تبلور فرهنگ ایرانی و اسلامی در گود زورخانه ها

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ ورزش زورخانه‌ ای، آداب خاصی دارد كه با پیروی از پهلوانان و دلاوران افسانه ‌ای دوره باستان و تاسی از پیشوای نخستین شیعیان و جوانمردان، خُلق و خوی مردانگی و مروت و جوانمردی را در ورزشكاران برمی ‌انگیزد و نیرو می ‌بخشد.

پهلوانان در این ورزش باستانی علاوه بر داشتن قدرت جسمانی، صفات اخلاقی را سرلوحه زندگی خود قرار می دهند. این ویژگی ‌های نیكو در قالب شعرها و داستان ‌هایی به صورت آهنگین و به همراهی «ضرب زورخانه» كه مهم‌ترین ساز این نوع موسیقی است، برای برانگیختن ورزشكاران در هنگام ورزش از طرف «مرشد» خوانده می‌شود. ورزشكاران هماهنگ با موسیقی و نوای مرشد، حركت های زیبای گروهی و فردی را به نمایش می‌گذارند.

در این ورزش، میل نماد گرز مبارزان، كباده نشانه كمان تیراندازی، سنگ نماد سپر و تخته شنو نشانه شمشیر است كه ورزشكاران با آن حركات ورزشی را انجام می دهند. مرشد، آوازی خوش دارد و هنگام ورزش با آهنگ های گوناگون، ضرب می گیرد و شعرهای رزمی كه بیشتر از شاهنامه فردوسی برگزیده می شود، می خواند.

ورزش زورخانه ای در طول تاریخ در میان ایرانیان اهمیت بسیاری داشته است. از این رو در 25 آبان 1389 خورشیدی برابر با 16 نوامبر 2010 میلادی در فهرست میراث معنوی یونسكو به ثبت جهانی رسید. دانشنامه «بروك ‌هاوس» آلمان با استناد به تحقیق های دانشگاه ورزش كلن، ورزش زورخانه‌ ای را قدیمی ‌ترین ورزش بدنسازی جهان معرفی كرده است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مسیر بین المللی كردن ورزش زورخانه ای و آشنایی جوانان و نوجوانان با این ورزش تلاش های بسیاری صورت گرفت و فدراسیون بین المللی ورزش های زورخانه ای در 20 مهر 1383 هجری خورشیدی با مشاركت 22 كشور جهان تشكیل شد كه هدف هایی همچون «پشتیبانی و ارایه كمك های فنی به كشورهای در حال توسعه، مشاركت در گسترش روابط دوستی میان تمامی ورزشكاران و فدراسیون های ملی» را در چارچوب برنامه های خود قرار داد.

ارزش و اعتبار ورزش زورخانه ای و فرهنگ پهلوانی در كشور سبب شد تا 17 شوال سالروز نبرد حماسی امام علی (ع) با عمر بن عبدود در جنگ خیبر در گاهشمار رسمی كشور به عنوان «فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای» نامگذاری شود.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز «فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای» با «عباس صباغی» رییس هیات پهلوانی و زورخانه ای تهران به گفت وگو پرداخت.

**پیوند ناگسستنی ورزش زورخانه ای با جوانمردی و كمك به همنوع
ورزش زورخانه ای از دوره باستان در ایران رواج داشته و با مرام، مسلك و فرهنگ پهلوانی عجین بوده است. اساس این ورزش با كمك به مستمند، مستضعفان، یتیمان و گره گشایی و كمك به همنوعان پیوندی ناگسستنی دارد. در طول تاریخ تمام افرادی كه به عنوان عیاران، پهلوانان و جوانمردان شناخته شده اند همه از این قشر بوده اند. به همین سبب امروزه با شنیدن نام پهلوان، گود زورخانه و صدای زنگ آن در ذهن افراد تداعی می شود. از این رو آن را باید علاوه بر یك ورزش، نوعی فرهنگ نیز دانست كه در طول تاریخ با مردم این مرز و بوم همراه بوده است.

**زورخانه ها؛ مسجدهای دوم جامعه
ورزش زورخانه ای پس از ورود اسلام به ایران توانست در اندك زمانی فرهنگ ایرانی را با اسلامی تلفیق كند و ماندگار شود. به این صورت كه تمام اجزا و قسمت های این ورزش همه با نام و یاد خدا و ائمه(ع) همراه است. برای نمونه تمام شعرهایی كه در اجرای آن خوانده می شود حماسی و مذهبی است. همچنین اینكه در آخرین مرحله ورزش زورخانه ای دعا كردن وجود دارد كه هنگام اجرای آن هیچ فردی نمی تواند نه بیرون برود و نه داخل شود و اگر به هر دلیلی این قسمت اجرا نشود، این ورزش معنی نخواهد داشت. همچنین یكی از مهمترین اجزای آن ذكر هایی به شمار می رود كه هنگام اجرا بیان می شود و اگر این ذكرها از آن حذف شود ساختار این ورزش به هم خواهد خورد.

امروزه ورزش زورخانه ای به عنوان یك ورزش ملی، مذهبی و باستانی در جامعه شناخته می شود. زورخانه ها به نوعی مسجد دوم به شمار می روند زیرا هنگام ورزش كردن در این مكان ها بیشترین ذكرهای مذهبی عنوان می شود.

** زورخانه ها و فرهنگ اسلامی
در ورزش زورخانه ای امتیازهای خاصی وجود دارد كه با توجه به سابقه حضور افراد و خصوصیت های اخلاقی آنها متفاوت است. این امتیازها پیوندهای ناگسستنی با اسلام دارد زیرا با ذكر نام ائمه(ع) این امتیازهای به آنها داد می شود. برای نمونه یكی از قسمت های ورزش زورخانه ای چرخیدن پیش از دعا است كه اگر فرد سابقه پنج ساله داشته باشد هنگام چرخیدن، برای او صلوات فرستاده می شود و در صورت برخورداری از پیشینه 10 ساله، هنگام رفتن و خارج شدن از گود، افراد دیگر برای وی صلوات خواهند فرستاد.

** آسیب های جامعه نتیجه كم رنگ شدن فرهنگ و اخلاق پهلوانی
روز فرهنگ پهلوانی را نباید مختص ورزش زورخانه ای دانست بلكه باید در همه رشته های ورزشی و قشرهای مختلف جامعه این فرهنگ درونی شود زیرا امروزه جامعه با نوعی نبود و بدفهمی از فرهنگ اصیل ایرانی روبرو شده است و بسیاری از آسیب هایی كه در جامعه وجود دارد نتیجه كم رنگ شدن فرهنگ و اخلاق پهلوانی به شمار می رود. از این رو برای درمان این آسیب ها باید همه قشرهای جامعه به ویژه مدیران و مسوولان رفتار و اخلاق پهلوانی، گذشت و كمك به همنوع و راستی و درستی در كردار را سرلوحه خود قرار دهند. بنابراین روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای ویژه یك روز نیست بلكه تمام لحظه های زندگی افراد باید با این فرهنگ عجین شده باشد.

**حمایت دولت از ورزش های زورخانه ای
ورزش زورخانه ای جزو قدیمی ترین ورزش های ملی است كه با توجه به كاركردهای مثبتی كه می تواند در جامعه كنونی داشته باشد آن طور كه باید به آن توجه نمی شود. در تهران 90 زورخانه وجود دارد كه تنها پنج زورخانه به صورت شخصی اداره می شود. از این رو دولت باید با خرید خدمات این رشته ورزشی به افراد فعال در آن كمك كند. این انتظار نمی رود كه دولت زورخانه به وجود آورد و نظارت مستقیم داشته باشد بلكه اگر این كار هم انجام می دهد باید با قیمت مناسب و یارانه ای به بخش خصوصی واگذار كند و سپس خدماتی را كه از طرف این ورزشكاران ارایه می شود، خریداری كند. برای نمونه می توان با دعوت از ورزشكاران زورخانه ای، ورزش های صبحگاهی در پارك ها را با ضرب و زنگ زورخانه انجام داد.

**رشد معنویت در زورخانه ها
جایگاه امروزی ورزش ‌های زورخانه‌ای نسبت به دوره های گذشته تغییر زیادی كرده است. هر چند اكنون ورزش باستانی رونق كمتری دارد اما هنوز هم این ورزش برای افرادی كه در گودهای زورخانه پیر شده‌اند، خاطره‌ انگیز است. باید تلاش كرد تا بهتر از پیش و با توجه به نیاز روز این ورزش را ترویج داد. همین‌ كه بتوان تبلیغات مؤثری داشت تا جوانان در زورخانه قدم بگذارند و با حضور استادان اخلاق(مرشدها و پیشكسوت‌ها) جاذبه ایجاد كرد و فرهنگ سازی خود به خود انجام خواهد شد زیرا در زورخانه ذكر صلوات و ذكر مولا علی(ع) است و فردی كه در زورخانه حضور پیدا می كند بدون تبلیغات مستقیم و به دور از اجبار به طرف معنویت و اسلام پیش خواهد رفت.

پژوهش**9370**2002**9131