شناسایی دلالانی كه در بورس لباس تولیدكننده پوشیده اند

به گزارش ایرنا، نوسانات نرخ ارز در ماه های اخیر، از یكسو به معاملات محصولات فلزی و پتروشیمی در بورس كالا رونق داده و از سوی دیگر انتقادهایی را مبنی بر افزایش قیمت ها و كمبود عرضه به دنبال داشته است.
عرضه محصولات پتروشیمی و فلزی با نرخ ارز 4200 تومانی كه باعث ارزانی آنها نسبت به كشورهای همسایه می شود، سبب جولان دلالان و سوداگرانی شد كه اقدام به صادرات این محصولات می كنند.
البته پس از این مشكلات، دولت تصمیم گرفت صادرات محصولات پتروشیمی را ساماندهی كرده و جلوی دلالان را بگیرد بر این اساس، صادرات به تولیدكنندگان محدود شد.
بنابراین، مقرر شد برای جلوگیری از هرگونه تخلف احتمالی، صادرات مواد اولیه صنایع پایین دستی از سوی واحدهای تولیدی عرضه كننده در بورس كالا و با ارایه تاییدیه رسمی به اشخاص حقیقی و حقوقی از واحدهای تولیدی محصول انجام شود؛ در غیر این صورت از صادرات محموله های موضوعی جلوگیری می شود.
با توجه به حاشیه ها و ابهاماتی كه درباره عرضه مواد فلزی و پتروشیمی در بورس مطرح شده بود، برای جویا شدن از وضعیت معاملات بورس كالا به سراغ «حامد سلطانی نژاد» مدیرعامل بورس كالای ایران رفتیم.
حامد سلطانی نژاد در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا می گوید: برخی كه فقط نام تولیدكننده پایین دستی را یدك می كشند، اقدام به خام فروشی مواد اولیه از بورس می كنند كه این موضوع، باعث تقاضای كاذب در بازار شده است. این افراد محصولات را با قیمت پایین خریداری كرده و به قیمت بالاتر در سایر كشورها می فروشند.
وی می گوید: حتی نوسان نرخ ارز باعث شده برخی مس را با قیمت پایین از بورس كالا خریداری كرده و سپس با تبدیل كردن به قراضه، آن را با قیمت بالاتر به كارخانه بفروشند.
مشروح این گفت وگو به شرح زیر است:

**به تازگی مشكلاتی در روند عرضه محصولات در بورس كالا رخ داده كه دسترسی تولیدكنندگان واقعی بخش پایین دستی را با موانعی مواجه كرده، برای حل این مساله چه تدابیری اندیشیده شده است؟
_ بسیاری از این اتفاقاتی كه رخ می دهد مربوط به خود بورس نیست و ریشه در سایر بخش ها دارد. بورس یك بازار و فضایی برای معاملات شفاف است. در شرایط كنونی با توجه به اینكه قیمت های پایه بورس براساس ارز تك نرخی بررسی و تایید می شود سبب پایین آمدن قیمت پایه شده است و در مواردی قیمت ها به سطح دیماه و بهمن ماه سال گذشته برگشته؛ این امر سبب شده است كه تقاضای تولیدكنندگان بخش پایین دستی افزایش یابد.
از سوی دیگر، با توجه به اینكه نظارت لازم بر معاملات محصولات نهایی بعد از بورس كالا توسط دستگاه های مسئول صورت نگرفته است عده ای اقدام به سوءاستفاده از این موضوع كرده و با استفاده از خلاءهای موجود، محصولات را به صورت خام صادر می كنند. این افراد كه فقط نام تولیدكننده را یدك می كشند و اقدام به خام فروشی مواد اولیه می كنند، بخشی از تقاضای كاذبی هستند كه وارد بازار شده است.
ورود این تقاضای كاذب سبب بروز چالش برای برخی از مصرف كنندگان واقعی شده است. به عبارت دیگر در حال حاضر، مشكل عمده ای در بخش عرضه وجود ندارد، بلكه بحران تقاضا سبب ایجاد مشكلات در بازار شده است.

** برخی انتقادها به سامانه بهین یاب باز می گردد كه نتوانسته است صف تولیدكنندگان واقعی بخش پایین دستی از دلالان را مشخص كند، برای رفع این مشكل، چه اقدامی انجام شده است؟
_ در حوزه محصولات پتروشیمی، خریداران از طریق سامانه بهین یاب به بورس معرفی می شوند. این سامانه با هدف این راه اندازی شد كه تولیدكنندگان واقعی شناسایی و به بورس معرفی شود. با توجه به وجود تقاضای بیش از تولید در برخی كالاها در این سامانه، برای بهبود بهین یاب مذاكراتی با وزارت صنعت داشته ایم كه امیدواریم به كارآمدتر شدن آن كمك كند.
در هفته های گذشته پیشنهادهایی نیز داده شده است كه در حوزه محصولات مختلف عملكرد سال های گذشته شركت ها ملاك فعالیت در سال جاری باشد. این طرح، در «مس كاتد» و «پلی اتیلن ترفتالات» بطری انجام شده است و برای سایر كالاها نیز باید بررسی ها صورت گیرد تا ملاكی برای تشخیص تولیدكننده واقعی از غیرواقعی مشخص شود.

** بورس كالا برای برخورد با متخلفان و شفاف سازی عرضه كالا به بخش پایین دستی چه اقداماتی را انجام می دهد؟
_ شركت های پایین دستی، باید اظهارنامه مالیاتی ارایه كنند تا اگر تخلفی صورت گرفته و كالا را برای تجارت و نه تولید خریداری كرده اند آشكار شود. البته عموم صنایع پایین دستی ما صنایع شریف و تولیدكنندگان واقعی اند كه طرفدار شفافیت نیز هستند.
از جمله تخلف هایی كه چندی پیش آشكار شد، مربوط به شركت های ثبت شده در مناطق آزاد بود. این شركت ها به نام تولیدكنندگان بخش پایین دستی اقدام به خرید محصولات پتروشیمی می كردند در حالی كه واقعی نبود و آنها دلالی و سوداگری می كردند. پس از شناسایی، این شركت ها به مراجع قضایی معرفی شدند كه تاكنون حكم علیه شركت، قطعی شده است.
یكی دیگر از اقدامات، بازدید از شركت های مشكوك است كه در صورت محرز شدن تخلف، به مراجع قانونی معرفی می شوند.
باید توجه داشت كه كشف اینگونه تخلف ها به دلیل عملكرد شفاف در بورس كالاست؛ با این حال تولیدكنندگان و صنایع پایین دستی باید كمك كنند و اطلاعاتشان را در اختیار بورس قرار دهند در غیر این صورت بورس به تنهایی نمی تواند این مساله را مدیریت كند.

** برای ساماندهی عرضه توسط بالادستی ها چه اقداماتی انجام شده است؟
_ مشكلات ما در بخش عرضه نسبت به بخش تقاضا كمتر است. اگر مشكل و كاهش عرضه از طرف تولیدكننده بالادستی باشد، توسط ضمانت های اجرایی كه وجود دارد، می توان با آن برخورد كرد. طبق قانون، همه تولیدكنندگان پتروشیمی موظف اند محصولات پتروشیمی خود را در بورس عرضه كنند كه سازمان حمایت از مصرف كنندگان و تولیدكنندگان بر آن نظارت می كند.
بر این اساس، همه محصولات پتروشیمی و بخشی از محصولات فلزی باید در بورس كالا عرضه شود. در صورت تخلف، سازمان حمایت از حقوق مصرف كنندگان و تولیدكنندگان به موضوع رسیدگی كرده و تشكیل پرونده می دهد و به سازمان تعزیرات معرفی می كند.
البته بورس كالا به این حد بسنده نكرده و با كمك شورای رقابت، یك حداقل عرضه ای در نظر گرفته شده است كه اگر آن رعایت نشود مراتب مورد رسیدگی قرار می گیرد. یكی از ابزارها سقف رقابت است به محض این كه عرضه بالادستی ها كم شود، از یك سو نهادهای نظارتی وارد می شوند و از سوی دیگر، بورس كالا سقف های قیمت را برای آنها باز می گرداند. بورس كالا از این ابزار در سال گذشته استفاده كرد.
در مواردی كه تولیدكننده نمی تواند نیاز داخل را تامین كند با هماهنگی با دستگاه های مربوطه از طریق واردات، كسری جبران می شود تا خللی در عرضه رخ ندهد.

** برخی از فعالان بخش پایین دستی فولاد می گویند، حجم عرضه توسط بالادستی كم شده تا از این طریق، قیمت را بالا ببرند؟
_ روند عرضه شركت ها مشخص است و همه دستگاه های نظارتی بر آن نظارت دارند در صورتی كه این امر اتفاق افتاده باشد و تولیدكننده ای از قدرت انحصاری اش استفاده كند و بخواهد با كاهش عرضه قیمت سازی كند، شورای رقابت می تواند به موضوع ورود پیدا كرده و بررسی كند.
آمار عرضه و معاملات محصولات منتشر شده و با توجه به تاریخچه موجود می توان بررسی و قضاوت كرد.

** ادعا شده كه برخی محصولات با قیمتی گرانتر از بازارهای جهانی در بورس كالا به فروش رسیده است؟
_ قیمت از سوی خریداران و در مرحله رقابت در تالار معاملات ثبت می شود. به طور قطع خریداران عوامل مختلف تاثیرگذار در قیمت را مورد بررسی قرار می دهند و سود و زیان خود را تحلیل كرده و در نهایت اقدام به خرید محصولات می كنند.
پس باید از خریداران پرسید چرا با این قیمت كالا را خریداری كردید؟ برخی قیمت تمام شده واردات را با قیمت محصولی كه در كشور به فروش می رسد، مقایسه و سپس اقدام به ثبت قیمت می كنند. عده ای دیگر نیز اگر پیش بینی كنند قیمت های آینده صعودی باشد، امروز با قیمت بالاتری می خرند.
قیمت های پایه محصولات در بورس در تناسب با قیمت های جهانی است. البته قیمت باید متعادل باشد به گونه ای كه نه آنقدر ارزان كه صنایع بالادستی متضرر شوند و نه آنقدر گران كه صنایع پایین دستی بامشكل مواجه شوند.
اما به یك نكته باید توجه كرد كه مسئولیت كاستی های موجود در تكنولوژی صنایع كه باعث می شود هزینه تمام شده آنها بالا باشد، برعهده بورس نیست؛ باید همه این موارد از هم جدا شود.

** برخی اخبار حكایت از آن دارد كه افرادی مواد اولیه خریداری شده از بورس كالا را به جای استفاده در داخل با قیمتی بالاتر به كشورهای همسایه می فروشند؟
_ درست است؛ اكنون برخی در بخش پتروشیمی، محصولات را می خرند و به قیمت بالاتر در سایر كشورها می فروشند. همچنین مشخص شده است كه مس را با قیمت پایین از بورس كالا خریداری كرده و سپس با تبدیل كردن به قراضه، آن را با قیمت بالاتر به كارخانه می فروشند.

** گفته می شود تقاضا برای مس در ماه های اخیر به یكباره هشت برابر شده؛ آیا مشخص است كه چه میزان از این تقاضا در بخش پایین دستی استفاده شده و چه میزان صادر و یا قراضه می شود؟
_ هنوز هیچ مرجعی این موضوع را بررسی نكرده است

** پیشنهاد شده كه در شرایط كنونی، نیازی به عرضه محصولات در بورس كالا نیست و مصرف كنندگان به درب كارخانه مراجعه كرده و محصول را خریداری كنند؟ آیا این ایده، قابل عملیاتی شدن است؟
_ این تصور غلطی است كه تولیدكنندگان بخش پایین دستی به راحتی می توانند از درب كارخانه مواد اولیه را تحویل بگیرند، مگر در گذشته این گونه نبود؟ در آن دوران، آیا مواد اولیه را به تولیدكنندگان پایین دستی می دادند یا افرادی كه روابط ویژه ای داشتند، دریافت می كردند.
در صورت خروج این محصولات از بورس كالا، بازار توصیه و سفارشات داغ می شود؛ افراد صاحب نفوذ با تماس تلفنی و یا دادن نامه، سفارش می كنند كه محصولات به افراد خاصی داده شود كه نتیجه آن، دست خالی تولیدكنندگان واقعی بخش پایین دستی خواهد بود.
وظیفه بورس كالا فقط كشف قیمت نیست بلكه تخصیص بهینه و عادلانه كالا به صنایع پایین دستی نیز از وظایف تعیین شده بورس كالا در اقتصاد كشور است.
به طور قطع خروج از بورس كالا بازگشت به عقب خواهد بود؛ در صورت حذف بورس، فساد دامن بازارهای مختلف را فراخواهد گرفت.
اقتصام**2022**2023