به گزارش ايرنا حدود 250 سال قبل 'خليل خان' فرزند جليل بيگ از خاندان عرب ميش مست قلعه‌اي بزرگ و زيبا به نام خود بنا نهاد كه بعدها خليل‌آباد نام گرفت اما در حقيقت نام اين سرزمين، خارزنج است كه در كتب تاريخي و معتبر از آن بسيار نام برده شده است.
شهر خارزنج در ناحيه شمالي شهر خليل‌آباد فعلي واقع شده كه در اثر زمين لرزه تخريب و ساكنانش در دشت هاي جنوبي پراكنده شده و اقدام به ساخت آبادي هاي متعدد كردند، سرانجام به دليل وجود نا امني‌هاي حاصل از حمله افغان‌ها و تركمن‌ها به قلعه معروف خليل‌آباد روي آوردند.
اين منطقه به تدريج مركزيت يافت و هر روز بر جمعيت آن افزوده شد و در نهايت در سال 1343 به شهر تبديل شد و در سال 1382 با انتزاع از شهرستان كاشمر به شهرستان ارتقا يافت.
بر اساس كتب تاريخي، پيشينه شهرستان به دوران زرتشت برمي گردد، به طوري كه آثار و ابنيه زرتشتيان در اطراف شهرستان به چشم مي خورد؛ اما رونق علمي و فرهنگي آن به قرون سوم و چهارم هجري كه به نام خارزنج معروف بوده برمي‌گردد؛ و در لغت نامه دهخدا از خارزنج به عنوان شهري آباد و خاستگاه اهل علم و ادب ياد شده كه از معروفترين علما و بزرگان آن احمد بن محمد خارزنجي صاحب كتاب تكلمه در لغت، يوسف بن حسن خارزنجي، شمس كندري و شيخ حسن سيف كندري بوده اند.
در شهرستان خليل‌آباد 11 اثر تاريخي شامل مسجد جامع خليل‌آباد، حمام تاريخي آقا، يخدان گلي، تپه تاريخي، حوض چهل پايه و آب‌انبارهاي كندر، مسجد جامع سعدالدين، امام‌زاده قاسم (ع) روستاي ارغا، امام‌زاده حسن (ع) ميرآباد و قدمگاه حضرت علي (ع) روستاي دهنو در فهرست آثار ملي ثبت شده است.
همچنين 6 اثر شامل «آيين هاي عاشورايي پرده خواني، شبيه خواني كندر، دسته بني اسد، حيدري حيدار، آيين علم بندان و دانش سنتي تهيه كشمش خليل‌آباد» در فهرست آثار معنوي كشور به ثبت رسيده است.
* يخدان گلي:
يخدان گلي خليل آباد واقع در شمال شهرستان متعلق به اواخر دوران قاجار و در سال 1390 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. اين بنا نمايانگر ذوق و فرهنگ مردمان اين منطقه در بهره برداري و استفاده از يخ است. اين بناي گلي به شكل مخروط بوده و مصالح به كار رفته در آن خشت خام و ملات گل است كه در گذشته دو اتاقك يكي به عنوان انبار كاه و ديگري اتاق يخدان بان به آن چسبيده بوده است.
* مسجد جامع
به استناد شواهد موجود، پيش از اين در محل مسجد جامع فعلي، بناي مسجدي كهن و يك ايواني وجود داشته كه بناي فعلي با الگوبرداري از مسجد جامع كاشمر در سال 1308 قمري با طرح يك ايواني و شبستان‌هاي طرفين ساخته‌شده و شبستان شرقي آن در سال 1313 تكميل شده است. در جبهه‌هاي شرقي و غربي مسجد نيز فضاهاي معماري با كاربري هاي متفاوتي ايجاد شده است. ايوان بنا، باوجود اجزا و عناصر معماري به ويژه تاق و تويزه، شكوه خاصي به اين مجموعه بخشيده است.
* حوض چهل پايه كندر
نام اين سازه آبي برگرفته از پايه هاي ده گانه اي است كه پوشش آن را تشكيل داده و از هر پايه چهار عنصر فرعي ديگر روي هم رفته چهل پايه منفك شده و ايجاد قوس را ممكن نموده است. ساختار بنا تاپاكار قوس از سنگ و ساروج بوده و سقف آن گنبدي و آجري است.
* گرمابه آقا (بهشتي)
بناي معروف به حمام آقا در بافت مركزي شهر خليل آباد قرار دارد. اين بنا جزو مجموعه بناهاي تاريخي و با ارزش ساخته شده در اوايل دوران پهلوي است كه مشتمل بر مسجد جامع، كاروانسرا و مغازه هاي مجاور مسجد است. مطابق با وقف نامه موجود، اين بنا در سال 1316 بنا شده و داراي دو بخش مردانه و زنانه است. حمام مردانه 15 پله و حمام زنانه 10 پله پايين تر از سطح زمين است.
* كهن دژ كندر
در ضلع جنوبي شهر كندر مركز بخش شش طراز خليل آباد، بقاياي خشت و گلي عظيمي به ارتفاع 15 متر ديده مي شود كه در واقع كهن دژ شهر حاصل خيز و پر رونق كندر در گذشته هاي دور بوده و سفال هاي پراكنده بر روي آن قدمت اين اثر را به پيش از اسلام مي رساند و مؤيد سكونت در آن تا سده هفتم و هشتم هجري است. در چهار سوي اين كهن دژ آثار و بقايايي از برج هاي نگهباني و تدافعي به چشم مي خورد.
* جاذبه هاي طبيعي
منطقه بسيار زيباي خارزنج واقع در فاصله 4 كيلومتري شمال شهر خليل آباد با پراكنش درختان غير مثمر و وجود جويبارهايي كه از كنار اشجار عبور مي كنند داراي طراوت خاصي است. اين منطقه داراي 3 چشمه آب گرم معدني است كه به ارتفاعات شمال شهر منتهي شده و مورد استفاده كوهنوردان است.
همچنين محدوده خليل آباد، بردسكن و كاشمر جزو حوضه آبريز نمك ايران و بخشي از آن محسوب مي شوند كه دشت كاشمر نام دارد. رودخانه شش طراز از داخل اين دشت عبور مي كند و سرمنشأ آن ارتفاعات شمال غربي خليل آباد است كه پس از طي مسافتي حدود 60 كيلومتر وارد سد شهيد مدرس در محل روستاي مهدي آباد مي شود. مناطق كوهستاني اين ناحيه نيز از دو رشته ارتفاعات اصلي تشكيل شده اند كه رشته شمالي آن به نام كوه سرخ و رشته جنوبي آن شامل كوه كمر بلند، برغو و فغان است.
اكثر رودهايي كه از ارتفاعات شمالي و حتي جنوبي سرچشمه مي گيرند در داخل دشت و در نزديكي پاي كوه تشكيل مخروط افكنه هاي كوچك و بزرگ را مي دهند. از سوي ديگر شش طراز كه از كاشمر به طرف خليل آباد و بردسكن گسترش يافته در بين راه، تپه ماهورهايي را تشكيل داده كه از لحاظ زيبايي در نوع خود يگانه و بي نظيرند.
از ديگر جاذبه‌هاي طبيعي خليل آباد، آبگرم آن است كه سالانه گردشگران زيادي را به سوي خود جذب مي كند.
بوستان جنگلي شمال شهرستان نيز با وسعت 200 هزار مترمربع و گونه‌هاي درختي كاج، افرا، اقاقيا،سروناز ، سرو نقره‌اي و سپيدار همه روزه پذيراي مسافران و مردم است.
از جاذبه‌هاي طبيعي شهرستان خليل آباد، سد خاكي شهيد مدرس است كه از آبريز مهم‌ترين رود شش طراز مشروب مي شود. اين رودخانه فصلي در قسمت غربي خليل آباد دشت آبرفتي منطقه را تغذيه كرده و مابقي آن طي مسافتي طولاني وارد سد شهيد مدرس مي شود كه پيرامون خود منطقه اي زيبا و چشم اندازهاي بديع را به وجود آورده است.
كويرنوردي در مسيري بين تاغزارها و كال باستاني كندر كه مناظر حيرت انگيزي دارد از ديگر جاذبه هاي طبيعي خليل آباد محسوب مي شود.
* گردشگري مذهبي
چهار امام‌زاده آرميده در خاك شهرستان خليل‌آباد بي‌بي حور و بي‌بي نور روستاي جابوز، شاهزاده قاسم (ع) در روستاي ارغا، سيدحسن (ع) در روستاي ميرآباد و امام‌زاده هادي (ع) در روستاي شوراب سالانه پذيراي تعداد زيادي از زائرين و گردشگران است.
بيشترين گردشگر شهرستان در حوزه گردشگري مذهبي است كه فقط در نوروز پارسال امام‌زاده‌هاي آرميده در روستاهاي جابوز، ارغا، ميرآباد و شوراب پذيراي 25 هزار نفر بودند.
* سوغات و صنايع دستي
مهم‌ترين و اصلي‌ترين سوغات سفر به خليل‌آباد خشكبار به ويژه كشمش سبز قلمي اين شهرستان است كه به سراسر كشور صادر مي شود. در شهرستان خليل آباد هنوز مشاغل سنتي و هنرهاي دستي تا حدودي رواج دارد. در اين ميان بافت قالي و انواع فرش‌هاي پشمي با نقشه كاسه و كوزه و غيره، گليم‌بافي، فرت بافي، حصيربافي و پارچه‌هاي دست‌باف از اهميت بيشتري برخوردارند. هنر سفالگري نيز در روستاي ابراهيم‌آباد و نصرآباد شهرستان رواج دارد.
تاكنون بيش از 85 اثر تاريخي و فرهنگي (محوطه‌ها، بناها) در شهرستان خليل‌آباد شناسايي شده است.
خليل آباد در 242 كيلومتري جنوب غربي مشهد مقدس قرار دارد.
5132/7497
تاریخ انتشار: ۲۹ اسفند ۱۳۹۶ - ۰۸:۴۸
مشهد- ايرنا- خليل آباد با داشتن 6 هزار هكتار باغ انگور به عنوان ديار تاكستان هاي سرسبز در جنوب غربي استان خراسان رضوي در آستانه نوروز براي پذيرايي از مسافران مهيا شده است.