موزه ها، میراث دار تمدن و هویت ملی

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، موزه ها روایتگران خاموش فرهنگ و تمدن هر مملكتی به شمار می روند. در ایران با پیشینه تاریخی طولانی، همواره میراث باستانی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. برخی نقاط ایران كه مهد تمدن های اولیه و زندگی های نخستین بوده و در كاوش های باستانی آثار ارزشمندی از هنر، فرهنگ و تاریخ را نشان داده اند.

بیست و هشتم اردیبهشت با عنوان «روز جهانی موزه و میراث فرهنگی» پاس داشته می شود. اهمیت این روز و هفته میراث فرهنگی به این خاطر است كه جریان سازی آینده كشور از مسیر شناخت و بررسی گذشته، بهتر ممكن است. هر آنچه از تاریخ و گذشته بیشتر آشكار باشد، می توان برای ساختن آینده ای بهتر از آن بهره مند شد.

تجربه های حاصل از كنكاش و بررسی اشیای موجود در موزه ها نشان دهنده ارزش والای هنر و ارتباط هایی است كه اقوام مختلف كشور در گذشته با یكدیگر داشته اند. بنابراین می توان گفت شناخت جامعه از طریق مطالعه گذشته راه را برای دستیابی به زندگی آرمانی و ایده آل فراهم خواهد ساخت.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا در همین راستا با «محمد حسن طالبیان» معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به گفت وگو پرداخته است كه در ادامه می خوانیم.

**تنوع موزه ها در كشور
ایران جزو كشورهایی به شمار می رود كه سابقه موزه داری طولانی را در كارنامه خود دارد. نخستین موزه در ایران در كاخ گلستان در دوره قاجار گشایش یافت. سپس عمارت مسعودیه به عنوان موزه ملی ایران مطرح می شود. موزه ایران باستان نیز كه بیش از 80 سال از عمرش می گذرد، از سابقه ای طولانی برخوردار است. علاوه بر این موزه ها، برخی از سایت های میراث فرهنگی مانند تخت جمشید و شوش نیز سابقه موزه داری بسیار طولانی به نسبت بسیاری از كشورها دارند. امروزه در بسیاری از محوطه های مهم باستانی، سایت موزه ایجاد می شود، مانند موزه هفت تپه در استان خوزستان كه همزمان با حفاری ها، ساخت یك موزه با معماری ایرانی در همان نقطه در دستور كار قرار گرفت.

این مساله مهمی است كه كشفیات و اشیایی را كه از كاوش ها به دست می آید، بتوان به خوبی مرمت و نگهداری كرد. البته برخی از اشیای مكشوفه منحصر به فرد كه در مقیاس ملی مورد توجه است باید در موزه های ملی، نگهداری شوند. برخی از موزه ها نیز در سطح منطقه ای و استانی مهم هستند مانند موزه زاهدان و خراسان بزرگ و تعدادی هم در حال انجام است كه می توان به موزه كرمانشاه، موزه فرش، موزه منطقه ای استان فارس و خوزستان اشاره كرد.

امروزه تنوع موزه ها به دلیل تعریفی كه شورای بین المللی موزه ها (ایكوم) از موزه دارد، بسیار گسترده شده است و تعدادی زیادی از سایت های نگهداری اشیای باستانی، در حال حاضر سایت موزه هستند.

در حال حاضر هر یك از موزه ها ماموریتی دارند؛ موزه های طبیعی، فناوری، اصناف، تجارت، ورزش، سینما، موسیقی و ... در این راستا تشكیل شده اند. هر چند در كشور در زمان جنگ و برخی حوادث، گسترش موزه ها دچار وقفه شد، اما خوشبختانه در چند سال گذشته موزه های مشاركتی و خصوصی زیر نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با استقبال بیشتری از سوی مردم رو به رو بوده است. حتی مردم به شكل خودجوش اشیای تاریخی و مربوط به میراث فرهنگی را جمع آوری می كنند و برای نگهداری از آنها موزه تشكیل می دهند.

جالب است بدانید كه در تبریز «موزه صدا» گشایش یافت كه همه حوزه های مربوط به صدا به ویژه موسیقی و تمامی سازها در دوره های مختلف در آنجا به نمایش گذاشته شده است. بنابراین دیده می شود كه موضوع موزه ها از تنوع فراوانی در كشور برخوردار شد.

**كمبود فضا برای نگهداری اشیای تاریخی
همواره باید به این مهم توجه شود كه میان كارهای انجام گرفته در زمینه موزه و میراث فرهنگی و غنای تاریخی كه كشور از آن بهره مند است، بسیار فاصله وجود دارد. اینك اشیای كشف شده باستانی فراوانی در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار دارد كه برای نگهداری از آنها فضای مناسب و كافی موجود نیست. بنابراین لازم است تا موزه ملی تبدیل به موزه های ملی شود، هر چند در حال حاضر موزه هایی كه در تهران وجود دارند مانند موزه فرش، از معیار های ملی برخوردار هستند.

باید گفت كه میدان مشق محدوده خیابان های امام خمینی(ره) و سی تیر از بیش از 2 دهه گذشته قرار بود تا تبدیل به موزه های ملی شود كه اگر این فضاها در اختیار دستگاه متولی قرار گیرد، موضوع های زیادی كه وابسته به موزه هستند، می توان در آن جا به جا كرد.

اینك تعداد زیادی موزه مجازی نیز ایجاد شده است، هر چند تمایل مردم همچنان به حضور فیزیكی در موزه ها و رجوع به نهاد فرهنگی و باستانی برقرار است و موزه ها همچنان مخاطبان خود را در هر گروه سنی در جامعه دارند.

** رویكردهای جدید؛ مخاطبان جدید
شعار امسال ایكوم برای روز جهانی موزه «ارتباطات خلاق و نوین موزه ها، رویكردهای جدید، مخاطبین جدید» انتخاب شده است. یعنی نمی توان تنها آن مخاطبان محدود و همیشگی موزه ها را در نظر گرفت و باید از ارتباط های مختلف نظیر رسانه ها، فضای مجازی و... استفاده و بتوان مخاطبان را بیشتر كرد.

هر چند میان سازمان میراث فرهنگی با اداره هایی چون آموزش و پرورش ارتباط های خوبی برقرار است اما دایره این ارتباط ها هنوز ضعیف است و برخی كلاس ها باید در موزه ها برگزار شود چرا كه به عنوان مثال افرادی كه در رشته موسیقی تحصیل می كنند، چنانچه تاریخ موسیقی را ندانند نمی توانند موسیقی دان خوبی شوند. در زمینه مهندسی نیز به همین شكل است و باید سابقه خلاقیت مهندسی در تاریخ برای این دسته از دانش پژوهان روشن باشد. البته باید گفت كه با تلاش هایی كه در این زمینه در كشور صورت گرفته است، جایگاه ایران به نسبت برخی كشورها جایگاه خوبی است. اما با توجه به غنای فرهنگی و تارخی كشور باید تلاش مضاعف صورت گیرد.

تحقق این امر مستلزم این است تا با همتی بلند، همه دستگاه ها، سازمان ها و وزارتخانه ها سابقه تارخی خود را بدانند و حفظ كنند. در سال گذشته به طور میانگین در هر هفته یك موزه در كشور ایجاد شد. این مساله نشان می دهد كه اقبال عمومی نسبت به موضوع بازدید از موزه ها بالا رفته است. همچنین تعداد بازدید كنندگان از موزه ها نیز از رشد خوبی برخوردار بود؛ به گونه ای كه به نسبت گذشته 2 تا چهار برابر افزایش پیدا كرده كه نشان از علاقه مردم به كانون های فرهنگی در كشور است.

**میراث فرهنگی حاوی پیام صلح و دوستی
موزه ها بهترین مكان برای ترویج فرهنگ و ارزش های میراث فرهنگی در كشور محسوب می شوند. اشیای موجود موزه های كشور، به وفور حاوی پیام صلح و دوستی هستند؛ چرا كه تجربه های اقوام مختلف ایرانی در هر یك از اشیا سخن می گویند و فرهنگ در آنها موج می زند. در فلز كاری، سفال ها و ... ارزش های دوره های گوناگون تاریخ دیده می شود كه در طول زمان اتفاق افتاده و حاوی این پیام است كه وحدت و یكپارچگی ایران همیشه مهم بود و اقوام با هم در صلح و صمیمیت زندگی می كردند و از خلاقیت های یكدیگر بهره می گرفتند.

**مرور تاریخ در آینه میراث فرهنگی
آغاز هفته میراث فرهنگی در كشور فرصنتی مغتنم به شمار می رود تا اهمیت میراث باستانی و ارزش های تاریخی و فرهنگی آن بیش از پیش بر همگان آشكار شود. پیشنهاد شده است تا روز حافظان میراث فرهنگی نیز در این هفته دیده شود تا تلاش افرادی كه پاسدار میراث فرهنگی هستند، ارج نهاده شود.

كارگاه ها و نشست های تخصصی در این هفته در همه استان ها دایر خواهد بود، فعالیت های صورت گرفته دراین باره بیشتر به مردم نشان داده می شود، پیشكسوت ها و اهل فن در نشست های مختلف با همراهی و همدلی سعی می كنند تا برای حفاظت بهتر از میراث فرهنگی گام های موثری بردارند و در نخستین روز این هفته با نام روزجهانی موزه، بازدیدها رایگان است.

**شناخت آینده از راه مطالعه گذشته
میراث فرهنگی بیش از آن كه برای روزگار كنونی به كار آید، برای ساختن آینده جامعه نیاز است چرا كه مسیر ساختن آینده از راه مطالعه و شناخت گذشته میسر خواهد بود. اگر گذشته به خوبی شناسایی شود، آینده خوبی ترسیم خواهد شد و فرزندان این مرزو بوم به دلیل این پشتوانه بزرگ تمدنی و هویتی می توانند اعتماد به نفس بسیار بالایی داشته باشند؛ بنابراین مهم است كه در جریان عظمت ایران قرار بگیرند.

ایران جزو چند كشور صاحب تمدن جهان است. بیش از 10 هزار سال سابقه زیست در این كشور وجود دارد كه به آن جایگاه بسیار والا و ویژه ای داده است. در محافل جهانی و فرهنگی هر كجا كه ایران به ویژه از منظر میراث و دیپلماسی فرهنگی وارد شد، به دلیل همین غنای تاریخی و فرهنگی، همواره از جایگاه والایی برخوردار بود. امید آن می رود تا روزی برسد تا خبر تخریب آثار تاریخی و فرهنگی نباشد، قاچاق وجود نداشته باشد، كیفیت حفاظت و معرفی آثار باستانی بیش از گذشته و بهتر بشود و هر فرد ایرانی با هویت ایرانی بتواند با مسوولیت و تعهد، از ثروت ها و میراث گذشته اش حفاظت كند.

پژوهشم**9428**9131