ضرورت تدوین طرح جامع بافت تاریخی شهرها

به گزارش ایرنا، متاسفانه تاكنون برای نوسازی و بازآفرینی این مناطق كه در واقع ظرفیتی ارزشمند برای توسعه صنعت گردشگری است به جز در مواردی، اقدام اساسی صورت نگرفته است.
به گفته كارشناسان، در بافت تاریخی فرهنگ و تاریخ درهم تنیده شده است در واقع این فضاها به كیفیت و تاریخی بودن شهر گواه می‎دهد وهویت و شناسنامه شهری است كه ویژگی‎های ممتازی را در شهر متبلور می‎كند.
مسوولان امر معتقدند، بسیاری از شهرهای دنیا مسیری برای پیاده روی گردشگران و بازدید از بافت تاریخی فراهم ساخته اند كه باید از الگوی های مختلف برای معرفی بافت ها از جمله برگزاری نمایشگاه ها و اجرای برنامه های متنوع بهره برد.
بر اساس آمار بیش از 140 هزار هكتار بافت تاریخی در شهرهای كشور وجود دارد و هزار و 700 محله شامل یكهزار بافت ناكارآمد و فرسوده شهری، 600 بافت تاریخی، یكهزار و 100 سكونتگاه غیررسمی در شهرهای كشور شناسایی شده است.
20 میلیون نفر از جمعیت 80 میلیونی ایران در بافت های تاریخی و فرسوده شهرها زندگی می كنند و طبق برنامه ششم توسعه سالانه 270 محله شامل بافت فرسوده، بافت تاریخی و سكونتگاه غیر رسمی بازآفرینی و ساماندهی می شود.
به اعتقاد كارشناسان، امر فعال شدن ستاد بازآفرینی شهری كشور از سال 94 در كشور مبین توجه و رویكر دولت تدبیر و امید به محله های بافت فرسوده است.
572 هكتار بافت فرسوده در شهرستان سمنان وجود دارد كه حدود 357 هكتار آن بافت تاریخی است كه قابلیت جذب گردشگر و سرمایه‌گذاری را دارد.
2 هزار و 200 هكتار بافت فرسوده در این استان وجود دارد كه باید با ارایه تسهیلات برای جلوگیری از روند افزایشی این بافت ها اقدام اساسی كرد.
سهم شهرستان سمنان از بافت فرسوده شهری استان بیش از 25 درصد است كه 70 درصد آن در بافت تاریخی و هسته مركزی شهر واقع شده كه می‌توان با اتخاذ تصمیمات راهبردی این مناطق را به قطب گردشگری تبدیل كرد.
خبرگزاری ایرنا سمنان در همین ارتباط میزگردی با عنوان ' بافت تاریخی شهرها، ظرفیت مهم برای توسعه گردشگری'با حضور مهدی صمیمیان معاون امور عمرانی و برنامه ریزی فرمانداری شهرستان سمنان،حمیدرضا دوست محمدی رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سمنان، محمد زحمتكش عضو شورای اسلامی شهر،سعید حسینی رییس سازمان عمران و بازآفرینی فضاهای شهری شهرداری سمنان،محمودرضا دارائی مدیرامور گردشگری شهرداری سمنان و حسین صدر ناصری پژوهشگر حوزه عمرانی و شهری برگزار كرد.
**اختصاص اعتبار مبین توجه به بافت تاریخی است
معاون امور عمرانی و برنامه ریزی فرمانداری سمنان در این میزگرد گفت : از 2 هزار و 950 هكتار محدوده شهر سمنان 572 هكتار بافت ناكارآمد میانی وجود دارد كه از این مقدار، بیش از 357 هكتار آن بافت تاریخی است كه در حدود 25 هزار و 370 نفر جمعیت در این بافت ساكن است.
مهدی صمیمیان افزود: در 182 هكتار سكونتگاه غیر رسمی در شهر 12 هزار 378 نفر جمعیت وجود دارد و 30 درصد جمعیت شهر سمنان در بافت فرسوده است.
وی ادامه داد: براساس برنامه پنج ساله ماده 59 برای استان سمنان 36 محله پیش بینی شده كه از این تعداد 17 محله برای شهر سمنان در نظر گرفته شده است.
معاون عمرانی فرمانداری سمنان گفت:در سال گذشته برای مطالعه، حفظ و مرمت بناهای تاریخی هشت میلیارد ریال اعتبار پیش بینی شد كه این اعتبار درحدود چهار درصد كل بودجه عمرانی شهر سمنان است.
وی تخصیص اعتبارات را نشان از اهمیت به این مهم دانست و گفت: توسعه صنعت گردشگری در این شهر نیازمند همدلی و همكاری نهادهای مربوط با یكدیگر است.
صمیمیان تصریح كرد : نبود توقفگاه از معضلات برخی بناهای تاریخی شهر سمنان است و برای این معضل باید چاره اندیشی شود.
وی ایجاد راهبند، پیاده روسازی را برخی از راهكارهای حفاظت از بناهای تاریخی و توسعه گردشگری در این شهر برشمرد.
**طرح جامع بافت تاریخی شهرهای تدوین شود
عضو شورای شهر سمنان گفت: بافت تاریخی به لحاظ نگاه اقتصادی جزو بخش های با ارزش هرشهر تلقی می شود و ضرورت دارد رسیدگی و احیای بافت تاریخی در اولویت كارها قرار گیرد.
محمد زحمتكش افزود: بافت تاریخی بافتی بسیار آسیب پذیر است و هر چه دیرتر به مرمت و بازسازی این بافت ها بپردازیم این بافت را از دست خواهیم داد.
وی ادامه داد: در این سال ها توجه به بافت تاریخی كمی بیشتر شده ولی هنوز آنطور كه شایسته است به دغدغه ای برای مسوولان تبدیل نشده است.
وی اظهارداشت: با توجه به توسعه شهرها و نزدیك شدن شهر ها به یكدیگر در این سال ها، بافت تاریخی تنها جاذبه در شهرها برای جذب گردشگر است.
وی تصریح كرد: سمنان دارای ظرفیت های بسیاری است ولی متاسفانه نسبت به دیگر شهرهای تاریخی و گردشگری كشور پیشرفت قابل قبولی نداشته است.
وی اضافه كرد: شورای شهر سمنان توسعه گردشگری و توجه به بافت تاریخی این شهر را مدنظر قرار داده و شهردار را با توجه به این موضوع انتخاب كرده است.
به گفته عضو شورای شهر سمنان وضعیت بافت تاریخی در كل كشور به دلیل نوع نگاه و رویكرد مسوولان پیشرفت خوبی نداشته است و هنوز مسوولان و مردم به این باور نرسیده اند كه باید درحفظ هویت، میراث و ارزش تاریخی خود كوشا باشیم.
وی یادآور شد: در زمان حاضر تعداد خانه های تاریخی در شهر سمنان روبه افزایش است كه نشان از توجه به اهمیت موضوع است.
زحمت كش ادامه داد : یكی از راهكارهای احیای بافت تاریخی و رونق گردشگری در این شهر بستر سازی برای ورود بخش خصوصی و جذب سرمایه گذار است.
وی آگاهی مردم ، مشاركت و همكاری آن ها در واگذاری و حفظ بناهای تاریخی را لازمه توسعه گردشگری و احیای بافت تاریخی در این شهر برشمرد.
وی تدوین طرح جامع برای بافت تاریخی شهر سمنان و در استانها را امری ضروری دانست و اضافه كرد: طرح جامع موجب می شود كاربری هر قسمت از شهر به خوبی تعریف شود و همچنین شهردار و مدیریت شهری براساس برنامه و باهدف پیش بروند.
وی بیان داشت: میراث فرهنگی فقط حفظ و نگهداری بافت تاریخی را برعهده دارد و برای احیا و بهره برداری از آثار تاریخی برنامه مدونی وجود ندارد.
وی گفت و گو،فرهنگ سازی و ایجاد فضای فرهنگی وبرگزاری نشستهای تخصصی با انجمن های مردم نهاد را راهكارهای موثر برای توسعه گردشگری برشمرد.
وی اظهاركرد: باید در كشور مردم و مسوولان در كنار هم به این باور برسند كه گردشگری یك صنعت است و توجه و توسعه این صنعت می تواند اقتصاد كشور را متحول و رونق ببخشد.
زحمتكش یادآور شد: مسوولان باید با تدوین قوانین و ضوابط برای توسعه صنعت گردشگری بستر سازی كنند و در كنار بستر سازی مسوولان باید در بین مردم برای جذب گردشگر و حفظ آثار تاریخی فرهنگ سازی شود.
وی وضعیت اقتصادی و مشكلات مالی صاحبان خانه های تاریخی را از عوامل مانع رشد بافت فرسوده تاریخی برشمرد.
وی بر جلوگیری از ساخت و ساز بناهای جدید در بافت تاریخی و در میان ابنیه های تاریخی با هدف حفظ آثار این شناسنامه های شهر سمنان تاكید كرد.
وی برگزاری تور گردشگری ، افزایش برگزاری برنامه های آموزشی و شفاف ، تامین برخی زیرساخت را در جذب گردشگر موثر دانست و گفت : رسانه نقش مهم و اثرگذار در فرهنگ سازی در بین مردم برای توسعه گردشگری و جذب گردشگر دارد.
این عضو شورای عمران شهرداری است گفت : امسال شهرداری سمنان بیش از 150 میلیارد ریال برای بازآفرینی در بافت تاریخی و تملك خانه های تاریخی درشهر پیش بینی كرده است كه در نظر گرفتن چنین اعتبار زیادی در این حوزه بی سابقه بوده و نشان دهنده رویكرد شهرداری در این حوزه است.
وی برگزاری تور گردشگری برای مسوولان با هدف بازدید و دیدن از شهرهای تاریخی را در ایجاد باور و نگرش جدید برای بازآفرینی خانه های تاریخی، استفاده از ظرفیت های شهر و توسعه گردشگری در سمنان موثر دانست.
وی ادامه داد: واگذاری خانه های تاریخی به بخش خصوصی و مشاركت مردم در واگذاری و بازآفرینی خانه های تاریخی راهكار توسعه گردشگری و رونق اقتصادی در این شهر است كه با انجام این كار دیگر نیازی به اعتبار دولتی نیست.
**برنامه ریزی هر شهر براساس ظرفیت ها صورت گیرد
مدیر امور گردشگری شهرداری سمنان گفت : برنامه ریزی برای هر شهر باید متناسب با ماهیت وجودی هر شهر صورت گیرد و برای هر بخش از شهر برنامه ای جداگانه تدوین شود و برای بخش های مختلف شهر نسخه ای واحد پیچیده نشود.
محمودرضا دارائی افزود: شهر سمنان از 2 بخش شامل یك بخش بافت قدیمی و بخش دیگر بافت نوین بی شباهت به بافت قدیمی تشكیل شده است.
وی ادامه داد: برنامه ریزی برای هر بخش از شهر متناسب با ماهیت بافت نقش مهمی در توسعه شهر سمنان و جذب گردشگر دارد‌.
وی اظهارداشت: ساماندهی بافت تاریخی با عناوین مختلفی مانند بازآفرینی شهری مطرح می شود و سلیقه مدیریت شهری در استفاده از فضاهای تاریخی و ظرفیت های شهر با رعایت اصل امانت داری برای رفع نیاز ساكنان و ایجاد جاذبه برای جذب گردشگر نكته بسیار مهمی است.
به گفته دارائی سلیقه مدیریت شهری و نوع برخورد با فضاهای تاریخی عاملی تاثیرگذار بر توسعه گردشگری و رونق اقتصادی است.
وی تقویت تفاوت ها كه وابسته به هویت شهر است را از دیگر راهكارهای جذب گردشگر برشمرد و یادآور شد: تفاوت ها عامل جذابیت است نه شباهت ها.
وی استفاده از روش های نوین مانند نورپردازی ،بهره برداری از ترافیك شهری ، سنگ فرش و درختكاری را از اقدامات سلیقه ای برای جذاب شدن خانه ها و بناهای تاریخی و معابر و ایجاد تفاوت ها برای جذب گردشگر دانست.
دارائی اضافه كرد: برای بالابردن عیار و نشان دادن فطرت هر شهر باید همگام با گسترش بافت جدید ، توجه و بازسازی بافت قدیم به عنوان هویت و تاریخ هر شهر مورد توجه قرار بگیرد.
**تهدید بافت تاریخی جدی است
رییس سازمان عمران و بازآفرینی شهری شهرداری سمنان وجود بناهای فرسوده و تخریب شده در بافت تاریخی، تخلیه نخاله ساختمانی، معابر كم عرض، امنیت پایین، سطح كیفی پایین كالبد معابر و كمبود فضاهای تفریحی و خدماتی را از معضلات و تهدیدهای بافت تاریخی برشمرد.
سعید حسینی گفت : وجود ابنیه مذهبی و امامزادگان، ابنیه تاریخی و با ارزش، گذرگاه تاریخی ،بازار تاریخی به عنوان قطب اقتصادی ، سیستم تقسیم آب و وجود زمین های رها شده از فرصت ها و امتیازات بافت تاریخی شهر سمنان است.
وی دلبستگی مردم به محله های قدیمی را از دیگر امتیازات بافت تاریخی برای جذب سرمایه گذار دانست و گفت : متاسفانه در سال های قبل و در طرح جامع تفضیلی برنامه ای برای بافت تاریخی تعریف نشده است.
حسینی اضافه كرد : باید با توجه به قابلیت و ظرفیت هر محله فرصت ها تعریف شود و برای تمام محله ها یك برنامه واحد تعریف نشود.
وی ادامه داد : فرهنگ سازی در بین مردم نقش بسیار مهمی در توسعه صنعت گردشگری دارد و گاهی اوقات اجبار و اعمال قانون در فرهنگ سازی موثر است.
وی تدوین برنامه واحد برای كل كشور و تغییر برنامه ریزی ها با تغییر مدیران را از ضعف ها و عوامل عقب ماندگی در توسعه صنعت گردشگری در شهر برشمرد.
وی بیان داشت : در بعضی موارد قوانین دست و پا گیر است و باید قوانین مورد بازنگری قرار بگیرد.
حسینی تصریح كرد : بهبود وضعیت و كالبد شهری در برنامه كوتاه مدت، تملك برخی خانه های تاریخی در میان مدت و بازآفرینی بافت تاریخی در 2 نقطه از شهر در بلند مدت از اقدامات انجام شده و برنامه های پیش روی شهرداری است.
**تحرك خوبی برای بازسازی بافت تاریخی وجود دارد
یك پژوهشگر، از شهر سمنان به عنوان موجودی زنده، پویا و متحول و متبلور از اندیشه بالای انسانی و متاثر از شاخص های اقتصادی،فرهنگی واجتماعی یاد كرد.
حسین صدرناصری درباره گذشته شهر سمنان یادآور شد : شالوده و اساس شكل گیری این شهر بر اساس نظام تقسیم آب بوده كه یك نظام منحصر به فرد است.
وی ادامه داد : با توجه به نظام تقسیم آب شهر سمنان به صورت محله های با هویت ولی پراكنده شكل گرفته است بنابراین شهر سمنان براساس ریخت شناسی شهری، شهری حساس است.
وی تصریح كرد : تحرك و حساسیت خوبی برای بهسازی و بازآفرینی بافت قدیمی و محدوده تاریخی با روی كار آمدن هفتمین دوره شورای شهر به وجود آمده است.
وی با بیان این كه توجه به آثار فاخر و به روز رسانی نقش مهمی در جذب گردشگر دارد، گفت : مسیر بخشی از سفر و گردشگری است و باید عبور مسافران از شهر سمنان را یك فرصت تلقی كرده و باحداكثر استفاده ازاین فرصت، صنعت گردشگری در شهر را رونق بخشیم.
به گفته این پژوهشگر برای بافت تاریخی سمنان سند آمایش سرزمین با در نظر گرفتن برنامه های كوتاه مدت ، میان مدت ، بلند مدت و ماموریت ها و محوریت ها تدوین شده است.
وی شاخص سازی و برندسازی یك اثر خاص مختص به شهر را راهكار معرفی شهر و جذب گردشگر و توسعه صنعت گردشگری برشمرد و افزود : نظام تقسیم آب شهر سمنان بی نظیر بوده و باید بر روی برندسازی آن تمركز كرد.
وی اضافه كرد : اگر با برند سازی نظام تقسیم آب تنها 10 درصد مسافران عبوری از شهر سمنان جذب شوند در حدود یك و نیم میلیون نفر گردشگر وارد شهر می شوند كه نقش مهمی در رونق اقتصادی شهر دارند.
وی عملكرد شهرداری برای توسعه صنعت گردشگری در سمنان را خوب ارزیابی كرد و افزود : زنده سازی و جداره سازی و توجه به باغ راه ها برای جذب گردشگر از اقدامات خوب شهرداری است.
وی با بیان این كه نمادهای گردشگری شهر سمنان دارای پراكندگی خاصی هستند، گفت: با توجه پراكندگی نمادهای تاریخی فراوانی بافت فرسوده در بین بافت تاریخی زیاد است و ناگزیر باید به بافت فرسوده نیز توجه شود.
وی تاكید كرد: لازمه توسعه گردشگری در شهر سمنان و جذب بخش خصوصی و حذف قوانین دست و پاگیر سازمان میراث فرهنگی است.
به گفته وی قوانین دست و پاگیر توجیه اقتصادی طرح های گرشگری را از بین می برد.
صدرناصری تصریح كرد : شهر سمنان در توسعه و رشد فیزیكی دچار محدودیت است و راهی جز توسعه میان افزا ندارد و نمی توان در همه نقاط مد نظر شهر مانع ساخت و ساز شد.
وی اجرای تراكم پله ای را راهكار موثر برای توسعه شهر دانست و تصریح كرد : با وجود ظرفیت های بالقوه در حوزه و محدوده شهری، سمنان باید به یك مفصل گردشگری تبدیل شود.
وی اضافه كرد: با تامین زیرساخت های گردشگری در استان به جهت همجواری سمنان با تهران و قرار گرفتن در مسیر مسافران عبوری هر نوع سرمایه گذاری برای جذب گردشگر توجیه اقتصادی دارد.
وی وجود آبگرم و تپه های میرك در شهر را از امتیازات و ظرفیت های مهم شهر دانست و افزود: با سد سازی و جذب مسافر و تامین زیرساخت گردشگری در این مناطق می توان صنعت گردشگری در شهر را توسعه داد و به دنبال آن رونق اقتصادی خوبی در شهر ایجاد كرد.
وی ادامه داد:شهر در حال رشد است ولی با توجه به وجود اصالت و فرهنگ شهر می توان توسعه پایدار ایجاد كرد.
**بزرگترین بافت تاریخی استان مربوط به شهر سمنان است
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سمنان گفت : در شهر سمنان در حدود 357 هكتار بافت تاریخی وجود دارد كه در چهار محدوده مجزا شامل سه محله ثلاث و یك محله به عنوان محدوده حصار نادری تعریف شده كه آثار فاخری مربوط به دوره قبل و بعد از اسلام در این محلات به چشم می خورد.
حمیدرضا دوست محمدی در این میزگرد ایرنا افزود : تپه های 63 هزار ساله میرك در شهر سمنان از فاخرترین آثار تاریخی این شهر است كه نشان دهنده شروع شهرنشینی است و در كمتر جایی در كشور چنین روند حركت تاریخی قابل مشاهده است.
وی شكل گیری بافت تاریخی بریك بستر اجتماعی مبتنی براستفاده از آب را ویژگی های شاخص شهر سمنان برشمرد و افزود: براساس نظام تقسیم آب، آب پخش كن پارا و 6 استخر و هفت محله اصلی دربافت قدیمی شكل گرفته است.
دوست محمدی اظهاركرد : در استان بالغ بر 700 اثر تاریخی ثبت شده وجود دارد كه از این تعداد در حدود 350 اثر تپه ها و محوطه های تاریخی هستند.
وی اضافه كرد : در حدود 60 درصد آثار ثبت شده بناهای تاریخی هستند كه در حدود 30 درصد بناهای تاریخی در شهر سمنان وجود دارد.
وی تصریح كرد : بر اساس برنامه سوم توسعه بزرگترین بافت تاریخی در استان مربوط به شهر سمنان است.
وی با بیان این كه 85 اثر تاریخی شهر سمنان ثبت شده است ، یادآورشد : تعداد بناهای تاریخی شهر كه در محدوده شهری هستند بیش از 2 برابر است كه هنوز به ثبت نرسیده است.
وی ادامه داد : در محدوده بافت تاریخی میانی 42 هكتار بافت تاریخی ویژه با120 خانه تاریخی وجود دارد.
وی یادآور شد: باید این فرهنگ نهادینه شود تا مردم بدانند كه بناهای تاریخی هم می توانند در كنار ساخت وسازهای جدید كاربری عمومی داشته باشند.
به گفته رییس اداره میراث فرهنگی شهرستان سمنان در این شهر 93 اثر تاریخی به ثبت رسیده كه 85 اثر در حوزه شهر سمنان قرار گرفته است.
وی گفت: در شهر چهار محوطه ، 14 امامزاده ، 48 آب انبار كه 11 تای آن ثبت ملی شده ، 2 آسیاب، 2 بازار و 40 اثر تاریخی پیرامون آن وجود دارد كه مبین وزن مذهبی و هنر و ارزش شهر سمنان است كه در نوع خود منحصر به فرد است.
وی اضافه كرد : پنج كاروانسرا ، 6 حمام ، 2 مدرسه ، 6 مسجد ، 2 منار تاریخی ، پنج یخچال و یخدان تاریخی ، یك معدن تاریخی و چهار قلعه در نقاط مختلف شهر تنها برخی از آثار ثبت شده مربوط به این شهر است.
وی بیان داشت: بافت تاریخی سمنان به دلیل مردم واری بودن ، هم ساز بودن با اقلیم، احترام به محیط زیست از نگاه كالبدی با ارزش است و از لحاظ معماری دارای ویژگی های شاخص است.
وی اظهارداشت: صبر ، تفكر و برنامه ریزی مبتنی بر فرهنگ كلید واژه حل مشكلات در راهكارهای اجرایی است.
وی از مالكان به عنوان بزرگترین معضلات بافت تاریخی نام برد و یادآور شد : برخی مالكان نه خانه های تاریخی را واگذار می كنند و حتی خودشان هم در مرمت و بازسازی مشاركت نمی كنند.
وی بیان كرد : در زمان حاضر در بحث مالكیت كمبود قوانین وجود دارد و قوانین موجود نیز نیازمند بازنگری هستند.
وی بر ساخت و سازها متناسب با فرهنگ ها تاكید و اضافه كرد : در بحث بافت تاریخی باید از شتابزدگی اجتناب كرد.
وی نادرست بودن سیاست گذاری ها در اعطای تسهیلات برای بافت تاریخی را از دیگر معضلات برشمرد و گفت : قانون ارث، قانون مالكیت، قانون ثبت، قانون استحكام خانه های بوم گردی شكل نگرفتن نگرش تفكر مدیریتی در بحث بافت تاریخی را دیگر معضلات احیا، مرمت و ثبت ملی بافت تاریخی است.
وی فرهنگ سازی را مهمترین عامل حفظ بناهای تاریخی دانست و افزود : در طرح جامع تفضیلی آب پخش كن سمنان به عنوان عنصر مهم با رویكرد گردشگری و برای ثبت جهانی حرفی زده نشده كه نشان از ضعف مدیریتی است و باید نگرش و دیدگاه مسوولان درست شود.
وی اضافه كرد: بسترسازی در بخش تاریخی نیازمند اصلاح اندیشه و تغییر نگرش افراد جامعه نسبت به ارزش بافت تاریخی است‌.
7342/7339/6026