گیاهان دارویی، داروی رونق اقتصادی و اشتغالزایی

به گزارش ایرنا، گیاهان دارویی با توجه به تنوع و گستردگی و خواصی درمانی آن امروز در دنیا با استقبال خوبی مواجه شده اما در ایران برای این ظرفیت مهم هنوز راهبردی مشخص و عملیاتی تدوین نشده است.
به تاكید كارشناسان می توان با برنامه ریزی اصولی و سرمایه گذاری مناسب روند تولید گیاهان دارویی در كشور تقویت و استان سمنان را به عنوان یكی از قطب های تولید این گیاهان مطرح كرد.
ایران به عنوان یكی از 10 خاستگاه مهم گونه گیاهی در جهان مطرح است و 167 گونه از خانواده گیاهان آوندی شامل یكهزار و 215 جنس، حدود هشت هزار گونه، زیرگونه، واریته و یا دورگه در كشور وجود دارد و در مقایسه با سایر كشورها از نظر تعداد گونه های گیاهی در رتبه هشتم، از لحاظ گونه های انحصاری در رتبه پانزدهم و از نظر تنوع گونه ها در خاورمیانه بی نظیر است.
سه هزار گونه گیاهی در استان سمنان شناسایی شده كه بیش از یكصد گونه این گیاهان از خواص دارویی برخوردار است كه كاشت و افزایش سطح زیر كشت این گیاهان علاوه بر توسعه اقتصاد داخلی تاثیر بسزایی در افزایش صادرات غیرنفتی و رهایی از اقتصاد نفتی كشور دارد.
دست اندركاران امر معتقدند اكنون سمنان با دارا بودن ظرفیت های قابل توجه در بخش گیاهان دارویی از نظر بهره وری از این گیاهان در درمان بیماری ها از جایگاه مناسبی برخوردار نیست كه این مهم نیازمند شناسایی دقیق عرصه ها و راه اندازی واحدهای فرآوری و بسته بندی اینگونه محصولات فرعی است.
متخصصان بخش كشاورزی معتقدند كشت گیاهان دارویی در كاهش واردات این داروها و خروج ارز از كشور و توسعه اقتصادی و اشتغالزایی برای مردم جامعه را كه از سیاست های مهم اقتصاد مقاومتی است را به همراه دارد.
علاوه بر این راه اندازی تعاونی های تولید گیاهان دارویی و راه اندازی واحدهای فرآوری و بسته بندی این محصولات از برنامه های اشتغال آفرین است.

**سمنان مجموعه ای از گیاهان دارویی كشور
مجری طرح توسعه گیاهان دارویی سازمان جنگل‌های كشور در گفت و گو با ایرنا با اشاره به شرایط اقلیمی متنوع استان سمنان، افزود: این استان با برخورداری از این قابلیت، مجموعه ای از تولید گیاهان دارویی كشور است.
فریبرز غیبی با اشاره به ظرفیت سمنان در تولید و پرورش گیاه باریجه، گفت: این استان می‌تواند مركز تولید باریجه كشور شود و استان های خراسان رضوی و شمالی، مركزی و استان‌های زاگرسی كشور پرورش‌دهنده گیاه باریجه هستند اما كیفیت باریجه تولیدی در استان سمنان ویژه است.
وی ادامه داد: باریجه تولیدی استان سمنان كیفیت صادراتی دارد و به كشورهای خلیج فارس و كشورهای اروپایی به ویژه فرانسه صادر می شود.
غیبی دیگر گیاهان تولیدشده با كیفیت قابل توجه در استان سمنان را كتیرا، درمنه و وشا دانست و افزود: استان سمنان به دلیل برخورداری از شرایط اقلیمی متنوع، این قابلیت را دارد كه به تولیدكننده كلكسیون گیاهان دارویی تبدیل شود زیرا از نقاط بیابانی تا جنگل ابر، انواع گیاهان دارویی دارای خواص و ویژگی های درمانی در این استان قابل پرورش است.
مجری طرح توسعه گیاهان دارویی سازمان جنگل‌های كشور به چشم انداز سند ملی گیاهان دارویی اشاره كرد و گفت: بر اساس این سند تا سال 1404 در قالب برنامه ششم توسعه، كشت گیاهان دارویی توسط بهره‌برداران یعنی مردم باید 155 تا 170 هزار هكتار و در مزارع كشور 500 هزار هكتار افزایش یابد و سطح احیا و رویشگاه های طبیعی گیاهان دارویی نیز 550 هزار هكتار افزایش یابد.
غیبی با بیان این كه 9.6 میلیون هكتار از عرصه های مراتع كشور در این چشم انداز با مشاركت مردم به صورت چندمنظوره باید به احیا و رویشگاه گیاهان دارویی تبدیل شود، ادامه داد: تحقق این هدفگذاری‌ها به آموزش تخصصی جوامع محلی بستگی دارد.
وی به برنامه سازمان جنگل ها در بخش گیاهان دارویی با احیای رویشگاه ها، كار در مراكز تحقیقاتی بر روی گونه های مختلف، كشت و اهلی‌كردن گونه های دارویی اشاره و اضافه كرد: دنیا اكنون به دلیل ویژگی سلامت كامل و نبود هیچ گونه عوارض جانبی به گیاهان دارویی برای بهره‌گیری در حوزه های علمی مختلف روی آورده است و ایران قابلیت تامین نیاز در این زمینه را دارد.
مجری طرح توسعه گیاهان دارویی سازمان جنگل‌های كشور گفت: زنجیره اقتصادی تولیدی گیاهان دارویی در كشور باید كامل شود كه این امر نیازمند هم افزایی همه جانبه اعضای ستاد گیاهان دارویی كشور است.

كارشناسان برخورداری كشور ایران 11 اقلیم از 13 اقلیم جهان را یكی از ویژگی های شاخص و عامل وجود تنوع زیاد گیاهان دارویی در كشور می دانند.
آنان بر ضرورت تحقیقات همه جانبه در حوزه گیاهان دارویی و بهره برداری صحیح از این ظرفیت تاكید كردند.
این كارشناسان نبود اطلاعات كافی در زمینه دانش فنی در زمینه كشت و تولید گیاهان دارویی، نبود استانداردهای لازم در زمینه تولید و فرآوری را از دیگر چالش های سر راه توسعه گیاهان دارویی برشمردند.
در استان سمنان 83 بهره بردار گیاهان زراعی مانند زعفران ،فلفل، گل محمدی، خاكشیر و زیره سبز با سطح زیر كشت بیش از یك هكتار شناسایی شده است.

**توسعه كشت گیاهان دارویی از حرف تا عمل
رییس انجمن علمی گیاهان دارویی استان سمنان در گفت و گو با ایرنا، شناخت ظرفیت گیاهان دارویی در قالب كار های تحقیقاتی را مهمترین عامل موثر در توسعه كشت این گیاهان برشمرد و گفت: نتایج یافته های تحقیقاتی به دانشگاه علوم پزشكی معرفی و به تولید دارو منجر می شود.
كاظم طاهریان با اشاره به اهمیت نقش دانش بومی اهالی محلی در شناخت گیاهان دارویی، افزود: براساس طرح تحقیقاتی شناسایی گیاهان دارویی كه 6 سال طول كشید بیش از 130 گونه دارویی در استان شناسایی شده است.
طاهریان با بیان این كه هر منطقه از استان اقلیم خاص و متفاوت دارد، تصریح كرد: گیاهان دارویی زیادی وجود دارد كه ارزش اقتصادی آن ها كمتر از باریجه نیست و می توان برای توسعه كشت روی آن سرمایه گذاری كرد.
وی اضافه كرد: با توجه به تنوع زیاد گونه های گیاهان دارویی در استان توسعه كشت گیاهان دارویی بومی كه سازگار با محیط هستند موفقیت در طرح را افزایش می دهد.
طاهریان با اشاره به وجود بیش از 45 هزار هكتار رویشگاه طبیعی سمنان كه صرفه اقتصادی بالا دارد، خاطرنشان كرد: در صورت بارش كافی یكی از گونه های گیاهی مناسب در بحث توسعه كشت گیاهان دارویی است.
وی با بیان این كه گونه های در معرض خطر انقراض نباید دستكاری شوند، تاكید كرد: اولویت بندی برای توسعه كشت گیاهان دارویی باید براساس مساحت رویشگاه طبیعی كه هر گونه به خود اختصاص داده است تعیین شود.
طاهریان تبلیغ و ترویج ناصحیح گیاهان دارویی و بهره برداری ناصحیح افراد از عرصه های طبیعی و برداشت بی رویه و نادرست از گیاهان دارویی را چالش های مهم و عامل ازبین بردن زیستگاه طبیعی و انقراض گیاهان دارویی برشمرد.
وی هدایت و حمایت از بهره برداران به سمت زراعی كردن گیاهان دارویی را از راهكارهای حفظ طبیعت و توسعه كشت گیاهان دارویی برشمرد و گفت: با توجه به نوسان قیمت گیاهان دارویی در بازار باید برای جذب بهره برداران اعتماد سازی صورت گیرد.
طاهریان با تاكید بر آموزش همراه با فعالیت به بهره بردار برای افزایش بازده اقتصادی و موفقیت در اجرای طرح ، اضافه كرد: نتایج بررسی مناسب ترین روش بهره برداری در قالب كارهای تحقیقاتی در مركز تحقیقات ارایه شده است و بهره بردار می تواند از نتایج این تحقیقات از مناسب ترین روش ها در جهت در كشت گیاهان دارویی و تكثیر، تولید و آماده سازی گیاهان دارویی برای كاهش خسارت وافزایش بازدهی استفاده كند.
وی پهناور بودن و كم جمعیت بودن سمنان نسبت به مساحت آن را 2 عامل مهم و تاثیرگذار در پویا بودن استان برشمرد و گفت : وجود 850 گونه گیاهی و بیش از یكصد گونه دارویی و صنعتی شناخته شده در استان نشان دهنده ظرفیت بالای استان برای توسعه كشت گیاهان دارویی است.
رییس انجمن علمی گیاهان دارویی استان سمنان توسعه كشت باریجه را گامی موثر در جهت تحقق شعار اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال برشمرد وافزود : توسعه كشت گیاهان دارویی حركتی ارزشمند و سرمایه گذاری پایدار در جهت ارزآوری،اشتغال و حفظ آب و خاك است.
وی وقفه زمانی طولانی بین مطالعات و اجرای طرح را مهمترین چالش در پیشروی توسعه كشت گیاهان دارویی اعلام كرد و گفت : تغییر اقلیم به دلیل گذشت زمان طولانی بین تحقیقات و اجرای طرح در عمل مطالعات انجام شده را بی فایده می كند.
طاهریان با اشاره به اهمیت و نقش مشاركت مردمی در اجرای موفقیت آمیز طرح بزرگ باریجه كاری ، تصریح كرد: در سال اول بیش از 90 درصد طرح در استان اجرا شد و آمار نشان دهنده پیشرو بودن استان در كشور است.
وی نبود صنایع تبدیلی را دیگر مشكلات اساسی فرآروی تولیدكنندگان گیاهان دارویی استان سمنان برشمرد و تصریح كرد: باید برای ایجاد این واحدهای تولیدی تدابیر اتخاذ كرد زیرا با فرآوری این محصولات می توان آن را با چندین برابر قیمت كنونی در بازارهای خارجی بفروش رساند.

**سمنان واحد فرآوری گیاهان دارویی ندارد
بهره بردار گیاهان دارویی و عضو هیات علمی دانشگاه سمنان در گفت وگو با ایرنا با بیان این كه خانواده وی از سال 59 تا امروز در مرتعی با وسعت یكهزار و 100هكتار و در ارتفاع 2 هزار و 800 متری از سطح دریا مشغول به فعالیت دامداری بوده است، گفت: در این منطقه به دلیل سرمای شدید و برودت هوا امكان كاشت هیچ گونه درختی وجود نداشت.
قاسم پروری نژاد با بیان این كه اكنون این منطقه ییلاقی برای درآمد زایی و حفظ تعادل بین دام و مرتع باریجه كاری انجام شده است، افزود: در زمان حاضر در حدود 650 هكتار از این مرتع باریجه كاری انجام شده و توسعه كشت در برنامه است.
وی هزینه بالای مراقبت و كشت باریجه در مراتع زیر كشت ، صعب العبور بودن مرتع را مانع استقبال نیروی انسانی برای فعالیت و مشكلات كاشت در این منطقه برشمرد و گفت : با وجود مشكلات كاشت و فاصله چند ساله بین كاشت تا برداشت محصول گیاه باریجه كه حدودا بعد از 6 سال آماده برداشت است ولی آینده اقصادی خوبی را برای استان و بهره بردار خواهد داشت.
وی ادامه داد : می توان از گیاه باریجه به عنوان یك گیاه راهبردی در ایران نام برد و براساس منابع خارجی و تارنماهای فرانسوی گیاه باریجه با نام ایران شناخته می شود.
پروری نژاد با بیان این كه 80 درصد باریجه مورد نیاز دنیا در ایران و 20 درصد در شمال افغانستان و مدیترانه تولید می شود، اظهار داشت:می توان با توسعه كشت باریجه اقتصاد بدون نفت ایجاد كرد.
عضو هیات علمی دانشگاه سمنان تصریح كرد : اقدامات ارزشمندی در جهت توسعه كشت گیاهان دارویی با مشاركت مردمی در 2 سال گذشته انجام شده است و باید كاشت گیاهان دارویی از زمان زودتر شروع می شد تا اكنون از اقتصاد بدون نفت بهره می بردیم.
پروری نژاد انجام تحقیقات بنیادی هم سو با كشور های خواهان باریجه را در كنار سرمایه گذاری در توسعه كشت گیاهان دارویی را ضروری و عامل موفقیت در اجرای طرح توسعه كشت گیاهان دارویی برشمرد.
وی افزود : باریجه در پنج سال گذشته در تهیه چسب كاربرد داشته و در زمان حاضر كاربرد باریجه تغییر كرده است و همچون گذشته در صنعت چسب نقش ندارد و انجام مطالعات و پژوهش های كشور هم سو با كشورهای خواهان باریجه نیست و همین امر ممكن است در آینده برای بهره بردار در زمینه بهره برداری و درآمد زایی چالش ایجاد كند.
پروری نژاد برداشت از معادن و تخریب عرصه های طبیعی را عامل گرد و غبار و آلودگی هوا برشمرد و افزود: می توان به جای برداشت از معدن و تخریب عرصه های طبیعی كه آلودگی هوا و افزایش بیماری را به همراه دارد، توسعه كشت گیاهان دارویی را در اولویت قرار داد.

**تنوع اقلیم سمنان چالش نیست
كارشناس مسوول بهره برداری محصولات فرعی، مرتعی و دارویی اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری سمنان در گفت وگو با ایرنا گفت: وجود 50 هزار هكتار از اراضی جنگلی مستعد استان سمنان در افزایش اشتغال زایی در روستاها بسیار تاثیرگذار است كه تولید گیاه باریجه به صورت انبوه، می تواند زمینه صادرات گیاهان دارویی به خارج از كشور را فراهم كرد.
علی اصغر سمنانی افزود: 35 سامانه شناسایی و ثبت گیاهان دارویی در استان سمنان فعال است و 10 هزار هكتار گیاه دارویی در منطقه شناسایی شده است.
وی با بیان این كه در 10هزار هكتار زمین های جنگلی می توان 540تن گیاه باریجه برداشت كرد خاطر نشان كرد: هر كیلو باریجه در بازار یك میلیون ریال قیمت دارد كه می توان درجهت رونق اقتصادی در حوزه روستایی و شهری مؤثر باشد.
سمنانی افزود: 130گونه از گیاهان دارویی در جنگل های استان به ثبت رسیده است و برای كاشت و كپه كاری گیاه باریجه در هر هكتار به 2 كارگر احتیاج است و اجرای كامل طرح در 10هزار هكتار به 20هزار كارگر احتیاج دارد كه می تواند بخش زیادی از بیكاری جوانان را برطرف كند.
وی خاطر نشان كرد: برای كاشت گیاه باریجه در یك هكتار از مراتع جنگلی استان سمنان به سه كیلو بذر احتیاج است و می توان در 10هكتار كشت، برای 333 نفر ساعت اشتغال ایجاد كرد.
سمنانی اضافه كرد: وسعت و تنوع اقلیمی استان سمنان زمینه رشد گونه های مختلف گیاهی و جنگلی را فراهم كرده است كه می توان با توسعه و ساماندهی مراتع جنگلی، در رونق اقتصادی استان گام های عملیاتی برداشت.

**كشت گیاهان دارویی نیازمند فرهنگ سازی
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان در گفت وگو با ایرنا افزود: در تولید گیاهان دارویی ظرفیت های زیادی در استان سمنان وجود دارد كه باید از آن ها به خوبی استفاده كرد.
علینقی حیدریان افزود: كشت گیاهان دارویی در10 هزار هكتار از اراضی این استان یكی از برنامه های اقتصاد مقاومتی است كه در 33 سامانه برنامه ریزی برای توسعه و احیا آن در 2 سال گذشته اقدام شده است.
وی اظهارداشت: با كمك نهادهای مسوول ، آموزش به روستاییان و ترویج فرهنگ صنایع تبدیلی، پرورش گیاهان دارویی و ترویج طب سنتی در اولویت كاری این اداره كل در سال جاری است.
وی ادامه داد: در استان سمنان 120 گونه گیاهان دارویی وجود دارد و چند قلم از آن ها می تواند در ارز آوری و افزایش اشتغال در استان تاثیرگذار باشند.
حیدریان اضافه كرد: درباره اهمیت گیاهان دارویی گفت: سمنان مستعد توسعه كشت گیاهان دارویی است و بسیاری از این اراضی جنگلی و مرتعی، می تواند به بستر كشت گیاهان دارویی تبدیل شود.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری سمنان گفت: توسعه كشت گیاهان دارویی با مشاركت مردم و با هدف كاهش مصرف آب و بهره وری تولید مطلوب از اهداف اصلی وزارت جهاد كشاورزی و سازمان جنگلهاست.
وی با اشاره به قیمت یك میلیون 500 هزارریالی گیاه باریجه در كشور گفت: با كاشت این گیاه در 10هزار متر مربع می توان برای 40 نفر شغل ایجاد كرد.
حیدریان خاطر نشان كرد: ارتقای دانش و سرمایه فكری، استفاده موثر از منابع، حفظ منابع طبیعی می تواند در رشد و توسعه گیاهان دارویی در استان ملاك قرار گیرد.
وی با اشاره به این كه روستایی ها در بخش های مختلف صنایع دستی، لبنیات، پرورش گیاهان دارویی و گردشگری دارای تولیدات متنوعی هستند، ادامه داد: یكی از برنامه های این سازمان ایجاد تنوع شغلی در بین عشایر و افزایش میزان اشتغال آنان است.
به گزارش ایرنا، از 9.7 میلیون هكتار وسعت استان سمنان، 55 درصد نواحی بیابان و خشك، 38.5 درصد مراتع، 2 درصد اراضی كشاورزی و 3.6 درصد جنگل است.
6026/7339