كندوكاوی در زخم دردناك كودك آزاری

به گزارش ایرنا، برای بررسی این معضل، ابتدا باید به تعاریف و دیدگاه های متعدد در خصوص كودك آزاری در سطح جوامع و كشورهای دیگر پرداخته شود وسپس علل وعوامل بروز این پدیده تلخ اجتماعی بررسی و راهكارهای لازم برای پیشگیری ازآن بیان شود.

**كودك آزاری تعاریف و مفاهیم:
از نگاه جامعه شناسی، كودك آزاری به هرگونه فعل یا عملی گفته می شود كه باعث آزار روحی و جسمی و ایجاد آثار منفی ماندگار در وجود و شخصیت یك طفل شود و بنوعی سلامت جسم و روان و یا سعادت و رفاه و بهزیستی كودك را مورد تهدید قراردهد.
همچنین در تعریف دیگر، كودك آزاری به رفتاری گفته می شود كه در آن كودك توسط اطرافیان مورد سوء استفاده های مختلف جسمی، جنسی، عاطفی و یا غفلت قرار گیرد.
همچنین سازمان بهداشت جهانی، كودك آزاری را آسیب یا تهدید سلامت جسم و روان دانسته و والدین و جامعه را در سعادت و رفاه كودك مسئول می داند.

** كودك آزاری از ابعاد روانشناختی :
به گفته روانشناسان كودك آزاری شامل رفتارهایی است كه توسط افراد دیگر بخصوص بزرگسالان نسبت به كودكان انجام می­ گیرد و به نوعی به سلامت جسمی و روانی آنان آسیب می­ رساند.
'افسانه برومند'، روانشناس می گوید: كودك آزاری به سه نوع جسمی، جنسی و غفلت قابل دسته بندی است، به نظر وی كودك آزاری جسمی به هرگونه آسیب جسمی غیر تصادفی اطلاق می شود، حتی اگر عامل این آسیب مراقبت كننده از كودك بوده و قصد آسیب رسانی به كودك را نداشته باشد.
وی در گفتگو با خبرنگار ایرنا افزود: كودك آزاری جنسی نیز به هرگونه عمل جنسی بین یك بزرگسال و یك كودك با هر شكل اطلاق می شود.
برومند، درتشریح نوع سوم كودك آزاری یعنی 'غفلت' گفت: این نوع آزار از بی توجهی به كودك آغاز می شود و شامل فراهم نكردن نیازهای اولیه كودك از قبیل نیازهای جسمانی، تحصیلی و عاطفی است.

**چرا كودكان آزار می بینند؟
بسیاری از كودكان به دلایل مختلف از جمله اعتیاد و ناآگاهی والدین، مشكلات اقتصادی و مالی خانواده و بیماری های روانی در خانواده و جامعه به اشكال مختلف آزار می بینند.
در این راستا یك روانشناس كودك گفت: گاهی والدین یا افراد دیگر كه به كودكان آزار می­رسانند، نمی­دانند كه رفتار آنها كودك آزاری است، مانند كسانی كه كودكان را تنبیه بدنی می­ كنند، مورد تحقیر و توهین قرار می ­دهند، به نیازهای اساسی آنها توجهی ندارند و این رفتارها را عادی و معمولی می­ دانند.
'محمدرضا مرادی' افزود: در مواقعی نیز مشكلات اقتصادی و فقر سبب می­شود كه كودكان از دسترسی به نیازهای اساسی خود مانند آموزش، بهداشت، تغذیه و دیگر موارد محروم شوند و یا والدین به علت فشارهای مالی با رفتارهایی مانند پرخاشگری، خشونت، بی توجهی و … كودكان را مورد آزار قرار دهند.
وی اضافه كرد: اعتیاد نیز به علت خصوصیاتی كه در افراد ایجاد می ­كند مانند پرخاشگری، بی مسئولیتی و كاهش عواطف، سبب می­ شود كه كودكان مورد آزار و سوء استفاده قرار گیرند.
این روانشناس كودك افزود: همچنین در صورتیكه والدین به بیماریهای روانی مبتلا باشند، با رفتارهایی مانند تندخویی، خشونت، ناسازگاری، بی توجهی و … كه ناشی از بیماری روانی آنهاست، سبب آزار كودكان می­ شوند.
وی، همچنین مشكلات خانوادگی و مشاجرات شدید و طولانی والدین، جمعیت زیاد خانواده، شیوه های تربیتی نامناسب، در برخی موارد وجود ناپدری و نامادری را نیز سبب آزار رساندن به كودكان دانست.
مرادی ادامه داد: كودكانی كه مشكلات به نسبت پایدار و شدید دارند بیشتر از سایر كودكان مورد آزار قرار می ­گیرند مانند كودكانی كه دچار بیماریهای جسمی مزمن و طولانی مدت یا مشكلات رفتاری از قبیل پرخاشگری، بیقراری بیش فعالی، اضطراب و شب ادراری هستند.
وی، مشكلاتی كه در مدرسه برای دانش آموزان ایجاد می­شود مانند، ایجاد اضطراب، ترس و رقابت های شدید، تبعیض، تنبیه بدنی، تحقیر و توهین را نیز سبب آزارهای جسمی و روانی به كودكان عنوان كرد.

**نشانه‌ها وعلایم كودك آزاری:
روانشناسان اجتماعی بر این باورند كه خانواده ها و در مجموع جامعه باید با علایم و نشانه هایی كه بیانگر كودك آزاری است آشنا باشند.
آنها معتقدند كه كودكانی كه مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند از شكایت كردن و بیان آن، می‌ترسند و آنها هراس دارند كه مورد سرزنش قرار بگیرند و یا اینكه بزرگترها، حرفهایشان را باور نكنند.
در این خصوص 'اسماعیل درمان' ، روانشناس اجتماعی در این خصوص می گوید: كودكانی كه آزرده شده‌اند، باید هر چه سریعتر تحت مداوا و پشتیبانی خاص قرار گیرند زیرا هر قدر آزار كودكان طولانی‌تر باشد، احتمال بهبود كامل آنها كمتر خواهد بود.
وی، علایم و نشانه‌های كودك آزاری در بعد جسمی را شامل هر گونه جراحت (كوفتگی و كبودی پوست، سوختگی، شكستگی و جراحت مربوط به سر و شكم) عنوان كرد كه كودك در مورد آن توضیحی نمی‌دهد.
این روانشناس اجتماعی افزود: از جمله نشانه‌های آزار جنسی كودكان، رفتارهای ناشی از ترس (كابوس، افسردگی، ترس‌های غیرمعمول، تلاش برای فرار كردن)، دردهای شكمی، شب ادراری و خونریزی است.
وی، نشانه های آزار عاطفی كودكان را نیز شامل تغییر ناگهانی در سطح اعتماد به نفس، معده درد و یا سردرد‌های بدون علت مشخص طبی، ترس‌های غیرعادی، غیرنرمال، افزایش كابوس‌ها و تلاش برای فرار عنوان كرد.
درمان یادآوری كرد: اشتهای سیری ناپذیر برای رفتارهای محبت‌آمیز از جمله نشانه‌های بی‌توجهی عاطفی وغفلت در كودكان است.


**راه های پیشگیری از كودك آزاری در خانواده:
روانشناسان اجتماعی معتقدند كه برای پیشگیری از كودك آزاری می‌توانیم از راهكارهای زیر استفاده كنیم:
1- دقت در ازدواج و تشكیل خانواده، خودداری از ازدواج‌های تحمیلی، ناشناخته و شتاب‌زده
۲- توجه به تنظیم خانواده و تعداد فرزندان.
۳- افزایش آگاهی اجتماعی در زمینه پرورش و تربیت فرزندان و شیوه‌های مناسب رفتار با آنان.
۴- پذیرش مسئولیت‌ها و انجام وظایف خود به عنوان پدر، مادر، معلم، سرپرست و … نسبت به كودكان.
۵- آشنایی با حقوق و نیازهای اساسی كودكان.
۶- توجه به صحت جسمی و روانی خود و كاهش فشارهای عصبی و مشكلات رفتاری خود كه سبب كودك آزاری می‌شود.
۷- تقویت روحیه كمك كردن هنگام برخورد با مشكلات و آشنایی با مراكز حمایتی، مشاوره و امداد برای كودكان و خانواده‌ها.

** راه های كمك به كودك آزار دیده از نگاه كارشناسان:
- كودك آزار دیده باید به محلی امن و آرام منتقل شود.
- در كمال آرامش لازم است اطلاعاتی دقیق از چگونگی آزارهایی كه به او رسیده كسب شود.
- به او اطمینان قلبی بدهید تا باورتان كرده و تمامی اتفاقات را صادقانه بیان كند.
- به كودك بگویید به او كمك می‌كنید و از دیگران نیز برایش كمك خواهید گرفت.
- برای جلب اعتماد كودك از راه های مختلف از جمله دادن هدیه به او بهره ببرید.
- با آوردن برخی اسامی كودكانی كه آزار دیده و بهبود یافته اند اعتماد او را بیشتر جلب كنید.
- با دكتر اطفال و مركز حمایت از كودكان تماس گرفته و از آنها كمك بخواهید.
- سعی كنید همواره به اشكال مختلف با كودك ارتباط داشته باشید و حمایت عاطفی خود را با او قطع نكنید.
- تأخیر در گزارش كودك آزاری، شانس كودكان را برای بهبودی كامل كاهش می‌دهد.

**تاثیرات و تبعات كودك آزاری:
اغلب اوقات، كودكی كه با او بدرفتاری شده و یا مورد آزار قرار گرفته، افسرده شده و رفتارهای خشونت‌آمیز، گوشه‌گیری و یا خودكشی از او سر خواهد زد، وقتی این كودكان بزرگ می‌شوند به مواد مخدر روی می‌آورند و همواره تلاش می‌كنند تا از آثار آزار و اذیتی كه به آنها رواشده فرار كنند.
تحمل آزار در دوران كودكی ممكن است در بزرگسالی به خودكشی و افسردگی منجر شود.
در بیشتر اوقات، كودكانی كه تحت آزار و یا بی‌توجهی قرار می‌گیرند، جراحات و صدمه‌های عاطفی‌ بر آنها بسیار شدیدتر از جراحات جسمی بر وجودشان است.
كودكانی كه مورد آزار قرار می گیرند در همه جنبه های رشد مانند رشد جسمی، ذهنی، روانی و اجتماعی با مشكلات و نارسایی های فراوانی روبرو خواهند شد.
بررسی های انجام شده نشان می ­دهد بسیاری از كودكانی كه در دوران كودكی قربانی آزار و بدرفتاری بوده ­اند، در بزرگسالی خود به آزار كودكان پرداخته ­اند و این بزرگترین زیان كودك آزاری است كه سبب تداوم آن می­ شود.

**پلیس مقابله با كودك آزاری باید تشكیل شود:
مشاور رییس سازمان بهزیستی در امور آسیب‌های اجتماعی گفت: با توجه به بروز مواردی از كودك آزاری در جامع ما، ضرورت دارد كه دستگاه‌های متولی به ویژه نیروی انتظامی به ایجاد و به نوعی دایر كردن پلیسی با عنوان پلیس مقابله با كودك آزاری اقدام كند.
كوروش محمدی در گفتگو با خبرنگار ایرنا افزود: این پلیس می‌تواند با اختیارات و وظایف قانونی تعریف‌شده از سوی دستگاه‌ها بشكل موثر در مقابله با كودك‌آزاری مداخله كند و موانع دسترسی نیز برای او تعریف و بررسی شود.
وی اظهار كرد: تشكیل این پلیس از این باب باید صورت گیرد زیرا در كشور، واكنش سریع نسبت به كودك آزاری مشاهده نمی شود و می توان با این تعریف و ساز و كارهای مناسب، مانع از بروز كودك‌آزاری‌های احتمالی شد.
رییس انجمن آسیب شناسی ایران افزود: نمی‌توان از مردم انتظار مداخله مستقیم در صورت بروز كودك‌آزاری را داشت، چون مداخله افراد شاید منجر به اتفاقات ناگوار و غیرقابل‌جبران می‌شود و در برخی مواقع نیز این مداخلات با نتایج معكوس روبه‌روست.
وی خاطرنشان كرد: باید برای این مقوله همچون وقایع و حوادث دیگری متولی ویژه ای وجود داشته باشد كه بلافاصله وارد عمل شود مانند موارد تصادف كه حضور فوری پلیس و یا آتش سوزی كه آتش نشانان را می طلبد.
وی اضافه كرد: با این‌گونه اقدامات جامعه در زمینه امنیت كودك احساس مصونیت می‌كند.
مشاور رییس سازمان بهزیستی در امور آسیب های اجتماعی گفت: هم‌اكنون برای مقابله و بررسی كودك‌آزاری‌های احتمالی هیچ‌ سازوكاری تعریف نشده و نهادهای مشاوره‌ای هم بشكل تمام‌وقت در اختیار جامعه نیستند.
محمدی یادآور شد: تا زمانی كه در كشور متولی رسیدگی به معضل كودك‌آزاری سازمان بهزیستی باشد، این سوال مطرح می‌شود كه چه سازوكاری در اختیار این سازمان برای مقابله و رسیدگی به این معضل در اختیار قرار دارد.
رئیس انجمن آسیب شناسی ایران با بیان اینكه كودك آزاری ابعاد گسترده ای دارد گفت: گرچه در كودك‌آزاری‌های اخیر كه در برخی نقاط كشور از جمله اصفهان گزارش شده، دستگاه قضائی وارد عمل شده اما باید متولیان امر در حوزه قانونگذاری و مسئولان در سازمان بهزیستی بتوانند لوایح مربوطه را تنظیم كرده و در اختیار قانونگذار قرار دهند، در این خصوص مجلس نیز می‌تواند ایجاد یك سازمان مشخص را در ارتباط با كودك‌آزاری مورد بررسی قرار دهد.
وی خاطرنشان كرد: هم‌اكنون در كشور برای مقابله با معضل كودكان كار به‌عنوان یكی از انواع كودك‌آزاری‌ها 19دستگاه در قالب ستادی تحت عنوان ستاد كودكان كار وخیابان فعال هستند، اما تاكنون نتایج قابل‌قبولی در این زمینه حاصل نشده است.

**منابع:
-گفتگو حضوری با 'افسانه برومند' و 'محمد رضا مرادی' روانشناس و همچنین دكتر 'كوروش محمدی' مشاور رییس سازمان بهزیستی در امور آسیبهای اجتماعی و رییس انجمن آسیب شناسی ایران ,.
- استفاده از مطالب منتشرشده سایر روانشناسان اجتماعی از جمله 'اسماعیل درمان'
گ/6994 / 1339