پ.ك.ك در شمال عراق؛ تهديد يا بهانه اي براي تركيه

به گزارش خبرنگار ايرنا، پنج سال قبل درست در همين ايام بود كه آنكارا با 'عبدالله اوجلان' رهبر دربند حزب كارگران تركيه توافق آتش بس را بست و به موجب آن درگيري مسلحانه بين دو طرف متوقف شد و عناصر مسلح اين حزب پاي پياده و بدون توافق با دولت مركزي عراق، به داخل اراضي شمال عراق عقب نشيني كردند.
همان زمان بود كه عناصر مسلح حزب كارگران كرد تركيه، بار ديگر در مخفيگاه طبيعي خود در ارتفاعات قنديل در 150 كيلومتري شمال اربيل در مثلث واقع بين مرزهاي عراق، تركيه و ايران مستقر شدند.
دولت مركزي عراق و جريان هاي سياسي اين كشور در همان برهه از اين توافق كه به موجب آن عناصر پ.ك.ك با تمام سلاح هاي خود به شمال عراق عقب نشيني كردند، اعتراض نمودند.
حتي آيت الله سيستاني در 16 ماه مي 2013 (26 ارديبهشت 92) به انتقال اين عناصر مسلح به شمال عراق اعتراض كرد.
در آن موقع فقط احزاب كرد شمال عراق از اين توافق حمايت كرده و آنهايي هم كه نخواستند به صراحت حمايت كنند، حداقل نسبت به آن سكوت كردند.
روابط بين آنكارا و عناصر حزب كارگران كرد تركيه تا ژوئن 2014 (قبل از يورش داعش به عراق)، شاهد آرامش نسبي بود.
بعد از سقوط موصل به دست داعش در 14 ژوئن 2014 (24 خرداد93) و رويارويي مسلحانه اي كه بين عناصر پ.ك.ك با گروه تروريستي داعش اتفاق افتاد و به موجب آن، پ .ك.ك بر شهر سنجار در غرب نينوا مستولي شد، روابط آنكارا با پ.ك.ك رو به تنش گذاشت.
گسترش نفوذ حزب كارگران كرد تركيه در شمال عراق از جبال قنديل تا سنجار كه بعدها در جنگ كوباني به داخل اراضي شمالي سوريه نيز كشيده شد، نه تنها تركيه بلكه متحد نزديك انكارا در شمال عراق يعني حزب مسعود بارزاني (حزب حاكم بر كردستان عراق) را نيز نگران كرد.
در همان برهه حتي مسعود بارزاني تهديد كرد كه اگر عناصر مسلح حزب كارگران كرد تركيه، سنجار را تخليه نكنند، با آنها برخورد نظامي مي كند اما تهديدهاي مشترك تركيه و بارزاني نه تنها دامنه فعاليت پ. ك.ك را محدود نكرد بلكه اين حزب بر دايره فعاليت ها و نفوذ خود افزود.
اكنون تركيه عمليات نظامي درشمال سوريه را به بهانه سركوب حزب پ. ك.ك و همپيمانان آن از احزاب كرد سوريه را به رغم مخالفت هاي آمريكا و روسيه آغاز كرد كه حاصل اين عمليات نظامي چند روز قبل منجر به استيلا بر شهر عفرين شد.
'رجب طيب اردوغان' رييس جمهور تركيه، به همين بهانه تهديد به احتمال ورود به سنجار و ارتفاعات قنديل در عمق اراضي شمال عراق كرده است.
وجود بخشي از نيروهاي نظامي تركيه در پادگان 'بعشيقه' در شمال موصل كه از اواخر 2015 در اين مكان به بهانه حفاظت از تماميت ارضي عراق مستقر شده اند، به نگراني هاي فزاينده از انگيزه هاي پنهان آنكارا از اشغال بخشي از اراضي عراق دامن زده است.
اظهار نظرهاي تحليلگران تركيه نيز كه بي واهمه از احياي قدرت منطقه اي تركيه سخن مي گويند، به اين نگراني ها دامن زده است.
'محمد سيف الدين ايرول' رييس مركز پژوهش هاي آنكارا (انكسام) كه يك مركز پژوهشي شناخته شده در تركيه است، در گزارشي در توجيه حملات نظامي تركيه به شمال سوريه و عراق، آن را حق آنكارا در دفاع از امنيت ملي خود دانسته است.
وي با اشاره به نگراني هاي فزاينده جامعه جهاني و كشورهاي منطقه از اقدامات تركيه در شمال عراق و سوريه نوشته است: 'بگذار هر چه قدر كه مي خواهند نگران باشند، تير از كمان رها شده و غول تركيه بار ديگر بيدار شده است!'
كارشناسان اينگونه اظهار نظرها را نشانه، توسعه طلبي تازه تركيه در منطقه مي دانند و مي گويند كه آنكارا مي خواهد اراضي سابق زير سلطه امپراطوري عثماني را خصوصا در شمال عراق و سوريه به بهانه گروه مسلح كرد دوباره تحت سيطره خود ببرد.
از طرفي عده اي نيز با نگاه خوشبينانه معتقدند كه تركيه، حق دارد كه به خاطر امنيت ملي خود دست به اين تحركات بزند.
يك اظهار نظر ديگر حاكيست كه تركيه قصد استيلا بر اراضي شمال عراق و سوريه ندارد اما به دليل ضعف دولت هاي مركزي در اين دو كشور، با استقرار موقت نظاميان خود در عمق اراضي اين دو كشور، نوعي ديوار حائل براي جلوگيري از يكپارچه سازي اراضي كردها در شمال عراق و سوريه ايجاد كرده تا از تشكيل چيزي به نام دولت كردستان بزرگ جلوگيري كند.
برهمين اساس يكي از كارشناسان عراقي كه سه شنبه با شبكه تلويزيوني'الميادين' سخن مي گفت، به صراحت گفت كه ورود تركيه به عمق اراضي عراق با هماهنگي دولت حيدر العبادي صورت مي گيرد.
طبق اين نظر گفته مي شود كه تركيه با استناد به يك تفاهمنامه كه در 1984 بين بغداد و آنكارا امضا شده، حق دارد تا عمق 15 و حتي 25 كيلومتري اراضي عراق، عناصر مخالف خود از جمله حزب پ.ك.ك را پيگرد نظامي كند.
يادآور مي شود كه قبلا گفته مي شد كه محدوده ورود نظامي براي نيروهاي دو كشور به اراضي همديگر براي تعقيب تروريست ها و افراد مسلح، عمق 10 كيلومتري است و اكنون اين محدود تا 15 و 25 كيلومتر هم كشيده شده است.
برخي نسبت به وجود چنين تفاهمنامه اي ترديد دارند و تاكنون وزارت خارجه عراق نتوانسته است كه در اسناد خود، اصلي براي آن پيدا كند اما تركيه همچنان آن را مبناي تحركات نظامي خود در شمال عراق مي داند.
طبق اين باور كه كارشناس عراقي نيز در گفت وگو با الميادين به آن اشاره كرد، آنكارا وبغداد توافق كرده اند كه نظاميان تركيه شمال عراق را از وجود عناصر مسلح پ.ك.ك با كمك طرف عراقي، پاكسازي كنند.
سكوت سوال برانگيز دولت عراق در قبال تهديدهاي تركيه به ورود نظامي به شمال عراق و همچنين عدم حساسيت سابق بغداد نسبت به حضور نظامي تركيه در پادگان بعشيقه، بخشي از اين باورها را نسبت به وجود نوعي توافق پشت پرده تشديد كرده است.
با وجود اين، تحليلگراني هم وجود دارند كه احتمال ورود نظامي تركيه به شمال عراق را بعيد دانسته و مي گويند كه تركيه توانمندي چنين كاري را ندارد.
'وفيق السامرايي' افسر سابق بازنشسته عراق و از تحليلگران امنيتي برجسته اين كشور در يادداشتي در صفحه شخصي خود در فيسبوك نوشته است كه بعيد مي داند تركيه بخواهد به سنجار حمله كند.
وي نسبت به توانمندي هاي نظامي تركيه براي دست زدن به اين عمليات ابراز ترديد كرده و ادامه داده است كه حمله به ارتفاعات قنديل نيز به دليل جغرافياي منطقه و حساسيت هايي كه وجود دارد، بعيد است.
السامرايي افزوده است كه تركيه همانند گذشته تلاش خواهد كرد كه دست به حملات هوايي و احتمال هلي برن نيرو بزند كه اين عمليات نيز تاثير چنداني بر اوضاع نخواهد گذاشت.
اما 'احمد الشريفي' كارشناس نظامي عراق، تهديد هاي تركيه را براي شمال عراق به بهانه وجود عناصر حزب كارگران كرد تركيه جدي دانسته است.
وي كه با خبرگزاري'اسپوتنيك' روسيه سخن مي گفت، افزوده است كه تركيه همچنان بر اساس توافقنامه 1923 لوزان، چشمداشتي به سهمي از نفت كركوك دارد.
به گفته وي، تركيه اميدوار است كه در 2023 كه توافقنامه به صد سالگي اش مي رسد، با بازنگري در متن توافقنامه لوزان بتواند به بخشي از انتظارات خود درباره نفت كركوك دست پيدا كند.
در حالي كه نگراني ها از ورود نظامي تركيه به شمال عراق، در افكار عمومي اين كشور بالا گرفته اما همچنان متحدان آنكارا در بغداد و اربيل نسبت به آن سكوت اختيار كرده اند و همين امر نگراني ها را از وجود توافقات پشت پرده بيشتر كرده است.
خاورم *353*380*1590