زندان را در تعطيلات نوروز تجربه كنيم!

به گزارش ايرنا، فتحعلي شاه قاجار سال 1168 هجري شمسي، در سال دوم سلطنت خود فرمان داد تا بيرون از تهران قصري برايش بسازند، محل قصر در جايي انتخاب شد كه در آن زمان به اراضي خرم‌ آباد معروف بود، در نهايت در اين مكان عمارت بزرگ شامل بيروني، اندروني، كلاه فرنگي و استخر ساخته شد اما ناصرالدين شاه علاقه چنداني به اين قصر نداشت و با دستور وي اين مكان جايي براي اردوي ساليانه قواي قزاق شد كه اين اقدام شروعي بر كاربرد نظامي اين منطقه محسوب مي شود.
در دوره مظفرالدين شاه باغ قصر قجر در اختيار اداره ژاندارمري قرار گرفت، باغ به تدريج كاربري خود را از دست داد و قصر نيز متروكه و به ويرانه تبديل شد. بخش‌هاي زيادي از قصر قاجار در سال 1284 هجري شمسي بر اثر بارش شديد باران و وقوع سيل، تخريب شد، با اين وجود، بقاياي ساختمان قصر قاجار تا سال 1337 هجري شمسي باقي بود.
اين عمارت در زمان پهلوي اول به طور كامل تخريب و به جاي آن زندان قصر فعلي ساخته شد، نام قصر نيز به همين دليل بر روي اين زندان گذاشته شده، از اين عمارت قديمي تنها يك كلاه فرنگي و يك ساختمان باقي مانده ‌و بخشي از زمين‌هاي شمالي آن نيز در اختيار نيروهاي قضايي و انتظامي قرار گرفت.
در زمان پهلوي اول، سرتيپ درگاهي رئيس نظميه وقت به دليل وجود معارضان زياد، تقاضاي يك محل وسيع براي به بندكشيدن مخالفان كرد. نيكلا ماركوف روسي (معمار و دوست رضاخان)، قصر قاجار را كه تبديل به خرابه شده بود، براي ساخت زندان انتخاب كرد.
در نهايت زندان قصر با 192 سلول و گنجايش 800 نفر، سال 1308 هجري شمسي افتتاح شد، سرتيپ درگاهي، قوام‌السلطنه، صارم‌ الدوله، صولت ‌الدوله، عبدالحسين تيمورتاش، بزرگ علوي، محمد فرخي يزدي، عليمردان ‌خان بختياري و تقي اراني از جمله زندانيان معروف نخستين زندان متمركز پايتخت بودند.
پس از كودتاي 28 مرداد 1332 و استقرار دوباره رژيم پهلوي، حكومت مطلقه و استبدادي شاه تحكيم و تثبيت شد.
در اين دوره علاوه بر ساخته شدن ساختمان هاي الحاقي و استفاده از زندان شماره سه در ساختمان ماركوف كه بسياري از مبارزان سياسي همچون شهيد نواب صفوي و يارانش، شهيد عراقي، آيت الله طالقاني و چهره هاي فرهنگي همچون احمد شاملو، مهدي اخوان ثالث، نجف دريابندري در آن محبوس بودند، با افزايش تعداد زندانيان سياسي و كافي نبودن فضا، در اوايل دهه 30 زنداني مخصوص سياسيون به ابتكار رزم آرا در گوشه شمال شرقي محوطه زندان قصر ساخته شد.
آيت الله سيدعلي خامنه اي رهبر معظم انقلاب، آيت الله سيدروح الله خميني(ره)، آيت الله اكبر هاشمي رفسنجاني، شهيد مرتضي مطهري، شهيدمحمدجواد باهنر، مرضيه حديدچي، داود اسعدي خامنه، حسين خانعلي و داود يزداني، معصومه جزايري و برخي ديگر از چهره هاي سياسي انقلاب در اين مكان زنداني شدند، زندان قصر پس از پيروزي انقلاب اسلامي نخستين زنداني بود كه به دست انقلابيون فتح و به عنوان زندان برخي از عوامل طاغوت مورد استفاده قرار گرفت.
همچنين اين زندان پس از انقلاب اسلامي محل حبس زندانيان غيرسياسي بود، زندان قصر سال 1383 تعطيل و شهرداري شروع به تخريب بخش هايي از آن كرد كه با پيگيري كانون زندانيان سياسي قبل از انقلاب با ثبت زندان به عنوان اثر ملي در سازمان ميراث فرهنگي از تخريب آن جلوگيري شد، تا قبل از ثبت محل، زندان زنان سياسي تخريب شده بود.
بعد از تخليه كامل زندان قصر در سال 1385 و رايزني شهرداري تهران براي تغيير كاربري اين مجموعه، بعد از اصلاح ساختاري، و تغيير كاربري فضاي زندان، باغ موزه قصر به همت شركت توسعه فضاهاي فرهنگي شهرداري تهران آبان ماه 1391 به عنوان يكي از مراكز فرهنگي هنري شهر تهران با بافت تاريخي و موضوعيت فرهنگي اجتماعي با حضور شهردار تهران و جمعي از هنرمندان افتتاح شد.
مجموعه فرهنگي تاريخي باغ موزه قصر با وسعت بيش از 7 هكتار شامل بخش‌ هايي همچون موزه ماركوف، موزه زندان سياسي، نيايشگاه، برج هاي ديده باني، سروستان و باغ ايراني، سالن فرخي يزدي، نگارخانه ملك الشعراي بهار، كافه لقانطه، كافه گالري ماركوف، نمايشگاه خودورهاي كلاسيك است.
موزه زندان ماركوف با مساحتي بيش از 8 هزار و 800 مترمربع شامل مركز اسناد، تصاوير و اشياء تاريخي، نمايشگاه، گالري موسمي، كافه گالري و سالن اجتماعات چند منظوره، كتابفروشي دائمي (با مضامين تاريخ انقلاب و مبارزات سياسي و كتب مرتبط با زندان) و زورخانه است.
گالري تصاوير و اسناد مربوط به مرمت و بازسازي موزه به عنوان يكي از دستاوردهاي شهرداري تهران براي استفاده محققان، استادان، دانشجويان و پژوهشگران در اين موزه قابل استفاده است.
سالن فرخي يزدي به عنوان سالن آمفي تئاتر مجموعه باغ موزه قصر با گنجايش بيش از يكصد نفر در ضلع غربي مجموعه واقع است، اين سالن به سيستم هاي صوتي و تصويري مجهز بوده و امكان اجراي رويدادهاي مختلف همايش، نمايش نامه خواني، اجراي زنده موسيقي، تئاتر و نمايش فيلم را داراست.
برج هاي ديده باني باغ موزه قصر، باقيمانده از زندان قصر در گوشه هاي محوطه قرار دارد، برج جنوب شرقي محوطه داراي تلسكوپ و دوربين دوچشمي براي رصد نجومي و شهري است.
ساختمان زندان سياسي با مساحتي در حدود 5 هزار مترمربع داراي فضاهاي متنوعي است كه روايتگر تاريخ انقلاب و مبارزان انقلاب اسلامي است كه اين ساختمان نيز شامل محل زندان‌ها، كتابخانه، مركز مطالعات و موزه است، حسينيه و هتل زندان نيز ديگر قسمت‌هاي اين مجموعه را تشكيل مي‌دهد و سه حياط موجود در زندان قابليت پخش فيلم، نماهنگ و ويدئوهاي مفهومي را داراست.
اسفندماه 96 پيكر 2 شهيد گمنام دوران دفاع مقدس در جوار نيايشگاه باغ موزه قصر به خاك سپرده شد.
مجموعه فرهنگي تاريخي باغ موزه قصر به مناسبت نوروز برنامه هاي مختلفي را تدارك ديده كه برگزاري جشنواره نوروز در قصر، پهن كردن سفره‌هاي هفت سين به سبك زندان عمومي و زندان سياسي در موزه ‌ها از اين جمله است.
همچنين استقرار نسخه جديد سيستم واقعيت افزوده در داخل موزه‌ها، استقرار راهنماي بازديد جديد به زبان انگليسي در محل مناسب، كاشت بيش از 6هزار گل لاله در محوطه باغ ايراني باغ موزه قصر و ساماندهي فضاي سبز از جمله تسهيلاتي است كه اين مجموعه براي رفاه بازديدكنندگان نوروزي تدارك ديده است.
موزه‌هاي مجموعه باغ موزه قصر تا سيزدهم فروردين ماه همه روزه از ساعت 9 تا 21 فعال بوده و فروش بليت تا ساعت 20 انجام مي ‌شود.
دارندگان بليت تخفيف مراكز گردشگري شهرداري تهران مي ‌توانند به صورت نيم بها از موزه ‌ها بازديد كنند، همچنين در سالروز ولادت امام علي(ع) و روز پدر، بازديد پدران از موزه ‌هاي باغ موزه قصر رايگان است.
پرديس فرهنگي نوروزگاه باغ موزه قصر نيز از چهارم فروردين ماه آغاز به كار كرده و تا يازدهم فروردين ماه هر شب بعد از اذان مغرب در باغ ايراني مجموعه ميزبان ميهمانان نوروزي است.
برگزاري برنامه هاي صحنه اي عيدانه، اجراي موسيقي سنتي و نوروزخواني، موسيقي و نمايش هاي آييني اقوام، نمايش هاي عروسكي، سياه بازي و خيمه شب بازي، اجراي استند آپ كمدي(كمدي ايستاده)، نمايش فيلم، تجليل از خانواده معظم شهدا و مفاخر فرهنگي، هنري، ورزشي و اجراي مسابقات خانوادگي از جمله برنامه هاي نوروزگاه باغ موزه قصر است.
همچنين غرفه هايي با موضوع هاي تفريحي - ورزشي، فرهنگي، آموزش هاي شهروندي، كودك و نوجوان، سلامت، بانوان و گردشگري به ارائه خدمات مي پردازند.
مسيرهاي دسترسي به باغ‌ موزه قصر به شرح زير است:
مسير با اتومبيل شخصي: بزرگراه شهيد صياد شيرازي، خروجي پليس شريعتي، ميدان پليس، باغ ‌موزه قصر.
خيابان شهيد مطهري، بعد از تقاطع دكتر شريعتي، ميدان پليس، باغ‌ موزه قصر.
مسير دسترسي حمل و نقل عمومي (مترو): ايستگاه متروي شهيد مفتح، انتهاي خيابان مطهري، بعد از تقاطع دكتر شريعتي، باغ ‌موزه قصر.
مسير دسترسي حمل و نقل عمومي (اتوبوس): پايانه امام خميني (ره)، اتوبوس‌ هاي ميدان معلم، ايستگاه رو ‌به‌ روي باغ‌ موزه قصر.
پايانه ميدان رسالت، اتوبوس‌ هاي پيچ شميران، ايستگاه ميدان پليس، باغ‌ موزه قصر.
پايانه ميدان امام حسين (ع)، اتوبوس‌ هاي شهيد بهشتي، ايستگاه تقاطع پليس شريعتي، خيابان پليس، باغ‌ موزه قصر.
پايانه اتوبوس پيچ شميران، اتوبوس ‌هاي رسالت، ايستگاه تقاطع پليس شريعتي، خيابان پليس، باغ‌ موزه قصر.
پايانه شهيد بهشتي، اتوبوس ‌هاي ميدان امام حسين (ع)، ايستگاه انتهاي خيابان مطهري تقاطع شريعتي، باغ‌ موزه قصر.
*براي اطلاع از اخبار متنوع انتشار يافته در شبانه روز با كانال ايرنا استان تهران در تلگرام به نشاني IRNATEHRAN@ همراه شويد.
تهرام/7245//1348