بالا رفتن سن ازدواج، علل و پیامدها

براساس آخرین سرشماری در سال 95، جمعیت كل كشور 79 میلیون و 926 هزار و 279نفر است كه از این تعداد 51 درصد مرد و 49 درصد زن هستند. این در حالی است كه 4 میلیون و 423 هزار و 225 دختر مجرد در سن ازدواج (15 تا 29 سال) و 5 میلیون و 372 هزار و 989 پسر در سن ازدواج (20 تا 34 سال) در كشور داریم.
آمار نشان دهنده بالا رفتن سن ازدواج هم در مردان و هم در زنان است، اما بنا به دلایل روانشناسی و فیزیولوژیكی بالا رفتن سن ازدواج در زنان به مراتب خطرناكتر از بالا رفتن سن ازدواج در مردان است، لذا ابتدا باید چاره ای برای كاهش سن ازدواج دختران جست.

*دیدگاه پسران و دختران مجرد درباره ازدواج
'مینا.ع' یك كارمند كه حقوق مكفی دارد، می گوید: در شرایط كنونی یافتن همسر مناسب دشوار شده است زیرا آقایان بیشتر تمایل دارند، همسران شاغلی را برای ازدواج برگزیدند تا بتوانند از زیر بار مسئولیت و به قولی نان آوری صرف برای خانواده، شانه خالی كنند و بخشی از مسئولیت خود را بر دوش زنان بگذارند.
'سینا. م' كه مجرد و 48 ساله است و علاوه بر كار در بیمارستان، مسئولیت نگهداری از والدین بیمارش را بر دوش دارد، می گوید: در تمام طول زندگیم مجبور بودم از خواهران كوچكترم مواظبت كنم و كمك خرج خانواده باشم، این مسئولیت باعث شد كه نتوانم به موقع ازدواج كنم و الان نیز برای ازدواج بسیار دیر شده است.
'زهره. ك' كه 40 ساله، مجرد و مربی تكواندو است، می گوید: در جامعه مردسالار، ازدواج یك زن مستقل و شاغل به محدود شدن از سوی شوهر و ترك شغلش ختم می شود و مردان اندكی هستند كه بتوانند خود را در زندگی مشترك با زن برابر دانسته و ضمن شراكت در پذیرش مسئولیت های زندگی، به موقعیت اجتماعی او احترام بگذارند.
'محمد.ر' كه 30 ساله، مجرد و بیكار است، می گوید: كارشناس ارشد هستم اما هنوز شغل دائمی ندارم، با برخی شركت ها قراردادهای موقتی بسته ام اما این شرایط تضمین كننده ازدواج و قبول مسئولیت نیست و ترجیح می دهم در قید و بند ازدواج قرار نگیرم.

*خطر ناباروری در كمین دختران مجرد
بالا رفتن سن ازدواج برای دختران آسیب زا است زیرا فرزندآوری آنان شرایط سنی خاصی را می طلبد كه در صورت تاخیر در آن امكان بارآوری و داشتن فرزندان زیاد را از آنان سلب می كند.
براساس آمار سال 96 اعلام شده از سوی ثبت احوال خراسان رضوی، ولادت در این مدت در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از آن 2.2 درصد كاهش داشته است كه یكی از دلایل این امر بالا رفتن سن ازدواج است.
هم اكنون تفاوت سن ازدواج و سن آمادگی برای ازدواج برای دختران 10 سال و پسران 15 است. این دوره ریاضت جنسی می تواند یكی از عوامل كاهش باروری باشد كه در نهایت به كاهش رشد جمعیت می انجامد.
یك كارشناس ارشد حوزه مامایی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی مشهد در این باره می گوید: سن طلایی بارداری زنان بین 20 تا 30 سال است كه می توانند در این دوره بیشترین فرزندآوری را داشته باشند.
فروغ برهانی اظهار كرد: هر چه سن دختران بالاتر رود، درصد باروری آنان كاهش می یابد و در تمام دنیا شرایط بارداری دختران بعد از 35 سال به خوبی شرایط بارداری آنان قبل از این سن نیست.
وی گفت: تحقیقاتی كه تاكنون در این زمینه در كل جهان انجام شده، درصد دقیق كاهش باروری زنان در سنین بالا را اعلام نكرده اما براساس این تحقیقات هرچه سن ازدواج در دختران افزایش یابد به همان نسبت درصد باروری آنان كاهش پیدا می كند.
وی اظهار كرد: هم اینك در خراسان رضوی سن نخستین زایمان در زنان به بیش از 30 سال رسیده است و به ندرت دختری بین 20 تا 30 سال نخستین زایمان خود را انجام می دهد.

*دولت نمی تواند به تنهایی بار اشتغال و ازدواج را به دوش بكشد
معاون فرهنگی و امور جوانان اداره كل ورزش و جوانان خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: ازدواج دیرهنگام دختران یا پسران دلایل مختلفی دارد كه یكی از مهمترین این دلایل شرایط اقتصادی جامعه و موضوع اشتغال است.
مجید پوررضایی افزود: وقتی صحبت از اشتغال می شود، همه از دولت انتظار ایجاد شغل دارند، هرچند دولت موظف به ایجاد شغل است اما اشتغال در كارمندی دولت خلاصه نمی شود و دولت هم نمی تواند برای همه شغل ایجاد كند.
وی بیان كرد: هر سال تعداد جوانان در استان كمتر می شود و علت اصلی این مهم كاهش ازدواج یا بالا رفتن سن ازدواج است زیرا زوجین در سن بالا شرایط داشتن فرزندان بیشتری را ندارند.
وی اظهار كرد: پارسال هم تعداد طلاق و هم تعداد ازدواج در خراسان رضوی كاهش یافت، با این حال در 2 سال گذشته روند رو به رشدی در كاهش ناهنجاریهای اجتماعی در استان به وجود آمد كه امیدوار كننده است.
معاون فرهنگی و امور جوانان اداره كل ورزش و جوانان خراسان رضوی گفت: هم اینك جوان در 28 سالگی، تحصیلات عالیه اش را به اتمام رسانده و دست كم 2 سال در انتظار شغل می ماند، در حالی كه شرایط در 2 دهه قبل متفاوت بود.
وی افزود: شرایط اقتصادی و اجتماعی طی 4 دهه اخیر تغییرات زیادی داشته و سن ازدواج بسته به این شرایط در دختران و پسران افزایش یافته است و هم اینك هم پسر و هم دختر در تلاش برای داشتن شغل هستند.
وی بیان كرد: در كنار آن عوامل دیگری مانند سخت گیری خانواده ها و توقع برگزاری ازدواج های پرهزینه مزید برعلت شده است و جوانان تلاش می كنند وقتی به تمام امكانات برای داشتن یك ازدواج موفق دست پیدا كردند، ازدواج كنند.
معاون اداره كل ورزش و جوانان خراسان رضوی گفت: حدود یك میلیون و 800 هزار جوان (15 تا 29 سال) در این استان وجود دارد و دولت درصدد است سن جوانی را از 29 به 35 سال برساند.
پوررضایی اظهار كرد: برای اشتغال و ازدواج یك میلیون و 800 هزار نفر در استان 10 سال زمان نیاز است تا دولت بتواند زمینه ازدواج و اشتغال آنان را فراهم كند لذا دولت برای تسهیل ازدواج و اشتغال جوانان درصدد جلب مشاركت نهادهای غیردولتی برآمده است.
پوررضایی گفت: با توجه به اینكه به ازای هر پنج هزار نفر یك نهاد غیردولتی باید وجود داشته باشد، هم اینك 31 نهاد غیردولتی در حوزه جوانان استان فعالیت دارند و 330 نهاد غیردولتی نیز در شرف اخذ مجوز هستند.
وی اضافه كرد: در سال 95 از سوی دولت پنج میلیارد ریال به طرحهای نهادهای غیردولتی استان در امر تسهیل ازدواج و اشتغال جوانان كمك شد كه این رقم پارسال 30 درصد افزایش یافت و در سال 97 به 10 میلیارد ریال رسیده است.
وی بیان كرد: پارسال 103 هزار و 571 فقره وام ازدواج توسط 18 بانك به زوجین پرداخت شد و نزدیك به 6 هزار و 182 متقاضی تسهیلات ازدواج اكنون در نوبت دریافت هستند كه این مهم از اقدامات دولت برای تسهیل ازدواج بوده است.

*تغییر ماهیت ازدواج و فاصله گرفتن از الگوها
مدیركل دفتر امور زنان و خانواده استانداری خراسان رضوی نیز گفت: بروز پدیده های اجتماعی مانند ازدواج و طلاق در نتیجه چندین عامل مستقیم و غیرمستقیم است لذا مقایسه آمار ازدواج سالها معیار خوبی برای كاهش یا افزایش ازدواج نمی تواند باشد.
فرشته سلجوقی اظهار كرد: تعداد كل ازدواج های ثبت شده سال گذشته استان 54 هزار و 665 مورد بوده و سن مردان در هنگام ازدواج 28 و زنان 23 سال بوده و آمار ازدواج استان خراسان رضوی در سال گذشته كاهش داشته است.
وی بیان كرد: در تمام دنیا آمار مقایسه ای ازدواج براساس رده سنی سنجیده می شود، مقایسه آمار ازدواج سال 96، كه جمعیت كشور نزدیك به 80 میلیون نفر بود، با سال 65، كه جمعیت كشور نزدیك به 30 میلیون نفر بود، آمار دقیقی به دست نمی دهد و باید آمار براساس جمعیت واجد شرایط یا در سن ازدواج تحلیل و بررسی شود.
وی افزود: در شرایط كنونی متولدان دهه 70 در شرایط ازدواج هستند و مقایسه این تعداد با افراد واجد شرایط ازدواج در دهه 60 كه كشور با یك سونامی جمعیت مواجه بود، نشان می دهد كه در واقع جمعیت واجدان شرایط ازدواج در كشور كاهش یافته است و نه تعداد ازدواج.
وی بیان كرد: از سیاست های امسال استان در بحث ازدواج تحقق بند 4 سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه خانواده است كه بر ایجاد نهضت فراگیر ملی برای تسهیل و ترویج ازدواج موفق و آسان برای همه دختران و پسران، تشكیل خانواده و نفی تجرد در جامعه تاكید دارد.
سلجوقی اظهار كرد: اجرای این سیاست در استان و فرهنگ سازی برای ازدواج آسان از طریق تشكلهای غیردولتی قابلیت اجرا دارد و وظیفه دستگاه های اجرایی حمایت از این سمن ها و تسهیل فرآیند ازدواج است.
وی افزود: ما در دهه 70 با كاهش جمعیت مواجه هستیم و از این دهه به بعد در كشور تعداد ولادت ها كاهش یافته و از سویی، موارد مربوط به تحصیل، شرایط سخت زندگی مشترك و تغییر سبك زندگی باعث شده كه سن ازدواج بالا رود.
مدیركل دفتر امور زنان و خانواده استانداری خراسان رضوی گفت: متاسفانه در دادن الگو از ازدواج های موفق و آسان مردان بزرگ این سرزمین مشكل داشته ایم و این مساله باعث شده است كه تعیین مهریه های زیاد، برگزاری مجالس مجلل و تجمل گرایی در ازدواج گسترش یابد كه خود باعث كاهش ازدواج جوانان می شود.
سلجوقی اظهار كرد: از سوی دیگر دچار اختلاف نسل یا ابهام نسل شده ایم، به طوری كه جوانان ما از ازدواج و زندگی زناشویی چیزی را طلب می كنند كه ممكن است با شرایط واقعیت روز و فلسفه ازدواج تطابق نداشته باشد، به طوری كه 30 درصد جوانان اعلام می كنند كه فرد مناسب را پیدا نكرده اند.
وی در مورد 'ازدواج سپید' نیز گفت: این موضوع را اصلا نباید ازدواج دانست، زیرا ازدواج مقدس ترین قرارداد و پیوند اجتماعی مشترك بین یك زن و مرد، قانونی و شرعی است اما این نوع همزیستی یك رابطه غیرقانونی، غیراخلاقی و غیرشرعی است.
وی افزود: تخلیه غرایز جنسی الزاما ازدواج نیست، ازدواجی كه فقط به خاطر غرایز جنسی صورت گیرد، به هیچ وجه پایدار نیست.
سلجوقی، كم كاری نهادهای تربیتی و رسانه ها برای، زیر سئوال بردن كاركردهای خانواده و سپردن آن به موسسات و كلاس های فوق برنامه را از دلایل بالا رفتن سن ازدواج دانست و گفت: متاسفانه افراد در ازدواج صرفا به یك سری ظواهر، عكس و آلبوم و ماشین، لباس و جهیزیه و مهریه نگاه می كنند در حالی كه باید نگاهشان به ازدواج از یك فرآیند به یك هدف تبدیل شود.
وی با تاكید بر تقویت كاركرد نهاد خانواده گفت: خانواده هنوز هم به عنوان اصلی ترین نهاد در تربیت نسلها و آینده نسلها موثر است و در این میان، نقش زنان خیلی می تواند اثرگذار و تعیین كننده باشد لذا باید روی آموزش و تقویت زنان و افزایش اعتماد به نفس آنان كار شود.

*سن مناسب ازدواج باید بازتعریف شود
یك كارشناس علوم اجتماعی و استاد پیشكسوت دانشگاه فردوسی مشهد در این باره گفت: سن عقل در دختران 20 سالگی و در پسران 25 سالگی و سن بیداری جنسی از 17 تا 19 سالگی است كه نباید با سن ازدواج اشتباه گرفته شود.
هما زنجانی زاده اظهار كرد: واكاوی دلایل اینكه چرا دختران و پسران در سن مناسب ازدواج نمی كنند نیاز به یك نگاه سیستمی و كل نگر از لحاظ جامعه شناسی دارد.
وی گفت: سن ازدواج در دختران و پسران افزایش یافته است كه دلایل آن به ترتیب اهمیت شامل بیكاری پسران و نبود امكانات اقتصادی برای قبول مسئولیت در زندگی، نابرابری حقوق زن و مرد در قوانین ازدواج، تزلزل و نداشتن قدرت تصمیم گیری برای ازدواج، ناآگاهی كافی دختران و پسران در مورد مسئولیت های خود پس از ازدواج و فرزندآوری است.
زنجانی زاده افزود: دلیل سخت گیری دختران در ازدواج این است كه احساس می كنند با داشتن شغل و موقعیت اجتماعی، در صورت ازدواج در جامعه مردسالار كنونی، خیلی از حقوق خود را از دست می دهند.
وی اظهار كرد: داشتن موقعیت اقتصادی خوب یك معیار كلی برای پسران در ازدواج است لذا بالا رفتن سن ازدواج در آنان برای رسیدن به یك موقعیت شغلی و درآمد مناسب است كه چندین سال به طول می انجامد.
وی گفت: نهاد خانواده در سطح جهان به عنوان یك سیستم دچار بحران شده است و هر جامعه ای متناسب با فرهنگ خود راه حل هایی را پیدا كرده است، یكی از آنها ازدواج آزاد است كه در ایران به عنوان ازدواج سپید شناخته می شود.
این كارشناس علوم اجتماعی افزود: در ازدواج سپید از دیدگاه كشورهای غربی، زندگی زناشویی باید مبتنی بر عشق باشد، اما چون بچه های زوجین از نظر قانونی پذیرفته نمی شدند، دولتها به ناچار برای جلوگیری از حضور مهاجران و كاهش جمعیت كشور، فرزندان حاصل از ازدواج سپید را به رسمیت شناخته و خانواده را بازتعریف كردند.
وی بیان كرد: وقتی خانواده با تولد فرزند شكل می گیرد، تمایلات فردی زن و مرد پایان می گیرد و باید آنان خود را وقف فرزندان كنند لذا چگونه است كه اجازه می دهیم یك مرد به رغم داشتن همسر نسبت به عقد كردن زنان دیگر اقدام كند.
وی اظهار كرد: متاسفانه ازدواج سپید با كاركردهای نامتعارف و ساختارشكنانه آن در تعریف خانواده، در جامعه سنتی ایران رو به گسترش است و والدین دیگر در برابر این نوع همزیستی دختران و پسران سكوت كرده اند.
این كارشناس علوم اجتماعی گفت: بحران در نهاد خانواده در ایران زیاد است كه شامل طلاق، قتل، خودكشی، فرار از خانه و... می شود و همه اینها نشان می دهد كه باید خانواده بازتعریف شود.
وی افزود: در همه كشورها برای اینكه ازدواج صورت بگیرد، موانع را می یابند و آن نگاه كل نگر و سیستماتیك را اتخاذ می كنند لذا پرداخت وام ازدواج و فراهم كردن محیط عروسی نمی تواند تضمین كننده ازدواج دختران و پسران در سن مناسب باشد.
این صاحبنظر دانشگاهی بیان كرد: در شرایط كنونی دیگر نباید برای ازدواج سن خاصی در نظر گرفت، زیرا ازدواج دارای نقش های متفاوتی از جمله جنسی، عاطفی، احترام اجتماعی و اقتصادی است و تا زمانی كه شرایط برای ازدواج دختران و پسران مناسب نشود، نمی توان از آنها توقع ازدواج را داشت.
وی گفت: وقت آن رسیده است كه قوانین را تغییر دهیم، مسئولان به اتفاق مشاوران، روانشناسان و جامعه شناسان به موضوع ازدواج به صورت كلی و سیستماتیك نگاه كنند، مادامی كه ما نگاه كل نگر را نداشته باشیم و تغییرات عمده در همه بخشها از جمله آموزش، تبیین حقوق زن و مرد در خانواده ایجاد نشود، نمی توان به افزایش آمار ازدواج در جامعه امید داشت.
5132/7489