بازی‌های بومی و محلی حلقه ارتباط نسل‌های مختلف

به گزارش ایرنا، یكی از رسالت های وزارت ورزش و جوانان و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری حفظ و احیای بازی های بومی و محلی است، بازی هایی كه ریشه در فرهنگ و زندگی مردمان این مرز و بوم دارد و فرد حركت در مسیر زندگی را با قدم گذاشتن در این بازی های اجتماعی آغاز می كند.
كاركرد های تربیتی و آموزشی این بازی ها موجب شده تا احیای بازی‌های بومی و محلی در شرایط كنونی یك نیاز محسوب شود، زیرا شمار زیادی از بازی هایی كه هم اكنون در كشور ما برگزار می شود غیر بومی، وارداتی و ناهمخوان با فرهنگ ماست.
«غلامرضا جعفری»، رییس فدراسیون ورزش روستایی - عشایری روز چهارشنبه در گفت و گو با ایران با اشاره به اهمیت ترویج بازی بومی و محلی در بین كودكان و نوجوانان گفت كه بازی بومی و محلی حلقه پیوند بین نسل قدیمی و نسل جدید است. این بازی ها می تواند برای همه اقشار جامعه به ابزاری تبدیل شود كه فرد در آن توانمندی ذهنی و جسمی خود را تقویت می كند.
متن كامل این گفت وگو در زیر آمده است:
** ایرنا: احیای ورزش های بومی و محلی كه خاص سبك زندگی سده های گذشته است در شرایط كنونی در دستور كار قرار گرفته است. چه ضرورتی دارد كه در دومین دهه قرن بیست و یكم به دنبال زنده كردن این بازی ها باشیم؟
- جعفری: وجه قالب بازی های بومی و محلی، فرهنگ و میراث نامحسوس آن است كه باید ما آن را با ترفندهای مختلف به نسل كنونی انتقال دهیم زیرا آنچه در شرایط كنونی مهم به نظر می رسد كاركرد آموزشی و تربیتی این بازی ها است، كارشناسان بر این باورند كه این بازی ها می توانند با توجه به پیش زمینه های تاریخی خود نقش مهمی در زندگی و آموزش فرزندان داشته باشند به همین دلیل خانواده ها باید از این امر مهم آگاهی داشته باشند.
همچنین ویژگی دیگر بازی بومی و محلی نقش آن در كمك به رشد و بلوغ فرهنگی جامعه است. این بازی ها با توجه به آسانی برگزاری و كم هزینه بودن، قابلیت اجرا برای تمام سنین و نسل ها دارد و می شود با یك جمع چند نفره در محیط خانواده نیز آنها را اجرا كرد.
**ایرنا: بسیاری از افراد جامعه بازی های بومی و محلی را نوعی سرگرمی و تفریح كودكانه می پندارند و كمتر بر جنبه های تربیتی یا علمی آن تاكید می كنند. آیا این پیش فرض ذهنی می تواند درست باشد ؟
- جعفری: وقتی كه سخن از كاركرد به میان می آید تنها كاركرد اجتماعی یا آموزشی نیست بلكه این بازی ها در زمینه های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی كاركردهای متنوعی دارند. یكی از كاركردهای بازی بومی و محلی نیز سرگرمی است اما به این معنا نیست كه بچه ها در گذشته رها شده اند تا با بازی های بومی و محلی سرگرم شوند بلكه بازی بومی و محلی در گذشته، محلی برای یادگیری مهارت های زندگی بوده است. زیرا از طریق بازی، مهارت های بنیادی آموخته می شود و آموزش مهارت های زندگی نیز در دستور كار قرار می گیرد. در شرایطی كه تلفن همراه و محتویات آن به سرگرمی خانواده ها تبدیل شده این بازی ها می توانند نقش مهمی در انسجام و گرم شدن كانون خانواده داشته باشد.
**ایرنا: آیا رونق بازی های بومی و محلی تنها برای سنین كودكی یا نوجوانی است یا تمام قشرهای جامعه می توانند از آن بهره مند باشد؟
- جعفری: بازی بومی و محلی حلقه پیوند بین نسل قدیمی و نسل جدید است بازی می تواند برای تمامی اقشار جامعه به ابزاری تبدیل شود كه فرد در آن توانمندی ذهنی و جسمی خود را پرورش دهد.
مهارت های بنیادی كه در بازی های بومی و محلی آموخته می شود مقدمه ای برای آمادگی ذهنی و جسمی افراد است تا آنان در آینده بتوانند برای رشته های قهرمانی آماده شوند چرا كه مهارت های بنیادی افزون بر تمركز ذهنی شامل جهیدن، پریدن و خزیدن نیز هست.
مخاطب نخست این فدراسیون كودكان و نوجوانان است، زیرا هدف نخست فدراسیون از ترویج بازی های بومی و محلی در بین كودكان تثبیت شخصیت آنها است. در این بازی ها بعد قهرمانی مهم نیست بلكه هدف ایجاد زمینه انگیزش و مشاركت در كارهای جمعی است تا كودك و نوجوان را از انزوای سبك جدید زندگی خارج كند.
** ایرنا: جامعه ما در حال گذر است و ما هم اكنون نظاره گر تسلط مدرنیته بر سنت های چند صد ساله كشور هستیم. فدراسیون ورزش های روستایی- عشایری چگونه بین نسل كنونی كه با بازی های رایانه ای سرگرم است و نسل پیشین ارتباط برقرار می كند؟
- جعفری: بازی ها این ویژگی را دارا هستند كه خود به عنوان رابط باشند زیرا در بازی های غیر بومی هیچگاه نمی توانند بین نسل های مختلف برگزار شوند اما شیوه برگزاری برخی از بازی ها در ایران این است كه پدر بزرگ به راحتی می تواند با نوه خود بازی كند و نیاز به محیط ورزشی و امكانات آنچنانی نیست.
یكی از راهكارهای گسترش بازی بومی و محلی، قرار دادن آن در كتب درسی به عنوان یك اصل است. اگر در نظام آموزشی بازی بومی و محلی به واحد اجباری تبدیل شود دانش آموزان و دانشجویان با بازی های بومی و محلی آشنا خواهند شد. راهكار دیگر آن برگزاری جشنواره های فرهنگی است كه در نهایت می تواند بازی ها را معرض دید مخاطبان قرار دهد. البته فدراسیون اقدام مهمی كه در زمینه ترویج بازی های بومی و محلی انجام داده، تدوین دایره المعارف این بازی هاست. راهكارهای فوق هر كدام نیاز به برنامه های خاص دارند و با توجه به امكانات اندك، فدراسیون به سختی از پس آنها بر خواهد آمد.
** ایرنا: برای تهیه یك دایره المعارف نیاز به اطلاعات و افراد فراوانی است كه با زبان، گویش و فرهنگ مناطق مختلف كشور آشنا باشند آیا در این زمینه نهادهای دیگر با شما همراه و همگام بودند؟
- جعفری: ورزش روستایی به تازگی در برنامه های وزارت ورزش قرار گرفته است و شاید كمتر از 15 سال از تاسیس آن می گذرد. قبل از آن توجه به ورزش روستایی به صورت هدفمند در برنامه های ورزش دیده نمی شد اما امروزه با تشكیل فدراسیون ورزش روستایی – عشایری این تفكر به صورت هدفمند دنبال می شود و كارهای فراوانی نیز انجام گرفته است.
انتظار داریم شورای عالی انقلاب فرهنگی و كمسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و صدا و سیما در این زمینه گسترش و ترویج این بازی ها ما را یاری كنند اما تاكنون اقدامی نشده است.
** ایرنا: در برخی از مواقع مشاهده می شود ترویج بازی بومی و محلی فقط به روستاها ختم می شود زیرا این مناطق از امكانات بازی های نوین و غیر ایرانی بی بهره اند. آیا فدراسیون ورزش روستایی- عشایری راهكارهایی برای ترویج این بازی ها در كلان شهرها ارائه كرده است؟
- جعفری: بخش عمده ای از ورزش های بومی و محلی در كلان شهرها بر عهده سازمان ورزش شهرداری هاست. شاید بهتر این بود كه شهرداری در پارك ها و محله ها مكانی برای بازی های بومی و محلی تعیین كنند.
فدراسیون آمادگی دارد تا در این زمینه با شهرداری همكاری های لازم را به عمل آورد چون شهرداری ظرفیت بسیار ویژه ای دارد. اگر این محل تعیین شود كودكان می توانند به دور از نظارت والدین با هم ارتباط برقرار كنند و با زبان هم تعامل داشته باشند.
** ایرنا: بازی های بومی و محلی برای نسل كنونی جذابیت های فراوانی دارد آیا احیای این بازی های می تواند به جذب گردشگر در زمینه های مختلف كمك كند؟
- جعفری: گردشگری روستایی یكی از مهمترین دستورالعمل های سازمان گردشگری است. یكی از جاذبه های این گردشگری، بازی های بومی و محلی است كه می تواند برای مسافران داخلی و خارجی جذابیت داشته باشد.
اینكه تصور كنیم گردشگر خارجی تنها به دنبال بازدید از مكان و جاهای دیدنی است تفكی درستی نیست گردشگران خارجی به دنبال شناخت انگاره های فرهنگی ایران هستند و بازی های بومی و محلی نیز بخش از فرهنگ ما به شمار می روند.
البته یكی از مشكلات ما در ترویج بازی های بومی و محلی در سطح كشور بحث دیده نشدن است؛ اگر این بازی ها از صدا و سیما پخش شود به یقین اسپانسر نیز برای برگزاری بازی ها و جشنواره ها پیدا خواهد شد.
متاسفانه با این شرایط، بازی های بومی و محلی با مشكلات فراوانی دست به گریبان هستند و خطر مصادره این بازی ها توسط كشورهای دیگر نیز وجود دارد همچنانكه چوگان به عنوان یك بازی اصیل ایرانی در كشور دیگر ثبت جهانی شد.
** به عنوان سوال پایانی، بودجه فدراسیون روستایی – عشایری نسبت به دیگر فدراسیون ها بیشتر است یا كمتر؟
- جعفری: بودجه این فدراسیون كمتر است.
ورزشی**2052**1597