موزه هاي استان مركزي آينه اي از اصالت فرهنگي و جاذبه هاي انسان ساخت

استان مركزي در قلب ايران علاوه بر آثار باستاني و جاذبه هاي طبيعي و تاريخي متعدد از دوره پيش از اسلام تا معاصر، 13 موزه دارد كه اشيا و جلوه هاي فرهنگي متنوع و زيبايي در آن ها به معرض نمايش گذاشته شده و سركشي به اين اماكن مي تواند ناقل اطلاعات ارزنده از آداب و سنن نياكان و موضوعات تاريخي و هنري باشد.
موزه هاي چهارفصل، دفاع مقدس، سلطان آباد، تنوع زيستي و مفاخر در اراك و چهار سوق ساوه، موزه هاي مردم شناسي در شهرستان هاي خمين، محلات، فراهان، تفرش، نراق، آشتيان و كميجان در ايام نوروز براي بازديد ميهمانان نوروزي آماده هستند.
موزه چهار فصل اراك در بناي حمام قديمي با معماري و كاشيكاري چشم نواز و اصيل ايجاد شده است.
بناي اين حمام مربوط به دوران قاجاريه است كه تزئينات كاشيكاري زيبايي را از چهار فصل سال با رنگ آميزي چشم نواز در خود دارد و حضور در اين محيط نشاط و جاذبه خاصي دارد.
ساختمان اين حمام به وسعت هزار و 600 متر مربع در زمان حكومت احمد شاه قاجار توسط شخصي به نام حاج محمد ابراهيم خوانساري ساخته شده و از چهار بخش مجزا مردانه، زنانه، حمام ويژه اقليت هاي ديني و حمام خصوصي تشكيل شده كه اينك به عنوان موزه ميزبان اشياي متعددي از دوران هاي پيش از اسلام تا معاصر است.
تنگ هاي سفالي، كاسه، خمره، قدح، پيمانه، انواع مجسمه، آفتابه و لگن، سكه هاي قديمي، سنگ نوشته و ابزار آلات كشاورزي و دفاعي در اين موزه نگهداري مي شود و در بخش حمام اقليت هاي مذهبي نيز موزه مردم شناسي داير است كه در آن رسم حنابندان با وجود پيكره ها به نمايش عموم درآمده است.
بخشي از اين موزه به نمايش پوشش اصيل مردم استان مركزي و اشيا و اسناد مربوط به اقليت هاي مذهبي استان مركزي اختصاص دارد.
محراب تاريخي و با ارزش مسجد جامع ساوه كه از آثار منحصر به فرد معماري و گچبري دوره سلجوقيان است در اين محل نگهداري مي شود.
در بخشي از موزه چهار فصل تاريخ شهر اراك به روايت تصاوير در معرض ديد عموم قرار گرفته است.
سيستم تهويه هوا و تامين آب اين حمام قديمي به شكل هنرمندانه اي تعبيه شده و از ويژگي هاي اين بنا معماري كف و ديواره ها است كه حفظ دما و حرارت را به شكل ويژه در خود دارد و اين موضوع در كنار ظرافت هاي تزئيني كاشي كاري ها بسيار ديدني است.
حمام چهار فصل اراك در سال 56 به شماره 1339 در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده و در سال 1373 نيز به همت مسوولان سازمان ميراث فرهنگي استان مركزي پس از اتمام عمليات مرمت و بازسازي به عنوان موزه باستان شناسي و مردم شناسي تبديل شد و پذيراي گردشگران و هنردوستان است.
در منزل كوشكي خاندان خاكباز در اراك نيز مجموعه ارزشمندي از اسناد و يادمان هاي فرهنگي جاي گرفته كه با عنوان موزه مفاخر براي بازديد عموم داير است.
بناي اين منزل كوشكي از يادگارهاي دوره قاجاريه است كه در محوطه آن فضاي سبزي زيبا با درختان تنومند وجود دارد و عمارت زيباي آن ميزبان گنجينه اي از اطلاعات زندگي و آثار مفاخر و بزرگان استان مركزي است.
اين بنا داراي 2 ايوان شرقي و غربي و 11 اتاق، حمام خزينه اي قديمي و 2 رشته قنات است كه در سال 1379 به ثبت آثار ملي كشور رسيده و با تغيير كاربري به موزه اي براي معرفي مشاهير و نخبگان استان مركزي تبديل شد.
تالار موزه ها، كتابخانه مركزي استان، اسناد و نامه ها، انواع سرديس ها تالارها، عكس و تابلوهاي تاريخي در اين اثر قديمي براي بازديد كنندگان به نمايش درآمده است.
در اين موزه زندگينامه و آثار بزرگان و شخصيت هايي چون امام خميني(ره )، امير كبير، قائم مقام فراهاني، عباس اقبال آشتياني، پروفسور حسابي، شهيد چمران و فاضلين نراقين به صورت مشروح به معرض ديد گذاشته شده و جلوه هاي زندگي و آثار بيش از 2 هزار نخبه بين المللي و ملي استان مركزي در عرصه هاي مذهبي، علمي، سياسي، فرهنگي، تاريخي و هنري نيز در اين موزه وجود دارد.
بخشي از اين موزه به نمايش تاسيسات آب و آبياري در گذشته اراك اختصاص دارد كه ديدن آن براي مسافران نوروزي خالي از لطف نيست.
در ميان همهمه و شلوغي بازار تاريخي اراك در دل سراي كاشاني مجموعه ارزشمندي از آثار تاريخي، دستي و هنري به عنوان موزه خصوصي سلطان آباد وجود دارد كه مديريت آن با يكي از هنرمندان برجسته صنايع دستي به نام استاد باباخاني است.
اين موزه در فضايي به وسعت 130 مترمربع به عنوان گنجينه نفيس هنرهاي دستي فلزي، آثار خوشنويسي و صنايع دستي از دوره هاي مختلف تاريخي است.
موزه سلطان آباد سه تالار دارد و در گنجينه آن صد اثر صنايع دستي ايران كه از استان هاي مختلف گردآوري شده اند به چشم مي خورد.
در تالارهاي موزه آثار برجسته خوشنويسي، سوزن دوزي، لباس هاي قاجاري، خاتم كاري، قلمزني، فلزكاري و كتيبه هاي مختلف به همراه تابلوهاي هنري و اشياي قديمي به چشم مي خورد.
بخش خوشنويسي موزه بسيار غني است به طوري كه آثاري از خوشنويسان دوره هاي مختلف را در خود جاي داده است.
قديمي ترين اثر خوشنويسي موزه مربوط به سده هفتم هجري است و در اين موزه آثار ارزشمندي از خوشنويسان مشهور ايراني همانند درويش عبدالمجيد طالقاني، ميرعماد حسني، ميرعلي هروي، ميرزا فتحعلي حجاب شيرازي، ميرزا غلامرضا اصفهاني، ياقوت مستعصمي، محمدهاشم لولوء اصفهاني، ميرزا كاظم، ظل السلطان محمد باقر خان، محمد جعفر تبريزي، ميرزا رضا خان فراهاني، فتحعلي تنكابني، ميرزا اسدالله شيرازي، كيخسرو خروش و فتحعلي واشقاني فراهاني وجود دارد.
موزه سلطان آباد با همكاري سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان مركزي در سال 1386 به روي علاقه مندان گشوده شد.
موزه چهارسوق ساوه نيز در بناي تاريخي مسجد چهار سوق اين شهر قرار دارد كه داراي معماري زيبايي در فضا مي باشد.
مسجد چهارسوق ساوه بنايي گنبد دار به صورت 12 ظلعي است كه از داخل مدور است و در بدنه بنا هشت نورگير وجود دارد كه در بالاي سقف حجره ها واقع شده و در قسمت فوقاني گنبد نيز پنج نور گير تعبيه شده است.
مصالح ساختماني آن گل، آهك، گچ، كاشي و آجر است و گنبد از داخل با نقوشي هندسي تزئين شده و از جمله تزئينات باقي مانده در پا كار گنبد اسماء الهي ، محمد(ص) و علي (ع) است كه به خط كوفي بنايي و با كاشي اجرا شده است.
در موزه چهارسوق ساوه آثاري همچون اسناد و كتاب هاي خطي، سكه هاي تاريخي، انواع قفل ها، ظروف مسي و سفالي، سنگ قبرهاي مربوط به دوره قاجار و همچنين پيكرهايي كه نشانگر پوشش هاي مختلف مردم ساوه در زمان قاجار است، به نمايش گذاشته است.
اين بنا سال 1356 به شمار 1382 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
موزه تنوع زيستي اراك نيز در مجموعه اداره كل حفاظت محيط زيست استان مركزي واقع شده كه با نمايش ماكت، گونه هاي كم نظير جانوري و گياهي يكي از جاذبه هاي مهم گردشگري اين استان است.
موزه تنوع زيستي اراك اين فرصت را مهيا كرده تا گردشگران نوروزي با ذخاير غني جانوري و گياهي اين منطقه آشنا شوند.
بازسازي مناطق سد 15 خرداد دليجان، دره سيبك لته در و دره چكاب در منطقه حفاظت شده 70 قله و تالاب كويري ميقان، منطقه سربند و شراء از بخش هاي جذاب اين موزه است.
در اين موزه نمونه 390 گونه جانوري شامل پستانداران، پرندگان، خزندگان، دوزيستان و ماهي ها به نمايش درآمده و در قسمتي از آن 827 نمونه از بي مهرگان، 17 نمونه جمجمه و 50 نمونه از سنگ ها و كاني ها در معرض ديد علاقه مندان قرار گرفته است.
به منظور بهينه سازي وضعيت نمونه هاي جانوري موجود در موزه حيات وحش استان مركزي 264 قطعه پرنده شناسايي و رده بندي شده كه اين تعداد از 16 راسته، 46 تيره، 100 جنس و 145 گونه تشكيل شده است.
همچنين 67 نمونه از 160 گونه پستاندار وحشي شناسايي شده ايران نيز در موزه ديده مي شود كه از جمله آن مي توان به قوچ، آهو، پلنگ، بز كوهي (پازن)، مرال و خرس اشاره كرد.
تاكنون 53 گونه پستاندار، 205 گونه پرنده، 54 گونه خزنده،40 گونه دوزيست، 19 گونه ماهي و يك هزار و 336 گونه گياهي در استان مركزي شناسايي شده است.
موزه حسن پور اراك نيز در خانه اي زيبا در بافت تاريخي شهر اراك واقع شده كه در زميني به وسعت 600 مترمربع در 2 طبقه ساخته شده است.
اين بنا تزئينات زيباي آجركاري دارد و در حال حاضر به عنوان موزه صنايع دستي پذيراي اشياي هنري دست ساز دوران هاي پيش از اسلام تا معاصر در اراك مامني براي حضور دوستداران فرهنگ و هنر است.
يكي از جلوه هاي خاص اين موزه بخش فرش و زيراندازهاي سنتي است كه از نفيس ترين فرش هاي استان مركزي در برابر ديد بيننده قرار مي دهد.
بخش تحتاني اين بنا را چند كارگاه صنايع دستي فعال تشكيل داده كه بازديد كنندگان موزه با حضور در اين مكان لذت وافري را از توليد زنده صنايع دستي مي برند.
يكي از مكان هاي ديدني بازار آشتيان، منزل ميرزا هدايت الله متين دفتري است كه با عنوان موزه به حيات تاريخي خود ادامه مي دهد و نشانگر استفاده مناسب و كاركرد نوين از يك بناي قديمي است.
منزل متين دفتري در بازار آشتيان واقع شده و با طي كردن دالاني سر پوشيده و سنگ فرش شده مي توان به حياط منزل رسيد، در ميان حياط، حوض و مخزن آب انباري كه روزي از قنات شهر پر مي شده، نشان از شكوه و عظمت آشتيان قديم دارد.
اين منزل تاريخي از جمله بناهاي عهد قاجار به شمار مي رود و مصالح به كار رفته در آن خشت، گل، چوب، آجر و گچ است كه با دست هنرمندان معمار به باغي از لطافت و زيبايي بدل شده است.
آرايه هاي معماري و تزئينات بنا شامل گچبري هاي زيبا با موضوعات گل و گياه در سقف و ديوار اتاق ها و نقوش روي چوب سقف، آب نما و آجر كاري هاي عمارت است.
اين بنا پس از مرمت و تجهيز در خرداد ماه سال 85 توسط اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان مركزي به موزه آشتيان تبديل شد است.
بيشتر اشياي به نمايش در آمده در اين موزه شامل نسخ خطي، سفالينه هاي دوره اسلامي، ابزار و وسايل روشنايي، وسايل آشپزخانه و ابزارآلات كشاورزي توسط علاقه مندان به ميراث فرهنگي اهدا شده است.
موزه سالار محتشم خمين نيز در بناي تاريخي قلعه سالار محتشم در شمال غربي شهر خمين و در محله قلعه واقع شده كه داراي يك هزار مترمربع عمارت اشرافي در درون يك باغ مصفا است.
اين بنا در 2 طبقه ساخته شده و از عمارت هاي ايوان دار است و هم اكنون موزه فرهنگي شهر خمين در زمينه اشياي باستاني و مردم شناسي در اين بنا قرار دارد و انواع لوازم ابزار معيشتي مردم منطقه در ساليان دور در معرض ديد بينده ها قرار گرفته است.
در بخش مردم شناسي اين موزه با تنديس و پيكره ها آيين محلي شب چله، كوسه ناقالدي و كرد علي به كوه كه از رسوم ديرين استان مركزي است به نمايش گذاشته شده است.
موزه جانورشناسي شهر اراك نيز در دانشگاه اراك واقع شده كه در سال 1373 تاسيس شده است و در آن انواع پرندگان، پستانداران، دوزيستان، ماهيان، جانوران بي مهره، اسفنج ها، نرم تنان ، بندپايان، مرجان ها و انواع تاكسيدرمي به معرض ديد عموم قرار گرفته است.
موزه شهاب سنگ نراق نيز از ديدني هايي است كه 54 قطعه انواع اجرام آسماني را در خود دارد كه شامل 36 قطعه شهاب سنگ، 16 قطعه سنگ شيشه اي و يك قطعه سنگ حاوي الماس است و جلوه هايي زيبايي را فراروي بازديدكنندگان قرار مي دهد.
در 11 موزه تاريخي و مردم شناسي استان مركزي بيش از چهارهزار و 500 اثر نگهداري مي شود و سندهاي خطي، ظروف شيشه اي و سفالي، سنگ قبر، قلمدان و وسايل نوشتاري از جمله آن ها است.
در موزه هاي مردم شناسي استان نيز معرفي شيوه هاي زندگي، آداب و رسوم باستاني، نحوه پوشش و قدمت اشيا تاريخي به معرض ديد عموم گذاشته شده است.
شهرستان هاي اراك، خمين، محلات، فراهان، نراق، تفرش، آشتيان و كميجان در استان مركزي داراي موزه مردم شناسي است.
مدير كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان مركزي گفت: اشيا موزه هاي استان هر 6 ماه يكبار به منظور آشنايي مردم ساير مناطق استان مركزي با حفظ تدابير امنيتي جا به جا مي شود.
سيد محمدحسيني افزود: روستاي تهيق در شهرستان خمين، سرسختي در شازند و مشهد زلف آباد در اراك در حال كاوش باستان شناسي است و آثاري كه از دستكن ها و محوطه هاي اين مناطق استخراج مي شود كه در موزه هاي استان در معرض ديد عموم قرار مي گيرد.
وي اظهار كرد: آثار به دست آمده از كاوش هاي باستان شناسي سرسختي شهرستان شازند قدمت پنج هزار ساله دارد كه نمونه هاي آن در موزه هاي استان موجود است.
مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان مركزي با بيان اينكه موزه چهار فصل اراك بيشترين بازديد كننده را به خود اختصاص داده است، افزود: استان مركزي از نظر تعداد بازديد كننده و تنوع آثار در موزه در بين موزه هاي كشور جايگاه پانزدهم را دارد.
بيش از 2 هزار جاذبه گردشگري در استان مركزي شناسايي شده كه 850 اثر تاكنون در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است.
6991/6013/