اردبیل بقعه شیخ صفی

در این گزارش می خوانیم: مقبره شیخ صفي الدین برجي استوانه اي شكل است كه گنبد كوتاهي در بالاي آن قرار دارد. در زیر گنبد صندوق منبتي وجود دارد كه از جمله آثار نفیس بقعه محسوب مي شود و در حاشیه آن كتیبه اي به خط رقاع حك شده است . بقعه شیخ صفي الدین اردبیلي از مهم ترین آثار تاریخي شهر اردبیل و از بناهاي كم نظیر تاریخي ایران است كه از لحاظ معماري و كاشي كاري از شاهكارهاي سده هشتم هجري قمري و سال هاي پس از آن است.

این بنا پس از وفات شیخ به سال 735 هجري قمري، به وسیله فرزند وي، صدرالدین موسي پایه گذاري شد و شاه عباس بناهاي مهمي به این مجموعه افزود و اصلاحاتي در آن انجام داد. اهمیت این اثر تاریخي به طور كلي در رابطه اي كه با سلسله خاندان صفوي دارد جلوه گر مي شود. منزل و خانقاه شیخ صفي در همین مكان قرار دارد و بر طبق وصیت شیخ، جنازه اش را در اتاقي جنب خلوتخانه و باغچه و حوضخانه دفن كردند و بر قبر او بنایي ایجاد كردند تا علاوه بر مقبره شیخ صفي و مرقد شاه اسماعیل اول – آرامگاه هاي دیگري از شاهزادگان صفوي و فرزندان وي را در این بقعه و محل شهیدگاه قرار دهند. به گفته بیوك جامعي )1379 ،) مجموعه نفیس بقعه شیخ صفي الدین به نام عارف نامدار شیخ صفي الدین اردبیلي جد سلاطین صفویه، در سال 735 ه. ق. به دست فرزند وي صدرالدین موسي بنا شد .

پس از شروع حكومت صفویه، به سبب ارادت شاهان صفوي به جد خود، واحدهاي مختلفي به این مجموعه اضافه شد. به ویژه در دوره شاه عباس اول و از آن جا كه وي ارادت فراواني به شیخ صفي الدین داشت و بسیار به زیارت مقبره وي مي رفت، براي تكمیل و تزیین این اثر، كارهاي فراواني صورت گرفت. در عصر صفوي، بقعه شیخ با حضور استادان بزرگ عهد صفوي چنان به زیور آراسته شد كه هم چنان پس از گذشت چندین قرن به عنوان یكي از مفاخر تاریخي و فرهنگي ایران به شمار مي آید.

مجموعه كنوني كه به نام بقعه شیخ صفي نامیده مي شود شامل بیرون بقعه، سردر، حیاط بزرگ، رواق، مقبره شیخ صفي الدین، حرم خانه، مقبره شاه اسماعیل، چیني خانه (كه داراي گچبري هاي زیبا و چندین در چوبي و نقرهاي نفیس است)، مسجد جنتسرا، خانقاه، چراغ خانه، چله خانه، شهیدگاه و متعلقات دیگري است. ساختمان سردر اصلي بقعه و محوطه سه گنبد كه مزین به كاشي معرق و كتیبه هایي به خط رقاع و كوفي است، عظمت و جلوه خاصي به این مكان داده است. یكي از ویژگي هاي منحصربه فرد مقبره شیخ صفي الدین این است كه این بقعه حاوي ده ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته هاي هنري است كه از آن جمله مي توان به عالي ترین نوع كاشي كاري معرق و مقرنس و گچبري كتیبه هاي زیبا و نفیس و خط خطاطان بزرگ دوره صفوي (میر عماد، میر قوام الدین، محمد اسماعیل و...( منبت هاي ارزنده، نقره كاري، تذهیب و طالكاري، نقاشي و تنگ بري و غیره اشاره كرد.

این اثر از ساختار معماري فخیمي برخوردار است كه گرد هم آمدن فضایل هنري نامبرده، آن را در مجموعه هاي تاریخي ایران شاخص و متمایز نموده است . بخش هاي مختلف مجموعه بقعه شیخ صفي الدین قبر اول از پشت: شیخ صفي الدین - قبر دوم: شیخ صدرالدین موسي پسر شیخ صفي الدین - قبر سوم: شیخ ابراهیم پسر خواجه علي سیاهپوش پسر شیخ صدرالدین موسي و مقبره شاه اسماعیل. آن گونه كه بیوك جامعي (1379) به نقل از كتاب »صریح الملك» عنوان كرده است، بخش هاي مختلف بقعه شیخ صفي الدین عبارت اند از :
1. حرم و دارالحفاظ،
2. مقبره شاهزادگان در جانب شرقي دارالحفاظ،
3. ایوان بزرگ رو به قبله دارالحدیث كه از آثار دوران شاه اسماعیل اول بوده و در دو جانب غربي و شرقي مقبرههاي مسقفي از اوالد و مشایخ صوفیه قرار داشته است.
4 .چلهخانه هاي قدیم و جدید كه محل جلوس شیخ صفي الدین بوده است.
5. مقبره همسر شاه اسماعیل (مادر شاه طهماسب(،
6. مقصورهاي در برابر ایوان دارالحدیث،
7. حوطه شهید گاه در شمال گنبد دارالحدیث،
8. محل جلوس شیخ صدرالدین موسي،
9. حجره ها كه از چهل عدد بیشتر بوده،
10. صفه مزارهاي برخي از امیران و سران خاندان صفوي، 11. نانوا خانه یا آشپزخانه،
12. آشپزخانه و دیگ خانه و حجره هاي متعلق به آن و ایاغ خانه،
13. حجره رو به مزار شیخ صفي الدین كه آرامگاه مشایخ صوفیه بوده است،
14. شربت خانه در كنار چشمه آبي مشتمل بر حوض و محل پختن حلواها و شیریني ها،
15. خونچه خانه و انبار با حجره هاي فوقاني و تحتاني،
16. دفترخانه شامل دهلیز و خانه و محوطهاي میان شربت خانه و خونچه خانه،
17. نقاره خانه كه زیر سقف آن سقاخانه بوده و در پشت آن حمام و برخي خانه هاي متعلقه قرار دارد
18. هیمه خانه و زمیني در اطراف آن،
19. فضاي بیرون در آستانه كه در مقابل آن كوچه و دكان ها قرار داشت.

*منبع: ویژه نامه نوروزی روزنامه اطلاعات
**گروه اطلاع رسانی**9428**9131