به گزارش ایرنا ، بقعه شیخ جبرییل كه در خود نشانی از معماری پر فروغ دوران صفوی و قاجاریه را دارد در طول سالیان گذشته به هیچ وجه نتوانسته حتی درصدی از عظمت بقعه جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی را داشته و برنامه ریزی ها برای تبدیل آن به یكی از قطب های سیاحتی و مورد توجه گردشگران تاكنون به نتیجه قابل قبولی نرسیده است.
عدم توجه به این بقعه تاریخی در سالیان گذشته باعث شده تا ساختمان و تزیینات تاریخی آن دچار آسیب های جدی شده و هم اكنون ضروری است كه اقدام های اساسی در بازسازی و مرمت آن صورت گیرد.
بر اساس ذكر منابع تاریخی، زمانی كه بقعه معروف 'الله الله' بر روی مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی احداث می‌شد؛ مقبره مشابهی برای پدر شیخ صفی‌الدین در سه كیلومتری اردبیل در روستایی به نام كلخوران كه هم اكنون به یكی از محله های این شهر تبدیل گشته، احداث شده است.
مرحوم بابا صفری در كتاب 'اردبیل در گذرگاه تاریخ' نوشته است: 'كلخوران از زمان حیات شیخ صفی الدین به او و فرزندانش وقف شده و واقفان نیز از نوادگان چنگیز و فرزندان هلاكوخان مغول بوده اند كه زمانی بر سرزمین ایران حكومت می‌كردند'.
مقبره شیخ جبرائیل در اوایل قرن دهم هجری قمری بنا شده است، این بنا در محوطه مشجری به ابعاد 150 در 200 متر قرار دارد كه مقبره سید امین الدین جبراییل به صورت یك هشت ضلعی در وسط باغ قرار گرفته است.
بنای مقبره شیخ جبرائیل از قسمت های حیاط بقعه، ایوان جلو بنا، رواق، حجرات و غرفه ها تشكیل شده است.
حیاط مقبره چهار ضلعی، به شكل مستطیل كه دارای دو در (ورودی و خروجی) بوده و در وسط آن بقعه شیخ جبرائیل قرار دارد ، دارای خیابان هایی سنگفرش شده و موازی دیوارها بوده و برای عبور و مرور كشیده شده و دارای باغچه های متعددی می باشد.
در گذشته درهای حیاط دارای سردرهای كاشی كاری شده بود، ولی بر اثر مرور زمان از بین رفته و هم اكنون قسمتی جزیی از كاشی كاری های نفیس این سردرها كه به صورت طاق ها و مقرنس های گچی دیده می‌شود، باقی مانده اند.
در انتهای محوطه باغ شیخ، یعنی در محل درب خروجی، حجره ها و ساختمانی آجری طاق بندی شده وجود دارند، هر یك از این ساختمان ها 2 طبقه بوده و دارای اتاق های نسبتا كوچك با پله های مار پیچی است كه اصول ساختمانی قدیم در آن رعایت شده است.
بر اساس ذكر برخی منابع تاریخی، علاوه بر قبر سه تن از اجداد شیخ صفی از جمله شیخ جبرئیل پدر شیخ صفی، شیخ قطب‌الدین جد او و صلاح الدین جد شیخ جبرئیل در این بقعه ، 2 تن از برادران تنی امام رضا (ع) به نام‌های سیدحمزه و صدرالدین نیز در این مكان دفن شده‌اند كه قبر آنها نیز وضعیت مطلوبی ندارد.
در گفت و گوی ایرنا با تعدادی از اهالی محله كلخوران، آنها گفتند: با آنكه این مقبره دارای اهمیت خاص تاریخی بوده و می تواتند بعنوان مكمل گردشگری شهر اردبیل بویژه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی مطرح باشد اما در سالیان گذشته شیخ كلخوران به فراموشی سپرده شده و كمترین توجه به آن صورت گرفته است.
به گفته آنها ، در سال های اخیر اقدام خاصی در مرمت و بازسازی این مقبره صورت نگرفته و بازدید كنندگان آن نیز به اهالی همین محله كه برای برای زیارت قبور به آن مراجعه می كنند محدود می باشد.
كارشناسان میراث فرهنگی می گویند كه بقعه شیخ جبرئیل با توجه به اینكه جد سلاطین صفوی در آن آرمیده اند می تواند به یكی از مناطق پربازدید گردشگران فرهنگی تبدیل شود.
به گفته آنها ، بی شك بخش بزرگی از افرادی كه برای بازدید بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی به اردبیل سفر می كنند در صورت راهنمایی و ایجاد تسهیلات مناسب خواهان بازدید از بقعه شیخ جبرییل هم خواهند بود اما متاسفانه این اقدام تاكنون صورت نگرفته است.
وضعیت نامناسب این بقعه در سال های اخیر به حدی نامناسب بوده است كه موجبات نارضایی نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل نیز شده و وی از وضعیت موجود لب به انتقاد گشود.
آیت الله سید حسن عاملی به تازگی با تاكید بر ساماندهی محوطه بقعه شیخ جبرئیل گفت: این مجموعه یكی از آثار غنی و بخشی از هویت فرهنگی این شهر است و بازسازی و مرمت آن باید در اولویت قرار بگیرد.
آیت الله عاملی بیان كرد: با وجود اینكه در گذشته این مجموعه از وضعیت مطلوبی برخوردار بوده اما بعدها محوطه این اثر تاریخی دچار مشكلاتی شده و نیازمند ساماندهی است.
او به اهمیت و نقش آثار تاریخی برای جذب گردشگران اشاره و ابراز امیدواری كرد این مجموعه تاریخی در آینده نزدیك به یكی از مقاصد گردشگری تبدیل شود.
** مرمت بقعه شیخ جبرائیل نیازمند اعتبار است
در این حال ، منصور عالیقدر معاون اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل گفت: مشكل اصلی در اجرای مرمت بنای شیخ جبرییل كمبود اعتبار است.
وی افزود: اعتبار مورد نیاز سالانه برای مرمت و نگهداری این بنا 20 میلیارد ریال برآورد شده اما سال گذشته و امسال تخصیص مطلوبی برای این مهم صورت نگرفته است.
وی اضافه كرد: سال 85 طرح جامع مرمت و احیای این بنا در فضایی شامل 2 هكتار تهیه شده و تلاش بر این است تا بقعه تاریخی شیخ جبرائیل كلخوران اردبیل به عنوان پایگاه ملی به ثبت رسد كه این اقدام در راستای ساماندهی هرچه بهتر این مجموعه تاریخی است.
او بیان كرد: این طرح بیشتر شامل بقعه اصلی، سر درب شمالی و جنوبی، مقابر اطراف و قبرستان تاریخی است كه در سال های اخیر نیز بخش هایی از آن عملیاتی شده است.
عالیقدر اضافه كرد: طراحی فضای باغ نیز از سال های قبل با اعتبارات استانی آغاز شده و امسال در قسمت ضلع غربی اجرا می شود.
وی میزان هزینه كرد برای مرمت و بهسازی این مجموعه را ناچیز عنوان كرد و گفت: در این مجموعه مشكل اصلی مرمت كمبود اعتبارات است.
سرپرست اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل هم از به تازگی از اجرای طرح ساماندهی مجموعه شیخ جبرئیل توسط این اداره كل در سال جاری خبر داد.
نادر فلاحی در جریان بازدید استاندار اردبیل از این مجموعه گفت: پیش از این موضوع واگذاری ساماندهی محوطه این اثر تاریخی به شهرداری اردبیل مطرح بود.
او اظهار كرد: پس از بررسی و همفكری با مسئولان استان و تجمیع نظرات، اجرای طرح ساماندهی از جمله مرمت اثر تاریخی ، نگهداری و احیا و همچنین ساماندهی محوطه با توجه به تخصصی بودن طرح و نیز ضرورت كیفیت خدمات همچنان توسط میراث فرهنگی استان عملیاتی خواهد شد.
او افزود: در طرح ساماندهی علاوه بر مرمت بنا، نورپردازی محوطه، احداث سرویس بهداشتی و طراحی و اجرای فضای سبز در شان این اثر تاریخی در دستور كار قرار گرفته است.
فلاحی تصریح كرد: كارشناسان و معماران بومی استان توانمندی قابل قبولی برای اجرای طرح ساماندهی دارند و تمام توان اداره كل نیز به این منظور به كار گرفته خواهد شد.
او اظهار كرد: برای اجرای طرح ساماندهی چهار میلیارد ریال از محل اعتبارات استانی درخواست شده است.
وی اظهار امیدواری كرد با تخصیص به موقع این اعتبارات طرح ساماندهی در كمترین زمان ممكن آغاز شده و در این مجموعه تاریخی شاهد تحول قابل توجه باشیم.
وی همچنین از نصب تابلوی جدید معرفی این اثر تاریخی خبر داد و تاكید كرد: اداره كل میراث فرهنگی استان عزم راسخ برای ساماندهی و معرفی در سطح جهانی و ملی این اثر تاریخی دارد.
وی تشریح كرد: این اثر تاریخی می تواند به عنوان پایگاه ملی پژوهشی به ثبت رسد و این مهم نیز از سوی این نهاد اجرایی دنبال می شود.
كارشناسان اقدامات اساسی درمرمت بنای شیخ جبرییل، معرفی این بنای تاریخی به گردشگران، ایجاد تورهای گردشگری، مكمل سازی بقعه شیخ جبرییل به بقعه شیخ صفی الدین را از جمله اقدامات ضروری برای احیای این اثر تاریخی و هدایت گردشگران به بازدید از آن ذكر می كنند.
گزارش: یعقوب شاددل
6016/7110
تاریخ انتشار: ۱۹ خرداد ۱۳۹۷ - ۰۹:۵۶
اردبیل - ایرنا - مجموعه تاریخی بقعه شیخ حبرئیل مدفن پدر شیخ صفی الدین و جد شاهان سلسله صفوی در اردبیل با نقش و نگارهای خاص و زیبای خود به فراموشی سپرده شده و معماری تاریخی آن دچار آسیب های جدی شده است.