تولیدات علمی ایران پراستنادترین در میان كشورهای اسلامی

به گزارش روز سه شنبه گروه علمی ایرنا از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، دكتر محمدجواد دهقانی با اعلام این خبر اظهار كرد: تعداد مقالات پراستناد دانشمندان كشور از 47 مورد در سال 2008 به 411 مورد در سال 2017 افزایش یافت و بدین‌ترتیب با افزایش بیش از 8 برابری و رشد متوسط سالانه 24.21 درصدی، بالاترین میزان رشد كیفیت تولید علم را در میان كشورهای اسلامی داشته است.
وی افزود: سهم حوزه مهندسی از كل تولید علم برتر یا مقالات پراستناد 35.6 درصد است و بیشترین تعداد مقالات پراستناد به این حوزه اختصاص دارد. پس از مهندسی كه با اختلاف قابل توجهی پیشتاز است؛ بیشترین سهم از تولید علم برتر دنیا به ترتیب متعلق به حوزه‌های موضوعی شیمی، فیزیك، علوم كشاورزی و پزشكی بالینی و ریاضیات (مشتركا) است.
سرپرست ISC ادامه داد: در مطالعات علم‌‏سنجی علاوه بر تعداد مدارك ثبت شده در نمایه‌های استنادی بین‌المللی مانند Web Of Science (WOS كه بر كمیت این مدارك دلالت دارد؛ به تعداد استناد به این مدارك نیز كه بر كیفیت علم تولید شده اشاره می‌كند، پرداخته می‏‌شود. اصولاً، نقطه تمایز نمایه‌های استنادی با سایر انواع نمایه‌‏ها مشخص شدن تعداد استنادات به مدارك نمایه‌ شده است. بررسی‌‏ها حاكی از آن است كه در اغلب گزارش‌ها و آمارهای ارائه شده توسط سازمان‌‏ها و مؤسسات گوناگون ملی و بین‌‏المللی به كمیت و تعداد مقالات و رشد آنها اشاره می‌شود و تعداد اندكی از گزارش‏‌ها در خصوص كیفیت تولیدات علمی به بحث می‌‏پردازند.
وی اظهار كرد: یك درصد از مقالات دنیا، 18درصد از استنادهای آن را دریافت می‌كنند كه تولید علم برتر یا مقالات پر استناد را تشكیل می‌دهند. مقالات پر استناد در بازه زمانی 10 سال اخیر توسط پایگاه (ESI-ISI) به صورت دو ماه یكبار و سالانه 6 بار روزآمد و اعلام می‌شود. از همین رو، تعداد این مقالات همیشه تغییر می‌كند و ممكن است یك مقاله در یك دوره زمانی در دسته مقالات برتر قرار گیرد و در یك دوره دیگر از این فهرست حذف شود. اساسا مقالات پراستناد بدلیل اهمیت آن به ‏عنوان شاخصی برای كیفیت علم تلقی می‏‌شود. اطلاعات مستخرج در خصوص رتبه استنادی، سهم و میزان استنادهای كشورهای اسلامی از پایگاه (ESI) در تاریخ اول خرداد استخراج شده است. این پایگاه داده‌‏های خود را در بازه زمانی ابتدای ژانویه 2008 تا 28 فوریه 2018 جمع‌آوری كرده است.
دهقانی خاطرنشان كرد: اطلاعات استخراج شده از پایگاه ESI نشان می‌‏دهد كه جمهوری اسلامی ایران در بازه 10 ساله مورد نظر با میزان یك میلیون و 775 هزار و 773 استناد دریافتی در میان كل كشورهای اسلامی مقام نخست را دارد. نتایج حاكی از آن است كه جمهوری اسلامی ایران میزان 21.2 درصد از مجموع استنادات تمامی كشورهای اسلامی را به خود اختصاص داده است. سایر كشورها از جمله تركیه، عربستان، مالزی، مصر، پاكستان، تونس، اندونزی، نیجریه و امارات متحده عربی در رتبه‌های بعد قرار دارند. در گزارش قبل نیز به پیشتازی ایران در میزان كمیت تولید علم در سال 2017 و سهم 22 درصدی ایران از كل تولیدات علمی كشورهای اسلامی اشاره شده بود. بنابراین، دانشمندان و پژوهشگران كشور علاوه بر كمیت تولید علم و كسب مقام نخست در میان كشورهای اسلامی در سال 2017، در اثربخشی و كیفیت نیز در صدر تمامی كشورهای اسلامی قرار دارند.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ادامه داد: روند رشد مقالات پر استناد جمهوری اسلامی ایران حاكی از آن است كه دانشمندان جمهوری اسلامی ایران در انتشار مقالات پراستناد روند رو به رشدی را طی كرده‌اند، چنانچه در سال 2008 تنها 47 مقاله پراستناد از جمهوری اسلامی ایران در پایگاه ESI ثبت شده است؛ این در حالی است كه در پایان سال 2017 دانشمندان ایرانی موفق شدند 411 مقاله پراستناد را منتشر كنند. این امر نشان می‏‌دهد كه با افزایش بیش از 8.75 برابری میزان متوسط رشد سالانه مقالات پر استناد و به ‏عبارت دیگر كیفیت تولید علم كشور در 10 سال اخیر برابر با 24.21 درصد بوده است. بی‌شك این موضوع نشان از اثربخشی بیشتر و افزایش كیفیت تولیدات علمی دانشمندان ایرانی است. همانگونه كه پیش‏تر نیز بیان شد، هر چقدر استناد به یك مقاله بیشتر باشد، آن مقاله دارای اثربخشی و كیفیت بیشتری نسبت به سایر مقالات است.
وی افزود: در كنار توجه به روند رو به رشد مقالات پراستناد، در این قسمت به حوزه‌های پژوهشی (در پایگاه ESI تعداد 22 حوزه پژوهشی تعریف شده است كه تمامی مقالات پراستناد در حوزه‌های پژوهشی 22 گانه معین شده توسط پایگاه قرار می‌گیرند.) گوناگون و سهم (درصد) مقالات منتشر شده توسط دانشمندان این حوزه‌ها پرداخته می‌شود. دانشمندان جمهوری اسلامی ایران در یك دهه اخیر 1602 مقاله پراستناد منتشر كرده‌‏اند و این مقالات در پایگاه ESI نمایه شده است. دانشمندان حوزه مهندسی با انتشار 573 مقاله پراستناد و حوزه‌‏های موضوعی شیمی، فیزیك، علوم كشاورزی، پزشكی بالینی و ریاضیات (مشتركا) به ترتیب با انتشار 206، 113، 102 بیشترین تعداد مقاله پراستناد را داشته‌اند.
دهقانی گفت: درخصوص میزان سهم هر كدام از حوزه‌های موضوعی در تولید مقالات برتر حوزه مهندسی با سهم 35.7 درصد جایگاه نخست را بین حوزه‌های پژوهشی 22گانه از آن خود كرده ‏است. پس از حوزه موضوعی مهندسی، بقیه حوزه‏‌ها با اختلاف معنی‌داری، پایین‏تر از حوزه مهندسی هستند. حوزه‏‌های موضوعی شیمی، فیزیك، علوم كشاورزی، پزشكی بالینی و ریاضیات (مشتركا) به ترتیب با سهم 12.8 درصد، 7 درصد، 6.36 درصد و 6.3 درصد جایگاه دوم تا پنجم را كسب كرده‌اند.
علمی**2038**2017