خودنمايي قدمت و ظرافت در صنايع دستي زنجان

به گزارش ايرنا ، صنايع دستي زنجان در كنار ديگر جاذبه هاي تاريخي و طبيعي اين استان، تجلي مهارت، ذوق و انديشه هنرمندان و صنعت گراني است كه از گذشته هاي دور با آفرينش هاي خود روح و هويت فرهنگي اين ديار را در آثار خود به نمايش گذاشته اند.
يحيي رحمتي، مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان زنجان، از فعاليت 387 فروشگاه و مراكز عرضه صنايع دستي در شهر زنجان خبر داد و به خبرنگار ايرنا گفت: افزون بر اين فروشگاههاي دائمي، همزمان با عيد نوروز نيز 22 نمايشگاه موقت عرضه محصولات صنايع دستي در مسيرها و اماكن گردشگري اين استان داير شده است.
وي اظهار كرد: 35 گارگاه صنايع دستي نيز در استان زنجان به منظور طرح كارگاه گردي نوروزي فعاليت دارند.
بيش از 45 مورد رشته صنايع دستي در استان زنجان وجود دارد كه در ميان آنها مليله كاري، چاروق دوزي، چاقوسازي، مسگري، قلمزني، گليم بافي، گيوه بافي و گيوه دوزي از صنايع دستي بومي اين خطه بشمار مي روند.
به گفته مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان زنجان در زمان حاضر 45 هزار نفر در اين استان در حوزه صنايع دستي فعاليت دارند و از آن رو كه بيشترين بخش توليد صنايع دستي زنجان در رشته هاي همچون مسگري، چاقو سازي و مليله دوزي است، اين استان رتبه نخست توليد صنايع دستي فلزي در كشور را دارد.

**مليله
مليله كاري در زنجان، هنر ظريف و اصيلي كه با ذوق و صبر هنرمندان همچنان در اين ديار زنده است.
زنجان به عنوان خاستگاه اوليه هنر مليله كاري با قدمت و پيشينه تاريخي چند هزار ساله، هنوز نام خود را در ميان بهترين هاي اين صنعت دستي حفظ كرده و براي احياي جايگاه اصلي خود تلاش مي كند.
غناي 'ريز نقوش' و استفاده از نقره خالص، وجه تمايز مليله زنجان با ساير مناطق است، زيبايي و ظرافت مليله اين ديار مرهون ذوق و عشق هنرمنداني است كه آن را سينه به سينه از دل تاريخ و از پدران و اجداد خود به ارث برده اند.
درباره تاريخچه مليله زنجان اطلاعات جامعي در دست نيست؛ در كتاب هاي تاريخي كه اشاراتي درباره زنجان دارند از ميان صنايع اين ديار بيش از هر چيز از صنعت فلز كاري و از جمله مليله كاري سخن گفته شده است.
سرپرست معاونت صنايع دستي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان زنجان در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: قدمت مليله در زنجان به بيش از 2 هزار و 300 سال مي رسد.
الناز خدايي فرد افزود: شاهد اين ادعا، ادواتي است كه در نتيجه كشف مردان نمكي در معدن چهره آباد به دست آمده كه برخي از آن ادوات چوبي، شكل و فرم هايي دارند كه امروز نيز همان اشكال در صنعت مليله كاري در زنجان كاربرد دارد.
مردان نمكي' موميايي هاي نمكي هستند كه از معدن نمك روستاي چهرآباد در حوالي شهر زنجان كشف شده اند.
وي با بيان اينكه اكنون بالغ بر 470 هنرمند مليله كار در استان زنجان فعاليت دارند، ادامه داد: برخي از هنرمندان توانمند و چيره دست اين ديار، سبك هاي منحصر بفرد و خاصي را در صنعت مليله كاري از پدران و اجداد خود به ارث برده اند.
اكنون توليدات مليله در زنجان در سه بخش ظروف، زيور آلات و در مواردي نيز كارهاي سفارشي روي احجام بزرگي همچون آينه و شمعدان انجام مي شود.

**چاقوسازي
به گزارش ايرنا، بعد از كشف مردان نمكي و وسايل همراهشان، مشخص شد كه قدمت ساخت چاقو در زنجان به بيش از 18 قرن پيش برمي‌گردد. چاقوي همراه يكي از مردان نمكي، كه دسته‌اي از شاخ بز دارد، قديمي‌ترين سند صنعت چاقوسازي در زنجان است.
چاقو از مهمترين صنايع دستي استان زنجان محسوب مي شود كه قدمت توليد آن به 2 هزار سال مي رسد و هم اكنون نيز بيش از يك هزار نفر در زنجان به طور مستقيم در توليد چاقو فعاليت دارند.
به گفته سرپرست معاونت صنايع دستي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان زنجان، آب ديدگي، برندگي و سختي بالاي تيغ ها از ويژگي هاي برجسته چاقوي زنجان است.
خدايي فرد افزود : ساخت دسته هاي چاقو از شاخ و صدف نيز كه ظرافت و دقت فوق العاده اي را مي طلبد، از ديگر ويژگي هاي برجسته چاقوي زنجان است.
وي اظهار كرد: از آنجا كه مواد اوليه توليد چاقو در محدوده جغرافيايي استان در دسترس است، اين مهم در طول تاريخ باعث گسترش و توسعه صنعت چاقوسازي در اين ديار شده است.

**مسگري
در زمان حاضر حجم قابل توجهي از توليدات صنايع دستي در زنجان را ظروف مسي تشكيل مي دهد، در اين ديار از گذشته بسيار دور، هنرمندان به توليد انواع ظروف مسي ساده مصرفي، تزئيني، نقش دار و قلم خورده در انواع و اقسام آن مي‌پرداخته‌اند، كه همه اين توليدات به وسيله دست و با ابزارهاي ساده انجام مي شده و از نظر كيفيت هم نمونه‌هاي بسيار زيبائي از گذشته موجود است.
توليدات مس و ظروف مسي در زنجان از جايگاه بسيار بالايي برخوردار بوده و به جرات مي توان گفت زنجان مركز مسگري سنتي كشور است.
ظروف مسي درزمان حاضر با استفاده از ورق مس و روش چكش كاري گرم و سرد ساخته مي شود كه فرم دهي ورق مس به روش چكش كاري، دندانه دار كردن لبه هايي كه به هم متصل مي شوند، باز كردن دندانه ها به روي هم، چفت كردن و چكش كاري آنها، اضافه كردن با رˈتنه كار و برنجˈ و گرم كردن وچكش كاري مجدد آن مهمترين مراحل كار مسگري است.
به گفته مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان زنجان هم اكنون بالغ بر يكهزار نفر در اين استان در صنعت مسگري مشغول فعاليت هستند، كه از اين تعداد 700 نفر به طور مستقيم در حوزه توليد ظروف مسي اشتغال دارند.

**چاروق دوزي
چاروق دوزي يكي از هنرهاي دستي است كه دست هاي ظريف هنرمندان زنجاني در توليد آن مهارت ويژه اي دارند اما اين چارق ها اغلب زنانه بوده و استفاده از آن امروزه جنبه تشريفاتي و تفنني يافته است.
چاروق نوعي پاپوش سنتي است كه با استفاده از چرم گاوي، نخ هاي ابريشمي رنگي و نخ گلابتون در انواع مختلف توري، پرده بند و تمام چرم پشت باز و پشت بسته توليد مي شود.
بر اساس كشف باستانشناسي ˈچكمه چرمي متعلق به مرد نمكي شماره يك مي توان ريشه صنايع چرمي در استان زنجان را حداقل در دو هزار سال قبل جست.
بر اساس سناد و مدارك تاريخي به دست آمده، قدمت هنر چاروق دوزي در زنجان به دوره ساساني و اوج تزئينات آن به دوره صفوي مي رسد كه زيبايي و تنوع طرح و نقوش آن، چشم هر هنرشناسي را شيفته نقوش انتزاعي و اصيل خود مي كند.
خواستگاه اين هنر دراستان زنجان شهر سلطانيه بوده و از آن منطقه به زنجان منتقل شده است.
از انواع چاروق هاي توليد شده استان طي دوره هاي مختلف تاريخي مي توان به انواع كنفي، تمام پوست، كشاورزي، تمام چرم، توري، پرده بند اشاره كرد كه هر كدام با روشي خاص و با استفاده ازچرم، پوست فرآوري شده و مواد مختلفي چون پنبه، كنف، ابريشم تهيه مي شده است.
چاروق هاي توري و پرده بند فقط در شهر زنجان توليد مي شود، چاروق هاي چرمي نيز بنابه تقاضاي مشتري قابليت تبديل به انواع روفرشي با تزيينات فوق العاده ظريف را نيز داراست.

**گليم بافي
گليم به طور ساده يك فرش با بافت صاف يا يك نوع قالي بدون كرك يا خواب گره خورده است؛ گليم به مفهوم، الياف حيواني و نباتي رنگرزي شده و درهم بافته كه بر روي دارهاي افقي و عمودي برگرفته از نمادهاي منطقه و نقوش ذهني و انتزاعي، بافته مي شود.
درباره قدمت توليد گليم در ايران اظهارنظر قاطعانه و صريحي نمي توان كرد، زيرا به دليل آسيب پذير بودن الياف نباتي و حيواني در برابر عوامل جوي، نمونه هاي زيادي از توليدات دوران باستان بدست نيامده، اما آنچه مسلم است، گليم بافي تاريخچه جدا از نساجي ندارد و بدليل شباهت بافت پارچه هاي اوليه به بافت فعلي گليم مي توان گفت در توليد گليم و پارچه از الياف ضخيم تر براي بافت زيرانداز استفاده كرده اند. متاسفانه به دليل فساد پذير بودن الياف گليم هايي متعلق به دورهاي گذشته باقي نمانده است.
با توجه به اقليم سرد منطقه زنجان انسان هاي ساكن در اين منطقه همواره در فكر تهيه كفپوش گرم جهت استفاده در منازل و نيز به عنوان پرده و... بودند، مواد اوليه موجود مردم منطقه را به سمت استفاده از بافته اي از پشم بز و گوسفند ، هدايت كرد. در حال حاضر در بسياري از مناطق استان زنجان بافت گليم به عنوان يكي از شاخصترين بافته هاي داري مطرح است.
توت فرنگي، لچك ترنج، سماور، توسباقا، صانديق، اوچ گل، خشتي و لوزي از طرحها و نقشه هاي مورد استفاده در گليم زنجان هستند.
7312/8068