سنگ نگاره های باستانی شترسنگ خراسان رضوی نیازمند صیانت

كمرمقبولا منطقه ای طبیعی- تاریخی است كه بنا بر گزارشها حدود 15 هزار سنگ نگاره باستانی را در خود جای داده و بسیار مورد توجه علاقه مندان میراث فرهنگی است اما با چالش حفاظت و صیانت دست به گریبان است.
تخته‌ سنگهای آتش‌ فشانی بكر، آثار سنگی، سنگ‌ نبشته ‌ها و نگاره ‌های باستانی در كمرمقبولا در وسعت حدود پنج كیلومترمربع مضامین و نقش های متنوعی از اشكال انسان و حیوانات دوران پیش از تاریخ را در طرحها و اندازه‌ های مختلف به نمایش گذاشته‌ كه در كمتر منطقه ای از ایران قابل مشاهده است.
قدمت 3500 ساله برخی سنگ نگاره ها بر اساس بررسی های اولیه كارشناسان قطعیت دارد اما همچنان این منطقه بسیار مهم، محروم از هرگونه حفاظت و صیانت در مقابل متعرضان به آثار تاریخی، یادگاری نویسی و تخریب گری برخی افراد بیگانه با فرهنگ و هویت ملی است.
اگرچه سنگ نگاره های شترسنگ تنها آثار تاریخی و باستانی ارزشمند محروم از مهر متولیان میراث فرهنگی و آثار تاریخی استان خراسان رضوی نیست اما به لحاظ قدمت تاریخی و ارزش، این آثار از ارزش بسیار بالایی برخوردار است كه ادامه بی توجهی به آن می تواند جبران ناپذیر باشد.
نگاره ها یا هنرهای صخره ای، سندهای دست اولی هستند كه در حكم نماد هویت تاریخی دیار و منطقه بوده و كهن ترین آثار هنری و تاریخی به جای مانده از گذشتگان محسوب می شوند؛ این سنگ نگاره ها اسرار كشف نشده فراوانی در دل خود دارند.
انسانهای گذشته با نقاشی بر دل سیاه و سخت سنگ به رغم سختی و فشار آفریدن چنین نقوشی با آیندگان خود سخن گفته و ارتباط برقرار كرده اند. نقوشی از قبیل شیر، بز كوهی، گاو، میش و انسانهای شكارچی بر روی این سنگ نگاره ها قدمت آن را به دوران نوسنگی می رساند.
وجود نقش های متعدد شیرهای نر و ماده شاید نشان از آن است كه در ادوار كهن این دیار زیستگاه این گونه جانوری بوده و شرایط زیستی و آب و هوایی آن در گذشته های دور بسیار متفاوت از امروز بوده است و این خود از اسرار كشف نشده این سنگ نگاره های چندین هزار ساله است.
نقش بزكوهی هم در اصطلاحات باستانشناسی به معنای درخواست آب، زایندگی، فراوانی نعمت و محافظت است كه نشان می دهد شاید در ادوار كهن این محل جایگاهی مقدس برای اجرای آیین های خاص بوده است.
بیشترین نقوش سنگ نگاره های شترسنگ در خطه خراسان مربوط به طرح حیوانی از جمله بز كوهی، شتر دوكوهانه، گاو كوهاندار و احتمالا یوزپلنگ است كه در میان آنها نقش درخت یا گیاه به صورتی خاص مشاهده می شود اما آنچه اهمیت دارد وجود نقوش گاو كوهاندار و شتر دوكوهانه است كه به اعتقاد باستانشناسان مملو از رمز و راز است.
تداوم بی توجهی به حفاظت و صیانت از این منطقه باستانی موجب شده بر دل سنگ های باستانی و نقاشی های انسان های 3500 سال پیش، تصاویر دلخراش و جانكاهی از یادگاری نویسی افراد بیگانه با فرهنگ، هنر و هویت به چشم بخورد كه قلب هر فرد دوستدار و علاقه مند به آثار تاریخی و باستانی را می فشارد.
خواسته غالب سازمان های مردم نهاد و دوستداران میراث فرهنگی حفاظت و صیانت از این منطقه باستانی و توقف بی توجهی به این منطقه از سوی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی است.

* وضعیت حفاظت سنگ نگاره ها نگران كننده است
معاون دادستان عمومی و انقلاب خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا اظهار كرد: به رغم ارزش و اهمیت سنگ نگاره های كمرمقبولا تا این لحظه آنطور كه باید و شاید و در شایستگی این منطقه اقدامات لازم حفاظتی انجام نشده است.
محمد بخشی محبی بیان كرد: بی توجهی به این منطقه مهم و تاریخی موجب نگرانی فراوان سازمانهای مردم نهاد و دوستدار میراث فرهنگی شده است و متاسفانه به رغم پیگیری های انجام شده تا كنون شاهد اقدام موثری از سوی اداره میراث فرهنگی استان نبوده ایم.
وی با تاكید بر اینكه آثار تاریخی و میراث فرهنگی متعلق به همه مردم و جزو بیت المال است، بنابراین حفظ، نگهداری و صیانت از این حوزه وظیفه ای روشن است كه انتظار می رود متولیان امر در این زمینه كوتاهی نكنند، تصریح كرد: متاسفانه وضعیت فعلی حوزه میراث فرهنگی در خراسان رضوی مناسب و در شان مردم استان نیست.
معاون دادستان عمومی و انقلاب خراسان رضوی با بیان اینكه اگرچه اداره كل میراث فرهنگی به تنهایی امكان حفاظت از همه آثار تاریخی را ندارد و مردم در این زمینه نقش مهمی دارند، تاكید كرد: اما هیچگونه كوتاهی و بی توجهی در این زمینه از سوی متولی قانونی حفاظت و صیانت میراث فرهنگی پذیرفته نیست.
قاضی محبی تاكید كرد: انتظار می رود هر چه زودتر شاهد انجام اقدامات لازم و شایسته در زمینه حفاظت و صیانت از این آثار باارزش و منحصر به فرد باشیم.

* شترسنگ ثبت ملی شد، اما ابلاغ نشد
معاون میراث فرهنگی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی با اشاره به تكمیل و ارسال پرونده ثبت محوطه طبیعی تاریخی كمرمقبولا در فهرست آثار ملی به سازمان مركزی، گفت: پرونده ثبت سنگ نگاره های شترسنگ در سازمان مركزی با موفقیت بررسی و با ثبت ملی آن موافقت شده است.
مرجان اكبری بیان كرد: قبل از تعطیلات نوروز امسال این منطقه در فهرست آثار ملی ثبت شد اما تا كنون به دلیل مواجه شدن با تعطیلات نوروزی، ابلاغ شماره ملی و ثبت ملی آن به استان انجام نشده است.
وی با اشاره به اینكه این منطقه بیشترین سنگ نگاره های باستانی در كشور را دارد، ادامه داد: با ابلاغ ثبت ملی این منطقه، تصمیم گیری و اجرای برنامه های حفاظتی و صیانتی از آن آغاز می شود.
وی افزود: البته پس از ثبت ملی باید وضعیت مالكیت های موجود در این منطقه نیز مشخص شود و بخشی از زمین دولتی موجود در منطقه تحویل اداره میراث فرهنگی شهرستان بینالود شود تا نسبت به حفاظت و حصاركشی آن اقدام لازم صورت گیرد.
اكبری تاكید كرد: منطقه شترسنگ از اهمیت ویژه تاریخی برخوردار است و قطعا سال 97، سرآغاز پرداختن و توجه بیشتر به برنامه حفاظتی و صیانتی از این منطقه ارزشمند است.
وی بیان كرد: به این ترتیب امسال وضعیت شترسنگ به ثبات مورد نظر و تاكید دوستداران میراث فرهنگی و ضوابط قانونی حفاظت آثار تاریخی خواهد رسید.

*ایجاد سایت موزه در كمرمقبولا
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا اظهار كرد: بدون شك هر یك از آثار تاریخی در جایگاه خود برای ما ارزشمند و دارای اهمیت هستند.
ابوالفضل مكرمی فر گفت: آثار تاریخی، تكرارناشدنی هستند كه در حقیقت شناسنامه، تاریخ و هویت ما را تشكیل می دهند.
وی در خصوص كمرمقبولا و سنگ نگاره های آن اظهار كرد: علاوه بر وجود كتیبه ها و نقش نگاره های باستانی، این منطقه طبیعت بكر و دست نخورده ای نیز دارد كه جاذبه گردشگری محسوب می شود.
وی ادامه داد: به محض ابلاغ ثبت ملی این منطقه در فهرست آثار ملی، كار ایجاد سایت موزه در این منطقه آغاز می شود.
وی با اشاره به اینكه اگرچه شهر و حوزه شهری بسیار به این منطقه نزدیك شده است اما این منطقه طبیعت بكر و دست نخورده ای دارد كه امید است به عنوان یك منطقه طبیعی - تاریخی در آینده نزدیك مورد توجه گردشگران قرار گیرد.
7496/5132