به گزارش ایرنا تنش های آبی چند سال اخیر و به دنبال آن كاهش سطح آب های زیر زمینی منجر به تبدیل شدن زمین های آبی به دیم و مزارع به مرتع شده است.
مراتع هم به علت كمبود آب روز به روز فقیرتر و تبدیل به بیابان شدند و این بیابان ها هم اینك به كانون داخلی برای گرد و غبار تبدیل شده اند.
بیشتر افراد همدان را به عنوان استانی سرسبز، خوش آب و هوا، كوهستانی با زمستانی پر برف می شناسند بنابراین شنیدن اینكه همدان با پدیده بیابانی شدن مواجه است برای بسیاری از افراد قابل قبول نبوده و نیست اما این حقیقت تلخ را نمی توان انكار كرد.
قرار گرفتن همدان در جمع استان های درگیر با تنش آبی و دست و پنجه نرم كردن این استان با پدیده كم آبی موجب ضعف پوشش گیاهی و فقر خاك و در ادامه زایش بیابان در بخشی از مناطق این استان شد.
البته نمی توان نقش عوامل انسانی را در تشدید این پدیده نامبارك نادیده گرفت چرا كه حفر پی در پی چاه های غیر مجاز، تخریب زمین برای دستیابی به محصول بیشتر از دیگر عوامل به وجود آمدن بیابان در استان كوهستانی همدان است.
با این وجود با توجه به ارزش زمین و ضرورت حفظ آن باید برای حفظ خاك برای آیندگان تدبیری ویژه ای اندیشید و بخشی از اعتبارات را به این سمت هدایت كرد.
البته بیابان زدایی مساله ای جهانی است و تنها به مناطق جغرافیایی خاص محدود نمی‌شود و درعین حال ایران فعالانه با كشورهای متاثر از این فرآیند همكاری دارد.
نامگذاری روزی برای 'مبارزه با بیابان زایی'، بیابانی كه ما انسان‌ها بی‌رحمانه و نادانسته در شكل گیری آن سهیم بودیم، یادآور بی‌توجهی بشر به زیستگاه خودش است چراكه با سهل انگاری و زیاده خواهی بشر خسارت های جبران ناپذیری بر پیكر سرزمین وارد شده است.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان در این باره به ایرنا گفت: بیابان زمانی به سراغ ما می‌آید كه استفاده درست از سرزمین نداشته باشیم.
اسفندیار خزایی افزود: بیابان، بعد از تغییر اقلیم و كمبود آب شیرین سومین چالش مهم جامعه جهانی در این قرن محسوب می‌شود.
وی اظهارداشت: پدیده بیابان‌زایی به عنوان یكی از مهمترین و بارزترین وجوه تخریب منابع طبیعی در جهان مطرح است و در چند دهه گذشته اقدامات و تلاش های فراوانی برای مقابله و تعدیل این پدیده انجام شده است.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان ادامه داد: شناخت فرآیندهای بیابان‌زایی و عوامل به وجود آورنده و تشدیدكننده آن همچنین آگاهی از شدت و ضعف این فرآیند امری مهم و ضروری است كه باید مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
خزائی تاكید كرد: بیابان زایی باعث تغییرات اساسی در یك اكوسیستم می‌شود و این فرایند بر اثر افزایش فشار انسان بر اكوسیستم‌های حساس ایجاد شده و باعث كاهش بازدهی تولید و عدم برگشت پذیری آن می‌شود.
وی چرای مفرط دام در مراتع، بوته كنی، آبیاری غلط ، استفاده نكردن بهینه از قابلیت زمین، تبدیل بی‌رویه اراضی مرتعی به اراضی دیم كم بازده، رعایت نكردن اصول علمی در شخم زمین، كشت فشرده و نامناسب در زمین‌های كشاورزی، تغییرات آب و هوایی، افزایش جمعیت و نیاز انسان ها به مواد غذایی بیشتر را از عوامل تشدید كننده پدیده بیابانی شدن دانست.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان گفت: انسان می‌تواند با شناخت این عوامل و جلوگیری از گسترش آنها، پدیده بیابان‌زایی را كنترل كند.
خزائی اظهار داشت: با وجود اینكه عوامل زیست محیطی، تغییرات آب و هوایی و كمبود بارش كافی نقش بسزایی در فرسایش زمین و پیشروی پدیده بیابان دارد، در برخی موارد فعالیت‌های انسانی را نیز باید در زمره این گروه قرار داد.
وی بیان كرد: تشكل‌های مردم نهاد منابع طبیعی و زیست محیطی، بهره برداران محلی، دامداران، عشایر و مردم نقش بسزایی در اجرای طرحهای بیابان‌زدایی دارند و بدون حضور مردم و كمك آنها مقابله با این پدیده با روند كندتری پیش می رود.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان افزود: یكی از روش های موثر در كنترل بیابان‌زایی استفاده از سیستم‌های پخش سیلاب و استحصال آب است كه می‌توان با جمع‌آوری روان آب ها از هدر رفتن آنها جلوگیری و از آن برای كنترل بیابان‌زایی و اجرای طرح های منابع طبیعی استفاده كرد.
خزائی خاطر‌نشان كرد: از سال 90 به نهادهای مسئول هشدار دادیم كه 65 هزار هكتار از اراضی این استان در شرف بیابانی شدن است و از این میزان 20 هزار هكتار كانون هایی هستند كه آثار بیابانی شدن در آن دیده می شود.
وی خشكسالی های چند سال گذشته، بهره برداری بی رویه از آب های زیرزمینی، استفاده بی رویه از پوشش گیاهی منطقه و چرای بیش از ظرفیت مجاز مراتع را از علل مهم بیابانی شدن عنوان كرد.
مدیر كل منابع طبیعی استان همدان اظهار كرد: وضعیت بهره برداری از مراتع نگران كننده است و سه برابر ظرفیت مجاز، از مراتع موجود در این استان تعلیف می شود.
خزائی گفت: منابع طبیعی در سالهای اخیر تلاش زیادی برای جلوگیری از گسترش پدیده بیابان زائی انجام داده و در این راستا یك طرح مطالعاتی را از سال 94 بر روی 15 هزار هكتار از مناطق در حال بیابانی شدن آغاز كرده است.
وی افزود: به دنبال نتایج به دست آمده در این مطالعات مبنی بر روش های موثر برای مقابله با بیابان زایی، كار اجرایی در 40 هكتار از بیابان های دشت قهاوند، 100هكتار در اراضی بیابانی كبودرآهنگ و 200 هكتار در شهرستان فامنین آغاز شده است.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان تاكید كرد: كار اجرایی شامل آموزش های ترویجی، كاشت نهال های مقاوم به خشكی و كنترل ورود و خروج دام بوده است.
خزائی اظهار داشت: در صورت مشاركت مردم، همراهی جوامع محلی می توان در سطح بیشتری در فصل كاری اجرای عملیات بیابان زدائی را انجام داد.
وی گفت: به دنبال اجرای این طرح ها و ممانعت از ورود دام به این مناطق شاهد احیا و رویش دوباره گونه های بومی در حال انقراض دشت قهاوند بودیم.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان افزود: گونه های بومی 'شور پسند' كه توان رویش در خاك شور را دارند نظیر 'كام فروزما' مجدد در دشت قهاوند جان گرفته و شاهد رویش این گونه ها بوده ایم.
خزائی بیان كرد: به طور حتم ساماندهی نحوه بهره برداری از مراتع و عرصه های منابع طبیعی و اجرای عملیات آبخیزداری، حفاظت خاك و آبخوانداری تاثیر قابل توجهی در كاهش روند بیابانی شدن دارد كه نمونه عینی آن را در دشت قهاوند شاهد هستیم.
وی تاكید كرد: در كنار عملیات های تخصصی و علمی و اجرای طرح های مقابله با بیابان زایی باید اعتبارات مصوب در زمان لازم تخصیص یابد تا بتوان طرح های بیابان زایی را به موقع اجرایی كرد.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان مشاركت و همراهی مردم و مسئولان استانی را در اجرای طرح های منابع طبیعی به ویژه اجرای طرح های مقابله با بیابان زایی بسیار مهم و اثر گذار عنوان كرد.
خزائی گفت: بدون شك مردم مهمترین نقش را در حفاظت از جنگل ها و مراتع برعهده دارند و همراهی مردم تاثیر بسزایی در پایداری طرحهای منابع طبیعی خواهد داشت.
رئیس اداره مرتع و بیابان اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان نیز در این باره به ایرنا گفت: 65 هزار هكتار از اراضی مرغوب دشت های قهاوند، فامنین، كبودرآهنگ و ملایر در چند سال اخیر به علت بروز پدیده خشكسالی و مهمتر از آن مداخلات بشری و دست اندازی عوامل انسانی به منابع طبیعی تبدیل به بیابان شدند یا در حال بیابانی شدن است.
حسین علی رضایی بیان كرد: بهره برداری بی رویه از آب های زیرزمینی و پمپاژ آب های با كیفیت پایین از اعماق زمین بر سطح خاك منجر به باقی ماندن املاح آب پس از تبخیر بر روی خاك شد.
وی اضافه كرد: باقی ماندن املاح بر روی خاك بر روی كیفیت، بافت و ساختمان خاك تاثیر منفی گذاشته و این روند موجب كاهش نفوذپذیری آب شده به گونه ای كه هنگام ریزش برف و باران به جای نفوذ آب در دل خاك ، به علت وجود املاح، آب بر روی خاك انباشته می شد.
رئیس اداره مرتع و بیابان منابع طبیعی همدان گفت: این اداره كل در سال های اخیر تلاش های زیادی برای جلوگیری از گسترش بیابان انجام داده و در این راستا یك كار مطالعاتی را از سال 94 آغاز كرد.
رضایی افزود: به دنبال نتایج به دست آمده در این مطالعات مبنی بر روش های موثر برای مقابله با بیابان زایی، كار اجرایی در 40 هكتار از بیابان های دشت قهاوند آغاز شد.
وی اضافه كرد: با اجرای این طرح و قرق چند هكتار از مناطق روستای 'وركش' دشت قهاوند، كاشت گونه های مقاوم به كم آبی شامل 'قره داغ' و 'آتری پلكس' (اسفناج وحشی) آغاز شد.
رئیس اداره مرتع و بیابان منابع طبیعی همدان تاكید كرد: به دنبال اجرای این طرح و جلوگیری از ورود دام به این مناطق شاهد احیا و رویش دوباره گونه های بومی در حال انقراض دشت قهاوند بودیم.
رضایی بیان كرد: به طور حتم حذف تعلیف و چرای مازاد دام از مراتع تاثیر مثبت در كاهش روند بیابانی شدن مراتع دارد كه نمونه عینی آن را در دشت قهاوند شاهد هستیم.
علاوه بر اداره كل منابع طبیعی و آبخیز دارای، حفاظت محیط زیست همدان نیز شناسایی و مهار كانون های گرد و غبار دشت های كبودرآهنگ را در دستور كار قرار داده است.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست كبودرآهنگ در این باره به ایرنا گفت: این اداره با همكاری منابع طبیعی و آبخیزداری و انجمن فردای سبز این شهرستان تاكنون فعالیت های موثری برای شناسایی و مهار كانون های گرد و غبار این شهرستان انجام داده است.
پیمان زرین افزود: پس از برگزاری جلسات مستمر با حضور كارشناسان مرتبط در حوزه كانون های گرد و غبار و بیابان زدایی، مصوبات خوبی برای شناسایی و جلوگیری از پیشرفت بیابان داشته ایم.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست كبودرآهنگ یادآوری كرد: قانونگذار در راستای هوای پاك در ماده 24 قانون به این مولفه توجه داشته است كه با تدابیر و تعاملات خوب به وجود آمده گام های موثری برای اجرایی شدن این ماده قانونی برداشته شد.
زرین افزود: برای جلوگیری از افزایش سطح بیایان در دشت های كبودرآهنگ در كانون های گرد و غبار واقع در اراضی ملی گونه های مقاوم و سازگار با محیط كشت شد.
وی تاكید كرد: البته حفاظت از این گونه ها برای بیابان زدایی و مهار ریزگردها، همكاری دلسوزانه و مستمر جوامع محلی را می طلبد و ذی نفعان این طرح ها مردم هستند.
در دو دهه گذشته 6 هزار هكتار بیایان در دشت قهاوند همدان وجود داشت كه این رقم در دهه 90 به علت شوری خاك و كاهش پوشش گیاهی به 65 هزار هكتار رسید و تاكنون مطالعات و عملیات اجرایی برای 15 هزار هكتار از این اراضی انجام شده است.
7526/2087
تاریخ انتشار: ۲۸ خرداد ۱۳۹۷ - ۰۹:۴۰
همدان- ایرنا- كاهش بارندگی، استفاده بی رویه از منابع زیر زمینی، چرای مفرط و عواملی از این قبیل موجب بروز پدیده بیابان زایی در بخشی از اراضی همدان شده است.