عطار نیشابوری شاعری برای تمام قرن ها

آفرین جان آفرین پاك را آنكه جان بخشید و ایمان خاك را
عرش را بر آب بنیاد او نهاد خاكیان را عمر بر باد او نهاد
آسمان را در زبر دستی نهاد خاك را در غایت پستی بداشت
آن یكی را جنبش مادام داد وان دگر را دایما آرام داد
آسمان چون خیمه ای بر پای كرد بی ستون كرد و زمینش جای كرد
به گزارش ایرنا ،شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری از بزرگان مشایخ تصوف ایران در قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری است؛ سال 537 هجری در قریه كدكن خراسان به دنیا آمد و چون به داروفروشی و عطاری اشتغال داشت بدین لقب معروف شد. عطار در دكان داروفروشی به درمان بیماران می پرداخت و به كسب علوم و درك صحبت مشایخ و بزرگان اهل تصوف از جمله شیخ نجم الدین كبری و دیگران نیز روزگار می گذراند.
وی در جوانی به شیوه سالكان طریقت یك دوره سفر به‌ ماوراء النهر، هند، عراق‌، شام‌ و مصر داشت و در این سفرها بزرگان ادب و دین را ملاقات كرد. به حج رفت و سپس‌ به‌ خراسان بازگشت‌ و در نیشابور اقامت‌ گزید و در راه عرفان تلاشهای فراوان كرد.
عطار در این راه آنقدر پیش رفت كه خود از پیشوایان طریقت گشت و مقامش به جایی رسید كه مولانا جلال الدین محمد بلخی درباره او گفت: هفت شهر عشق را عطار گشت ما هنوز اندر خم یك كوچه ایم.
عطار در سال 627 هجری در فتنه مغولان در نیشابور به قتل رسید. درباره كشته شدن او به دست مغولان داستانهای فراوانی نقل كرده اند.
عطار در داستان سرایی به مراتب چیره دست تر از سنایی است. در آثار عطار می توان یك نوع سیر تكاملی درونی را به وضوح مشاهده كرد كه در مورد شاعران دیگر نادر است. تالیفها و تصنیفهای عطار را در نظم و نثر به عدد سوره های قرآن 114 دانسته اند و معروفترین آنها عبارت از دیوان قصیده ها و غزلهای اوست كه شامل حدود 10 هزار بیت می شود.
'الهی نامه، خسرونامه، پندارنامه، اسرارنامه و مصیبت نامه' از مثنوی ها اوست اما در این میان 'منطق الطیر' از مثنویهای بسیار مشهور عطار با ویژگی های منحصربفردی است كه نزدیك به هفت هزار بیت دارد و مراتب سیر و سلوك و رسیدن به حق و توحید را از زبان مرغان كه در طلب سیمرغ حركت می كنند بیان می كند. هفت منزل 'طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت و فنا' را در آن شرح می دهد.
از دیگر تالیفهای مهم شیخ عطار به نثر فارسی 'تذكره الاولیاء' است كه آن را در سال 617 هجری نوشت. شیخ عطار از شاعران بزرگ و از عارفان نامی ایران است كه مقام معنوی و تاثیر وجود او در تاریخ تفكر معنوی ایرانیان بسیار با اهمیت و در خور توجه است.
به گفته صاحبنظران این عرصه، عطار نیشابوری یكی از حاملان بزرگ فلسفه اشراق بود به نحوی كه اساتید شعر فارسی همچون استاد شفیعی كدكنی او را یكی از بزرگان شعر عرفانی فارسی می دانند.
شفیعی كدكنی می گوید: اگر قلمرو شعر عرفانی فارسی را بگونه مثلثی در نظر بگیریم، عطار یكی از اضلاع این مثلث است و آن دو ضلع دیگر عبارتند از سنایی و مولوی. شعر عرفانی به یك اعتبار با سنایی آغاز می‌شود و درعطار به مرحله كمال می‌رسد و اوج خود را در آثار جلال‌الدین مولوی می‌یابد.
به گفته این استاد ادبیات فارسی، عطار با اینكه به لحاظ زبان شعر در بعضی موارد ورزیدگی سنایی را ندارد اما در مجموع از كمال شعری بیشتری برخوردار است یعنی شعرش در قلمرو عرفان خلوص و صداقت و سادگی بیشتری را داراست و معانی‌‌ كه به آنها می‌پردازد در حدی فراتر از عوالم سنایی است.
شفیعی كدكنی مهمترین ویژگی عطار را در این می داند كه تمام آثار او در جهت تصوف است و در مجموعه آثار او حتی یك بیت كه نتواند رنگ عرفان به خود بگیرد نمی‌توان یافت.

* عطار سالك راه عرفان
یكی از استادان ادبیات فارسی به خبرنگار ایرنا در مشهد گفت: شعرهای عطار همگی بیانی ساده دارند. وی از معدود شاعرانی است كه در طول زندگی خود هرگز زبان به مدح كسی نگشود و هیچ شعری از او كه در آن امیر یا پادشاهی را ستوده باشد یافت نمی‌شود.
دكتر محمدرضا راشد مهذب افزود: عطار از جمله انسانهایی است كه خداجویی را در اشعار و اندیشه‌های خود به شیواترین روش بیان كرده است. وی با سوز و گداز سخن می گوید و سادگی گفتار او وقتی با دلسوختگی همراه می شود بسیار تاثیرگذار است.
وی ادامه داد: عطار در مثنوی 'منطق الطیر' با بیان رموز عرفان، سالك این راه را گام به گام تا مقصود پیش می برد. هركس گام در راه شناخت خدا می‌نهد و گریه ‌ها و تنگنا‌های راه شناخت خدا را پشت سر می‌نهد خداجوست ضمن اینكه خداجویی باید به خداخویی برسد.
این استاد دانشگاه گفت: عطار از جمله انسانهایی است كه خداخویی را در اشعار خود به شیواترین روش بیان كرده است. ارادت عطار به خاندان عصمت و طهارت(ع) نیز تا آنجاست كه تذكره الاولیا را كه مجموعه ای از شرح احوال بزرگان دین و عرفان است به گفته خود ˈبه سبب تبركˈ با ذكر مقامات و كرامات امام جعفر صادق(ع) شروع نموده و در بخش نود و هفتم با ذكر مقامات و كرامات امام محمد باقر(ع) پایان می بخشد.
وی افزود: به طور قطع تاثیر عطار بر شهر و ادب و فرهنگ ایران زمین و جهان اسلام همچون تاثیر نیشابور بر فرهنگ ایران و جهان اسلام است كه مولانا خود را پوینده و رهرو راه او می داند.

*650 هزار بازدیدكننده مقبره عطار
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیشابور نیز به خبرنگار ایرنا گفت: مجموعه آرامگاه عطار و كمال الملك در این شهرستان سالانه میزبان 650 هزار گردشگر داخلی و خارجی است.
اسماعیل اعتمادی افزود: دو هزار نفر از این تعداد را گردشگران خارجی تشكیل می دهند كه بیشتر از كشورهای تركیه، شرق آسیا، پاكستان ، عراق و لبنان و نیز كشورهای اروپایی هستند. ایام نوروز سال 97 آرامگاه عطار میزبان 35 هزار مسافر نوروزی بود.
وی ادامه داد: عطار شاعری جهانی و شناخته شده است كه علاقه مندان فراوانی در عرصه ادبیات دارد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیشابور همچنین گفت: مراسم بزرگداشت عطار با هدف گرامیداشت و معرفی هرچه بیشتر و بهتر این شاعر بلندآوازه امسال نیز برگزار می شود. هر سال در برگزاری این مراسم شمار زیادی از میهمانان خارجی، اساتید داخلی و نسل جوان علاقه مند حاضر می شوند. امسال نیز در مراسم بزرگداشت عطار میزبان میهمانانی از هفت كشور جهان هستیم.
وی در خصوص برنامه مرمت و بازسازی آرامگاه عطار هم گفت: امسال برنامه مرمت كاشیكاری گنبد مقبره عطار انجام می شود. كاشیهای معرق این مقبره هر از چند گاهی در اثر مرور زمان با گرما و سرمای هوا دچار آسیب می شوند.
25 فروردین ماه در تقویم رمی ایران 'روز ملی شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری' نامگذاری شده است. نیشابور در فاصله 127 كیلومتری غرب مشهد واقع است.
7496/1858