میراث كهن شیراز در محاصره باروت و زباله

برم دلك Barme delak یكی از محوطه های باستانی متعلق به دوره ساسانی است كه در هشت كیلومتری شرق شیراز و در حریم روستای كفترك قرار دارد و نام برم دلك نیز از چشمه و تالابی در این منطقه كه به همین نام شهرت دارد برگرفته شده است.
بر پایه اطلاعات داده شده از طرف كارشناسان، شیراز باستان در این محدوده قرار داشته و از این محل آثار تاریخی بسیاری كشف شده كه در موزه های ایران و جهان نگهداری می شود.
تخت ابونصر و سه نقش برجسته ای كه در دل كوه تراشیده شده از جمله آثار شاخص این مجموعه باستانی به جا مانده از دوره ساسانی به شمار می رود كه امروز حال و روز خوشی ندارند.
این مجموعه اكنون رها و به زباله دانی بزرگی تبدیل شده است.
بر اساس مشاهدات خبرنگار ایرنا و اظهارات اهالی روستای كفترك، به علت فعالیت معادن شن و ماسه، ترك هایی بر پیكره نقوش برجسته منحصر به فرد این مجموعه ظاهر شده و روز به روز نیز بر تعداد و عمق این شكاف ها افزوده می شود.

** درج نام شیراز در لوح برم دلك
پژوهشگر فرهنگ و زبان ایران باستان اظهار داشت: منطقه برم دلك و محدوده كنونی روستای كفترك خاستگاه بافت باستانی و كهن شیراز است.
مجتبی درودی به خبرنگار ایرنا گفت: شیراز قدیم از قلعه فهندژ، باغ دلگشا و محله سعدی تا روستای كفترك، قصر ابونصر و برم دلك امتداد داشته است كه در محل كاخ ابونصر قصری متعلق به دوره ساسانی وجود دارد كه قدیمی و كهن ترین لوح گلی ایلامی كه به اسم شیراز در آن اشاره شده از این محل كشف شده است.
او ادامه داد: تمام آثار محوطه باستانی برم دلك و قصر ابونصر در حریم روستای كفترك قرار دارند، در محوطه برم دلك مقبره ای وجود دارد كه متعلق به دوره شاپور اول ساسانی است و در اسناد تاریخی به «آتشدان ابنون دبیر» معروف است.
این باستان شناس و پژوهشگر زبان و فرهنگ ایران باستان اظهار كرد: سه نقش برجسته بزرگ متعلق به دوره ساسانی در دامنه كوه برم دلك وجود دارد كه شناسنامه شیراز است و این نقش های برجسته اهمیت زیادی دارند و در مواردی در مقایسه با آثار این دوره منحصر به فرد هستند.

** مجوز معدن در حریم محوطه باستانی
درودی در ادامه گفت: صدور مجوز معدن شن و ماسه در این محدوده جای تعجب بسیار دارد كه چگونه سازمان میراث فرهنگی تاكنون جلو این اقدام را نگرفته است و لازم است فوری این سازمان به موضوع رسیدگی و از ادامه فعالیت معادن در حریم درجه یك میراث باستانی جلوگیری كند.
وی بیان كرد: محل هایی كه مورد مناقشه میراث فرهنگی و شهرداری قرار دارد اغلب به وضعیتی ناهنجار دچار شده كه نتیجه آن نابودی میراث كهن خواهد بود و مناقشه یاد شده شامل برم دلك هم شده است.

** محوطه سازی و فنس كشی برم دلك شروع شده است
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: با شهرداری شیراز تفاهمی در زمینه ساماندهی محوطه برم دلك انجام شده است و براساس این تفاهم نامه فنس كشی این محدوده كه برعهده ما بوده انجام شده و ساماندهی محوطه برم دلك وظیفه شهرداری شیراز است.

** بهره برداری از شن و ماسه
مصیب امیری اعلام كرد: فعالیت معدن های شن و ماسه در این محدوده كه گفته می شود زمینه تخریب و نابودی این آثار تاریخی را فراهم كرده در گذشته نیز مطرح بوده كه در بررسی كارشناسان میراث فرهنگی و طبق گزارش هایی كه ارائه كردند فعالیت این معادن از منطقه تاریخی برم دلك فاصله دارد و تاثیری بر تخریب این آثار ندارد.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس نیز افزود: بررسی آثار فعالیت معادن شن و ماسه در محوطه برم دلك دوباره صورت می گیرد و چنانچه در پی آن اثر مخربی بر این میراث دوره ساسانی گزارش شود به یقین از فعالیت این معادن جلوگیری می شود.

** هیچ اقدامی نشده ولی وعده ها بسیار است
دهیار دهستان كفترك نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اعلام كرد: شهرداری شیراز تاكنون هیچ گونه اقدامی برای ساماندهی و یا جلوگیری از نابودی میراث برم دلك نكرده و هنوز برای فنس كشی محوطه باستانی برم دلك از طرف میراث فرهنگی كاری انجام نشده است.
افشین شیبانی اظهار داشت: تاكنون طرح های بسیاری نظیر احداث پارك تاریخی 30 هكتاری، ساخت سایت موزه، مرمت آثار محوطه باستانی برم دلك و... از جانب شهرداری و میراث فرهنگی مطرح و حتی رسانه ای هم شده اما متاسفانه همه در حد حرف باقی مانده است.
وی بزرگترین مشكل اهالی كفترك را نبود اشتغال دانست و افزود: دهستان كفترك اكنون 11 روستا با 15 هزار نفر جمعیت دارد كه اگر آثار تاریخی برم دلك ساماندهی می شد زمینه اشتغال بسیاری از روستاییان را فراهم می كرد.
وی با اشاره به اینكه اگر درمانگاه، بهداشت و همه نوع امكاناتی در روستاها ایجاد شود ولی اهالی اشتغال نداشته باشند كسی در روستاها نخواهد ماند، گفت: اگر شرایط به همین روال پیش برود تا دو سال آینده حداقل دو روستای دهستان كفترك خالی از سكنه خواهد شد.
شیبانی ادامه داد: دهستان كفترك چهار معدن شن و ماسه، كارخانه آسفالت و تعدادی كارخانه صنعتی دارد كه متاسفانه هیچ منفعتی برای این روستا ندارند چون نیروی كار این واحدهای صنعتی از شیراز تامین می شود.
دهیار دهستان كفترك اضافه كرد: تمام برداشت معادن شن و ماسه ای كه در محدوده تاریخی برم دلك قرار دارند از كوهی است كه نقش برجسته های ساسانی بر آن كنده شده و همه این برداشت ها نیز به واسطه انفجار انجام می شود كه این وضعیت منجر به نابودی كامل این آثار گرانبهای باستانی خواهد شد.
شیبانی گفت: فعالیت این معادن و بویژه انفجارهایی كه به واسطه باروت برای استخراج انجام می شود بر تخریب و نابودی این آثار تاثیر مستقیم دارد به گونه ای كه ترك های زیادی در این نقوش برجسته ظاهر شده كه متاسفانه روز به روز بر عمق و تعداد آنها افزوده می شود.
وی آثار برم دلك را سومین اثر تاریخی استان فارس كه در سال 1310ثبت ملی شده عنوان كرد و گفت: اشیا بسیاری از این محوطه كشف شده كه از جمله این آثار می توان به سرستون تخت جمشید كه اكنون در موزه سنگ هفت تنان نگهداری می شود اشاره كرد.

** تاراج شبانه میراث برم دلك
شیبانی گفت: به دلیل حفاظت نشدن از این محوطه باستانی سودجویان بسیاری شبانه اقدام به حفاری و تاراج سرمایه ها و اشیای تاریخی مدفون در این مجموعه می كنند و وقتی به یگان حفاظت میراث فرهنگی مراجعه می كنیم می گویند كه نیروی كافی برای این كار در اختیار ندارند.
وی در بخش دیگری از صحبت های خود به وجود قناتی در این محدوده كه كارشناسان میراث فرهنگی آن را متعلق به دوره هخامنشی می دانند اشاره و اظهار داشت: این قنات كه تنگ سرد نام دارد تنها نمونه از دوره هخامنشی است كه هنوز آب در آن جاری است و همچنین به گفته كارشناسان، ساخت آن نیز منحصر به فرد بوده و مهندسی پیچیده ای دارد چون این قنات از كوه شروع و مظهر آن نیز در دامنه كوه است در حالی كه مظهر نمونه های دیگر در بیابان قرار دارد.
دهیار كفترك اعلام كرد: كمربندی جدید شرق شیراز كه در حال احداث است از روی این قنات می گذرد و امیدوارم روی این قنات پل زده و جاده را از بالای آن عبور دهند تا از نابودی این میراث ارزشمند دوره هخامنشی جلوگیری شود.

** وعده هایی كه داده شد
رئیس وقت كمیسیون گردشگری شورای شهر شیراز خرداد سال 1395 اعلام كرد كه 41 میلیارد ریال بودجه برای مرمت مجموعه تاریخی برم دلك و قصر ابونصر و همچنینی 28 میلیارد ریال برای تملك و احداث پارك در محوطه تاریخی برم دلك از بودجه كمیسیون گردشگری اختصاص یافته كه طرح های آن آماده و عملیات اجرایی آن نیز شروع شده است.
علی راستگو در آن زمان مرمت قصر ابونصر را نیز اعلام كرد و افزود: 13 میلیارد ریال برای این امر در نظر گرفته شده و شهردار منطقه نیز برای انجام این كار موظف شده است.
معاون وقت اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس نیز فروردین 94 وعده تبدیل قصر ابونصر و برم دلك شیراز به سایت موزه داد و گفت: به علت بهره مندی از ویژگی های منحصر به فرد و غنی، این محوطه به سایت موزه تبدیل خواهد شد.
ابراهیم قزلباش در جمع خبرنگاران افزود: با هماهنگی شورای شهر شیراز برای بازسازی و تبدیل این دو اثر تاریخی به سایت موزه مبلغ سه میلیارد تومان مصوب شده است.
وی با اشاره به حفاری های غیر مجاز در محوطه تاریخی برم دلك اظهار داشت: برای جلوگیری از تخریب ها و حفاظت از این آثار تاریخی، برنامه ای جامعی با مشاركت شهرداری شیراز در حال تهیه است.
با گذشت حدود سه سال از اعلام این اخبار و خبر آغاز عملیات اجرایی ساماندهی محوطه برم دلك، وضعیت كنونی نشان می دهد نه تنها این كار هنوز آغاز نشده بلكه اوضاع، بدتر از گذشته شده نیز شده است.

** استاندار فارس: برم دلك نجات داده شود
استاندار فارس 26 دی 1396 در بازدید از كتیبه های باستانی برم دلك و كاخ ابونصر گفت: حفاظت و صیانت از این میراث برجسته به همراه ایجاد فضای پیرامونی مناسب، نه تنها فرهنگ غنی ایرانیان را احیا می كند بلكه به فرصتی مناسب برای جذب گردشگر نیز تبدیل خواهد شد.
اسماعیل تبادار در این بازدید بر لزوم توجه به ارزش های تاریخی استان فارس تاكید كرد و افزود: صنعت گردشگری در جهان امروز نقش موثری در اقتصاد كشورها ایفا می كند به نحوی كه كوچك ترین آثار باقی مانده از گذشته مورد بهره برداری صنعت گردشگری قرار می گیرد بنابراین نباید از چنین ظرفیت های نادر و كم نظیر مانند برم دلك غفلت شود.
تبادار با اشاره به اینكه نقش برجسته برم دلك نخستین اثر به جای مانده است كه بیانگر ارزش زن ایرانی و نشان دهنده جایگاه و مقام والای زن در تاریخ كهن این مرز و بوم است، گفت: ضروری است این مجموعه با همكاری و تعامل سازمان میراث فرهنگی و شورای شهر شیراز از این وضعیت بیرون آید.

** پاسخگو نبودن شهرداری شیراز
خبرنگار ایرنا در هفت روز گذشته برای انعكاس اقدامات و برنامه ریزی های احتمالی شورای شهر و شهرداری در مورد حفاظت از برم دلك تلاش كرد و با شهردار منطقه و رئیس كمیسیون گردشگری شورای شهر شیراز تماس گرفت كه به سبب همكاری نكردن این افراد بی نتیجه ماند.
9873/1876
گزارش از محمدامین افشارپور