بهداشت حرفه‌ای یا سلامت شغلی شاخه‌ای از علم بهداشت است كه به معنای شناسایی، ارزیابی و كنترل عوامل زیان‌آور موجود در محیط كار به همراه بخشی از مراقبت‌های بهداشتی درمانی به منظور سالم‌سازی آن محیط و حفظ سلامت نیروی كار شناخته می شود.
نگهداری و بهبود سلامت جسمی، روانی و اجتماعی كاركنان مشاغل مختلف از راه پیشگیری از خطرهای تهدیدكننده، مطالعه شرایط نامناسب محیط كار و اثرهای سوء آن بر تندرستی آنان از جمله اهداف بهداشت حرفه‌ای به شمار می رود.
كارشناسان بهداشت حرفه‌ای با شناختی كه از محیط كار دارند، معتقدند كه فرآیندهای كاری، خطرها و عوامل زیان‌آور محیط كار و نیز تاثیراتی كه این عوامل بر سلامت شاغلان می‌گذارند، از راه بررسی و شناسایی آسیب‌های شغلی برطرف می شود.
نخستین كمیته مشترك سازمان جهانی بهداشت و سازمان بین‌المللی كار در 1950 میلادی بهداشت حرفه ای را با این مضمون تعریف كرد: «تأمین و ارتقاء عالی‌ترین سطح سلامت جسمی، روانی و اجتماعی برای كارگران همه مشاغل، پیشگیری از بیماری‌ها و حوادث ناشی از كار، بكار گماردن نیروی كار در محیط و شغلی كه از لحاظ جسمی و روانی قدرت انجام آن را دارد»
سرانجام سازمان بین‌المللی كار 28 آوریل را به عنوان روز جهانی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی محیط كار اعلام كرد. این نهاد از 2003 میلادی با هدف پیشگیری از حوادث و بیماری‌های شغلی مراسمی را در این روز برگزار می‌كند. روز جهانی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی محیط كار در واقع یك فعالیت سالیانه بین‌المللی برای نهادینه كردن كار سالم و ایمن در سرتاسر جهان است. برگزاری این مراسم یك بخش مهم از راهبرد‌های جهانی سازمان بین‌المللی كار برای ارتقای ایمنی و سلامت شغلی در همه محیط های كاری به شمار می رود كه باعث ارتقای آگاهی‌های مردم و افزایش امنیت و سلامت در محیط كار می‌شود.
سازمان بین المللی كار (ILO) هر سال برای با هدف پیشگیری از حوادث وبیماری های شغلی، شعاری را برای این روز می گزیند؛ «بهبود ایمنی بهداشت كارگران جوان و مقابله با كار كودكان» عنوان شعاری نام دارد كه در سال جاری انتخاب شده است.
«امان الله قرایی» مقدم جامعه شناس، آسیب شناس و استاد دانشگاه خوارزمی معتقد است كه فراهم آوردن شرایط امنیتی و رفاهی برای كاركنان و كارگران الزامی و نقش موثری در افزایش كارایی و بهره‌وری موثر آنان دارد. در ادامه گفت وگوی پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا را می خوانیم:
** آموزش نیروی انسانی؛ اعتلای فرهنگ عمومی جامعه
برای رسیدن به سازمانی با بهره وری بالا نیاز است تا نیروهای انسانی از هر گونه امكانات و تجهیزات به طور یكسان بهره مند شود. مشاركت كاركنان در همه اموركاری و تلاش های آگاهانه زمینه محیطی پویا را فراهم می آورد. بهسازی محیط های كاری، كنترل و مهار عوامل بیماری زا و حوادث، توجه به سلامت روانی كاركنان به كارایی بالاتر، تولید بیشتر و افزایش تولید ناخالص ملی می انجامد و سبب ارتقای توان اقتصادی كشور خواهد شد. بهره وری بالا بهترین راهكار برای افزایش بهبود استانداردهای زندگی و رویارویی با هرگونه ناهنجارهای زندگی محسوب می شود كه در این راستا جوامع همواره با تلاش در جهت تدوین و اجرای برنامه های اصولی و كارشناسانه سعی در ارتقای تولید و بهبود زندگی مادی و معنوی خود دارند زیرا همین امر باعث ایجاد ثروت ملی خواهد شد.
نیروی انسانی بزرگترین سرمایه كشور شناخته می شود بنابراین با آموزش این قشر از جامعه می توان با بازدهی بالا به شكوفایی و گسترش بهینه سازمان رسید كه تاثیر بسزایی در اعتلای فرهنگ عمومی اجتماع دارد. استمرار و پایه ریزی روند آموزشی در سازمان ها میان كاركنان نقش بسزایی در تخصصی عمل كردن و پیشروی آن مركز دارد كه به همراه دیگر فرایندهای مدیریتی باید سودمند واقع شود. هر چه آموزش مفیدتر و بهینه تر باشد، جامعه به طرف هدف هایی از جمله مهارت، تغییر، اصلاح و توسعه پایدار پیش خواهد رفت.
** ارتقای بهداشت روانی محیط كاری از مهم ترین ابعاد توسعه
ضعف در برنامه ریزی و سیاستگذاری، نداشتن نظام شایسته سالاری، موانع سیاسی و قوانین گسسته، نبود فناوری های مناسب، نبود فضای مطلوب برای ابراز عقاید نوین، ابتكار و خلاقیت، افسردگی و نبود امنیت روانی و ... از جمله موانعی هستند كه می توانند در بهره وری منابع انسانی در سازمان ها اثر گذار باشند. ارتقای بهداشت روانی محیط كاری از مهم ترین ابعاد توسعه و بهبود منابع انسانی بوده به گونه ای كه در دهه اخیر توجه به نیروهای سالم جسمی و فكری در سازمان های اقتصادی، خدماتی، آموزشی و
صنعتی تأثیر بسزایی در افزایش سطح بهره وری داشته است. فشارهای روانی ناشی از شغل می تواند
سبب بروز عوارض جسمی، روانی و رفتاری در فرد شود، سلامت وی را به خطر بیندازد و در آخر با تهدید اهداف سازمانی به كاهش عملكرد فرد منجر شود و فرسودگی را رقم بزند.
** امنیت شغلی كاركنان با چتر حمایتی مسوولان و اتخاذ قوانین موثر
قرار گرفتن كاركنان و كارگران زیر چتر حمایتی دولت و اتخاذ قوانین لازم در این زمینه می تواند امنیت روانی و شغلی برای آنان ایجاد كند. آرامش روحی و جسمی افرادی كه كار می كنند بسیار مهم است زیرا به دلیل نبود همین شاخصه ها زندگی آنها تحت شعاع قرار می گیرد. افسردگی، اضطراب، تشویش و كم خوابی از جمله عواملی است كه می تواند در نوسان میزان دستمزد، سختی كار و در نظر گرفتن پاداش برای كاركنان به وجود آید. احساس رضایت كه از مهمترین شاخصه های اصلی بهداشت روان به شمار می رود ممكن است در هر فردی به گونه ای دیگر بروز پیدا كند.
بنابراین اجرای كامل تمامی قوانین تصویب شده و اتخاذ سیاست های دولت می تواند نقش بسزایی در دستیابی سلامت روان در محیط كار داشته باشد كه در غیر این صورت نباید انتظار برآورده شدن و بهینه سازی اشتغال را در حوزه های مختلف داشت. ایجاد خدمات بهداشتی و روانی، تعیین میزان حقوق مناسب و كافی، رسیدگی به امور مختلف كاركنان مطابق با قوانین سبب بالارفتن سلامت روان آنها می شود. دولت و جامعه مسوول هستند تا از كاركنان و كارگران همواره حمایت كنند و تمامی امور بر پایه رعایت حقوق شهروندی و همراه با نظارت قوانین باشد.
دولت تدبیر در این زمینه توانسته با سیاستگذاری لازم، برنامه ریزی منسجم و مدیریت صحیح و كارآمد به مشكلات معیشتی كاركنان و كارگران رسیدگی كند. برای ایجاد مشاغل پایدار در جامعه دولت باید همواره كاركنان را از حمایت ویژه خود برخوردار كند زیرا تا قانون بهبود مستمر فضای كسب و كار اجرایی نشود نمی توان به طرف توسعه گام برداشت. ایجاد امنیت شغلی به وسیله مسوولان و دولتمردان می تواند نقش مهمی در آرامش روحی آنها و خانواده هایشان داشته باشد كه در این زمینه دولت تدبیر برنامه هایی را در راستای مسوولیت های خود دارد و امید آن می رود كه در اجرایی شدن برنامه ها موانع برداشته شود و جامعه در امنیت روانی كامل قرار بگیرد.
*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9117**2002**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.
تاریخ انتشار: ۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ - ۱۰:۲۲
تهران- ایرنا- بهداشت حرفه‌ای و ایمنی محیط كار تاثیر بسزایی بر نتیجه و كیفیت كار و خدمت دارد. این مهم اهمیت شناسایی مخاطرات شغلی، ارتقای سطح سلامت نیروی انسانی و برنامه های حمایتی را نشان می دهد تا با نیل به این هدف بتوان در مسیر دستیابی به توسعه پایدار حركت كرد.