ساز خود را خواهند زد اما همگونی بیشتری در سیاست خارجی بیشتری را باید انتظار داشته باشیم.
علاوه بر آن، نقش خود ترامپ در تصمیم گیری درباره سیاست خارجی را افزایش خواهد داد. ترامپ هم كه تجربه زیادی در سیاست بین المللی و دیپلماسی ندارد. باید دید كه روند عقلانی شدن دولت ترامپ كه تیلرسون عامل مهم آن بود و امروزه منجر به این دیپلماسی جدید با كره شمالی شده ادامه خواهد یافت یا متوقف می شود.
یك آزمایش مهم این مساله، برجام است كه اگر آمریكا از آن خارج شود كه مطمئنا نقطه عطف جدیدی در تشنجات جدیدی در خاورمیانه خواهد بود، یك جهش به عقب خواهد بود و تفوق تفكرات جنگ طلبانه بر دیپلماسی تلقی می شود.

سوال: به نظر شما وضعیت روابط آمریكا با اروپا چگونه خواهد شد؟
جواب: این روابط ساختار دیرینه دارد، تحول و تجدید بنای آن بسیار كند و مشكل است. همچنان كه دیدیم ترامپ در تبلیغات ریاست جمهوری علیه ناتو صحبت می كرد اما هیچ اتفاقی نیفتد.
پمپئو نسبت به تیلرسون كه مدافع جدی تجارت آزاد بود، طرفدار انحصارگرایی است. بنابراین باید مقداری چرخش به سمت انحصارگرایی كه این روزها ترامپ با وضع تعرفه جدید بر بعضی از واردات ایجاد كرده و واكنش اروپایی ها را به دنبال داشته است، انتظار داشته باشیم.
به نظرم یك سری تحولات ثانوی رخ خواهند داد اما این كشتی سهمگین سیاست خارجی آمریكا را دشوار می توان از نقطه ای به نقطه دیگر نوسان داد. معمولا به كندی انجام می شوند و متغیرهای مهمی دخیل هستند كه مانع یك بازنگری جدی به مسایل می شوند.
همچنان كه می بینید درباره پیمان تغییرات آب و هوایی، تیلرسون ندا داده بود كه آمریكا بازخواهد گشت. ممكن است این ها انجام شود اما بدون تیلرسون. یا حتی بازگشت به حمل و نقل آسیا-پاسفیك . این خروج به نفع چین تبدیل شد و زمزمه آن است كه دوباره به آن بازگردند.
بنابراین ما در یكسال اخیر شاهد چرخش ها و زیگزاگ های زیادی در سیاست خارجی بودیم كه احتمالا ادامه خواهد داشت اما همچنان كه گفتم، عزل تیلرسون را می توان یك خبر بد به خصوص برای ثبات در خاورمیانه و جهان در نظر گرفت.
اروپام**1429