اتباع عراق در پیچ و خم گردشگری سلامت در ایران

موضوع درمان بیماران خارجی در ایران علاوه بر امور مربوط به بیمارستانی و مراكز پزشكی قبل و بعد از عمل جراحی دارای مراحل مختلف و متنوع دیگری چون 'هتلینگ' برای بیمار و همراه وی، مترجم شبانه روزی برای رسیدگی به نیازها بیمار و همراه وی، هماهنگی برای سفر به مناطق دیدنی و جذاب و مورد درخواست گردشگر، هماهنگی هتل در شهرهای مزبور، تبدیل ارز همراه بیمار به پول رایج كشور و نظایر آن دارد، از اینرو شركت هایی تخصصی در ارتباط با ساماندهی گردشگران سلامت ایجاد شده، تا صفر تا صد این كارهای آنان را پیگیری كند.
به عبارت دیگر بر اساس الگوهای رایج در سطح جهانی و بین المللی یك عبارت رایج در این زمینه وجود دارد و آن این كه شركت های مزبور باید از 'فرودگاه تا فرودگاه' در خدمت گردشگران سلامت باشند و چون آنان با دو هدف گردشگری و بازیابی سلامت خود به كشور مقصد سفر كرده اند، از اینرو ارایه خدمات بهینه و مطلوب به آنان برای جلب رضایت و رضایتمندی این بخش از گردشگران از حساسیت ها و ویژگی های خاصی برخوردار است و برخی مواقع در صورت وخامت حال بیماران این خدمات باید به صورت فوریتی از فرودگاه و هنگام ورود به كشور آغاز شود.
بر خلاف یك بیمار داخلی كه در هر زمان كه نیاز باشد، می تواند برای دریافت خدمات پزشكی قبل و بعد از عمل جراحی مراجعه كند ، باید در نظر داشت كه یك گردشگری سلامت از نظر زمانی و مدت اقامت در یك كشور خارجی با مشكلات و محدودیت هایی نظیر محل اقامت و هزینه های جانبی خود و همراه مواجه است و روی همین اصل باید این امكان فراهم باشد كه بتواند در اولین فرصت خدمت درمانی خود را دریافت و در كوتاه ترین مدت ممكن درمان شود تا بتواند به عنوان یك گردشگر به دیگر مناطق مورد علاقه نیز در كشور مقصد سفر و قبل از پایان مدت اقامت خود، كشور را ترك كند.
درست با چنین نگاهی شركت های مختلفی برای ساماندهی به امور گردشگران سلامت در ایران ایجاد شده تا همه امور مورد نیاز آنان را با بخش های درمانی و گردشگری هماهنگ كرده و یك سفر به یاد ماندنی را در ذهن گردشگران سلامت تداعی كنند.
البته در این ارتباط باید بین خارجی های مقیم ایران كه در سفارتخانه ها و دفاتر شركت های مختلف و یا سازمان های بین المللی فعالیت دارند ، تفكیك قابل شد، چرا كه آنان نیز به عنوان بیمار خارجی برخی مواقع علاقه مند به دریافت خدمات پزشكی در كشور هستند، ولی ارایه خدمات پزشكی به آنان با توجه به اقامت در ایران با گردشگران سلامت كه جنبه فوریتی دارد، متفاوت است.
در حال حاضر آمار دقیقی در ارتباط با شركت های موجود برای ساماندهی امور گردشگری سلامت در ایران وجود ندارد، ولی مطابق آمارهای موجود می توان مهم ترین آنها را تا 44 شركت ذكر كرد.
'حسن دانایی فر' دبیر ستاد توسعه روابط اقتصادی ایران و عراق در این ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت: 17 درصد از 2 و نیم میلیون عراقی كه به ایران مسافرت می كنند، با هدف درمان است و در این ارتباط 6 تا 7 شركت بین دو طرف تاسیس شده تا امور مربوط به بیماران عراقی را ساماندهی كند، ولی در این بین هستند برخی عراقی ها كه تمایل دارند تا خودشان به صورت مستقل به ایران سفر و بیماری خود را درمان كنند.
'محمدعلی سندانی' جانشین مدیر مركز بخش گردشگری سلامت 'كلینیك بصیر' هم در مصاحبه با خبرنگار ایرنا در همین ارتباط به وجود 44 شركت برای ساماندهی موضوع گردشگری سلامت در ایران اشاره كرد و گفت: با وجود تعداد زیاد شركت ثبت شده در ایران و برخی تشكل های صنفی به منظور ساماندهی آنها به دلیل نبود نظارت كافی بر فعالیت های حرفه ای شركت ها، هنگام مراجعه به آنها به جای ارایه خدمات بهینه به مراكز درمانی به دنبال سهیم كردن خود در موضوع گردشگری سلامت و دریافت سهم هستند تا بخواهند فعالیتی را در این زمینه برای درمان بیماران خارجی در ایران پیش ببرند كه در این خصوص وجود برخی افراد با نفوذ كار را در این شركت ها سخت تر كرده است.
وی با تاكید بر ضرورت ساماندهی موضوع بیماران خارجی و درمان آنان در ایران از سوی دولت در هماهنگی با سایر دولت ها با اتكا به بخش خصوصی افزود: اكنون برخی گام ها در این ارتباط برداشته شده، ولی با توجه به وجود رگه هایی از حضور برخی افراد دولتی و با نفوذ در آنها نمی توانند آنچنان كه بایسته است، در این ارتباط اقدام كنند.
ولی با وجود این همه اقدامات برای ثبت شركت های مرتبط با گردشگری سلامت و توافق بین طرف های مرتبط بین ایران و عراق مانند هلال احمر جمهوری اسلامی ایران اكنون این سوال مطرح می شود كه چه عاملی موجب شده تا همچنان بیماران خارجی به خصوص عراقی تمایلی برای استفاده از مسیر شركت های مزبور نداشته و با وجود برخی كلاهبرداری ها نظیر دریافت كرایه یكصد دلاری برای انتقال از فرودگاه امام (ره) تا مركز شهر و دریافت حق دلالی از سوی برخی واسطه ها همچنان به صورت انفرادی و یا با استفاده از بستگان خود اقدام به مراجعه مستقیم به مراكز درمانی در ایران می كنند و این اقدام را بر شركت های گردشگری سلامت ترجیح می دهند.
در این ارتباط می توان در یك نگاه كلی به چند عامل اساسی اشاره كرد كه مهم ترین آنها عبارتند از عدم آشنایی بیماران عراقی با این شركت ها و خدمات ارایه شده از سوی آنان، علاقه شخصی برای سفر انفرادی به ایران به دور از برخی محدودیت ها كه شركت ها ممكن است برای بیماران ایجاد كنند ، وجود زمینه هایی برای جذب بیماران خارجی در برخی مراكز درمانی در ایران ، همسان نبودن شركت های گردشگری سلامت در ایران با استانداردهای بین المللی شركت های مشابه و آخرین مورد نیز تفاوت هزینه های دریافتی شركت ها از بیماران با سفرهای شخصی .
'انور الهادی' یكی از اتباع عراقی مقیم 'نجف اشرف' كه به خاطر بیماری مادرش درگیر درمان انفرادی وی در ایران است، در پاسخ به سوالی ایرنا مبنی بر وجود شركت های گردشگری سلامت بین ایران و عراق و علت عدم استقبال بیماران عراقی از آنها گفت: شنیده ام كه چنین شركت هایی وجود دارد، ولی از آمار و فعالیت های آنها اطلاع دقیقی ندارم.
وی درباره علت استقبال نكردن بیماران عراقی از این شركت ها نیز تاكید كرد: یكی از علت های اصلی كه عراقی ها از شركت های مزبور استقبال نمی كنند، بی اعتمادی به آنهاست و بیماران بشدت از كلاهبرداری های انجام شده در مسیر درمان خود نگرانند و برای هر كاری احتیاط می كنند.
الهادی خاطر نشان كرد كه از 15 سال قبل اتباع عراق به راحتی می توانند به ایران تردد كنند و ضمن گشت و گذار در شهرهای مختلف و خرید اجناس اعم از مواد غذایی، بهداشتی و دیگر نیازهای زندگی، بیماری خود را هم درمان كنند و در چنین فضایی نیازی به شركت های مزبور احساس نمی شود.
الهادی با اشاره به وجود برخی بخش ها برای درمان بیماران خارجی در مراكز درمانی ایران، ادامه داد: وقتی یك شهروند عراق احساس می كند كه با كمی احتیاط و مشكل خود می تواند راسا نسبت به سفر به ایران و هماهنگی های لازم برای درمان اقدام كند، دیگر چه نیازی به شركت های ایجاد شده بین دو كشور دارد و به راحتی با كمی دقت می تواند از طریق هتل های محل اقامت در ایران مراكز درمانی را شناسایی كرده و با و یا بدون مترجم راسا به آنها مراجعه كند و در این بین هستند عراقی هایی كه با تجار ایرانی هم همكاری داشته و به همین خاطر تجار آنان را برای درمان به مراكز معتبر راهنمایی می كند و به خاطر روابط اقتصادی متقابل در صورت نیاز خدمات و راهنمایی های لازم را هم ارایه می كنند.
این شهروند عراق كه به خاطر داشتن كسب و كار در نجف اشرف از شمار زیادی از مردم و مسایل و مشكلات درمانی آنان در ایران اطلاع دارد، گفت: در همین حال برخی از اتباع عراق با هدف درمانی به ایران سفر نمی كنند، ولی وقتی وارد این كشور می شوند، با مشاهده پیشرفت ها، علاقه مند به درمان بیماری خود می شوند و در برخی مواقع از طریق پذیرش هتل هایی كه در آن اقامت دارند، شماره پزشكان و یك مترجم را دریافت كرده و خود راسا اقدام به هماهنگی و مراجعه به مركز درمانی می كنند.
الهادی با اشاره به برخی كلاهبرداری ها از عراقی ها در زمان درمان در ایران از سوی افراد سودجو به بهانه های مختلف افزود: برخی راننده ها در ایران به خاطر دریافت كمیسیون از مراكز درمانی، عراقی های بیمار را به مراكز نه چندان تخصصی می رسانند، بدون این كه بررسی های لازم در ارتباط با میزان فعالیت حرفه ای آن مركز برای مداوای بیماران عراقی صورت گرفته باشد كه این افراد در ادامه با مشكلاتی مواجه می شوند.
وی با اشاره به سفر اتباع عراق برای درمان به جمهوری اسلامی ایران، سوریه ، لبنان، اردن و هندوستان گفت: بیشترین رقم در ارتباط با درمان شهروندان عراق در خارج از كشور به ایران اختصاص دارد .
الهادی ادامه داد: در ایران هم مراكز درمانی به خاطر نبود هماهنگی های لازم در عراق از قبول آزمایشات و دیگر مدارك پزشكی تهیه شده در آن كشور خودداری كرده و هر اقدامی را برای درمان، منوط به انجام دوباره آزمایش ها و تصویربرداری و نظایر آن در ایران می كنند كه این موضوع نیز مشكلاتی برای بیماران عراقی و هزینه های درمان آنها ایجاد می كند كه نیازمند هماهنگی های لازم بین دو كشور است.
به گفته وی، در صورت وجود مراكز مورد قبول طرف ایرانی در عراق بیماران می توانند با مراجعه به این مراكز نسبت به اقدامات اولیه برای درمان را انجام دهند و همراه با مدارك مورد قبول برای ادامه درمان به مراكز مربوطه و تخصصی در ایران مراجعه كنند تا هم از نظر زمان و هزینه و هم اقدامات بعدی، مشكلات كمتری داشته باشند.
دكتر 'سید محمد اكرمی' رئیس مجتمع دارویی درمانی هلال هم در این زمینه گفت: برای ساماندهی و ارایه خدمات بهتر به بیماران خارجی از كشورهای مختلف هر بیمارستانی كه بخواهد در این راستا اقدام كند، باید دارای 'دپارتمان بیمار بین المللی' (ای پی دی) باشد تا امور مربوط به این گروه از بیماران را پیش ببرد و این دفاتر امور مختلف بیماران را از مرحله جذب، درمان و بازگشت و یا به عبارتی از فرودگاه تا فرودگاه پیش می برند.
به گفته وی ، 90 درصد از گردشگری سلامت در ایران از شفافیت و همراه با برنامه های مشخص نیست كه در صورت ساماندهی این بخش از گردشگری می توان افق های روشن تری در پیش رو شاهد بود.
رئیس مجتمع دارویی درمانی هلال خاطر نشان كرد: این مجتمع دارویی با برخی برنامه های مدون برای درمان بیماران و ارایه خدمات از صفر تا صد در سال 1394 و 1395 شمسی 300 و سال 1396 شمسی 475 بیمار خارجی را از كشورهای عراق ، افغانستان ، جمهوری آذربایجان ، استرالیا و ایرانیان مقیم خارج جذب كرد و بر اساس برنامه ریزی های جدید این رقم باید در سال جاری به سه برابر افزایش یابد.
اكرمی در عین حال با رد برخی دیدگاه ها مبنی بر ضرورت توجه به درمان بیماران خودی در داخل كشور به جای بیماران خارجی، گسترش فعالیت ها در زمینه گردشگری سلامت را برای مراكز درمانی و متخصصان ایرانی مهم خواند و گفت: با این اقدامات ما به ارتقاء سطح كمی و كیفی خدمات پزشكی خود كمك می كنیم و پزشكان و پرستاران ما می توانند با فراگیری زبان هایی نظیر عربی در ارایه خدمات بهینه به این بیماران موثر باشند.
مجتمع دارویی درمانی هلال ایران وابسته به جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی یكی از چند تشكل موجود در كشور در ارتباط با گردشگری سلامت است كه با راه اندازی پایگاه اینترنتی از سال 2011 اقدام به جذب گردشگران سلامت به خصوص از اتباع كشورهای عراق ، سوریه ، كویت ، عمان ، افغانستان و جمهوری آذربایجان به منظور انجام انواع اقدامات درمانی و پزشكی كرده است.
این مركز با دریافت مدارك پزشكی از بیماران علاقه مند به درمان در ایران نسبت به هماهنگی جهت یافتن مركز درمانی مناسب و شرح درمان و تهیه گزارش های پزشكی برای بیماران تا مرحله ترخیص اقدام می كند.
البته در همین پیرامون اوایل دی ماه 1396 یادداشت تفاهمی بین مسوولان مجتمع دارویی درمانی هلال و مقامات بهداشتی عراق امضا شد تا بر اساس آن نسبت به درمان بیماران عراقی در بیمارستان های ایران بر اساس استانداردها جهانی اقدام شود.
بر اساس این یادداشت تفاهم بیماران عراقی اعزام شده از سوی طرف عراقی، تحت معالجه قرار می‌گیرند كه مراحل آن شامل؛ انجام معاینات پزشكی، اقدامات آزمایشگاهی، درمان های داروئی و جراحی، توانبخشی حسب نیاز بیمار و بر اساس استانداردهای جهانی و روش های جدید تا زمان بازگشت بیمار به عراق است.
طرف عراقی نیز در این یادداشت تفاهم متعهد شده تا هماهنگی های لازم را برای اعزام بیماران پس از اعلام شرح حال پزشكی آنها و رعایت قوانین و شئونات جمهوری اسلامی و همچنین قوانین بهداشتی و درمانی حاكم بر مراكز درمانی توسط بیماران و تیم همراه ارجاع شده و تامین منابع مالی مربوطه انجام دهد.
دكتر 'سعید هاشم زاده' رییس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی نیز در ارتباط با ایجاد دپارتمان بیمار بین المللی در بیمارستان های كشور در مصاحبه با خبرنگار ایرنا گفت: در حال حاضر 166 بیمارستان در سراسر كشور دارای دپارتمان بیمار بین المللی هستند، ولی با توجه به این كه استانداردهای آن را رعایت نكرده اند، ممكن است 30 تا 40 بیمارستان از این گردونه خارج شوند.
وی افزود: بیمارستان هایی كه می توانند بیمار خارجی پذیرش كنند، باید برخی استانداردها نظیر سایت مناسب و به روز، ارتباط كلامی با بیمار، تعریف فرآیند خاص برای بیماران خارجی از مرحله پذیرش ، بستری تا ترخیص و مستندسازی مدارك پزشكی آنان داشته باشند كه برخی از آنها شرایط خود را برای داشتن دپارتمان بیمار بین المللی (I.P.D) از دست داده اند.
هاشم زاده با بیان این كه فقدان دانش كافی در حوزه های مختلف مرتبط با بیماران خارجی هم از سوی شركت های دخیل در این موضوع و هم بیمارستان ها وجود دارد، اضافه كرد: ما نگاه آكادمیك به این موضوع نداریم و هر چه كشورهای رقیب و همسایه ما در این ارتباط حرفه ای عمل می كنند، ما همچنان به دنبال مدل های خاص خود هستیم و به همین خاطر مجبور می شویم تا از بازار بین المللی گردشگری سلامت عقب بمانیم.
وی با اشاره به راه اندازی شورای گردشگری سلامت در كشور در چند ماه گذشته، خاطر نشان كرد: اقدامات خوبی در این شورا شروع شده و اعضای آن به همگرایی فكری رسیده اند، ولی باید به اقدامات خود سرعت دهیم تا عقب نمانیم .
این مقام وزارت بهداشت در همین حال به حل امور مالی فوری بیماران خارجی در ایران اشاره كرد و گفت: در حالی كه بیمه ها به مراكز درمانی پرداخت های به موقع به خاطر خدمات ارایه شده به بیماران داخلی را ندارند، بیماران خارجی برای مراكز درمانی به خاطر پرداخت های نقدی جذابیت دارند و با این وجود مراكز درمانی نسبت به بیماران داخلی بی تفاوت نیستند.
اكرمی هم در همین ارتباط خاطر نشان كرد كه برخی مراكز درمانی به دنبال سود لحظه ای از قبل درمان بیماران خارجی هستند، در حالی كه باید دوراندیش باشیم و برای بلند مدت برنامه داشته و عمل كنیم و نباید اینگونه باشد كه به خاطر رقابت با دیگر مراكز درمانی و با دریافت هزینه پایین تر خدمات نامطلوب پزشكی به یك بیمار خارجی ارایه كنیم، بلكه باید همسطح با مدل های بین المللی نسبت به این بیماران عمل كرده تا آنان مبلغ ما باشند و بتوانیم برای بلند مدت برنامه ریزی داشته باشیم.
'علی بهاری' مدیر 'كلینیك نور' هم در این ارتباط با تاكید بر این كه باید به بیماران از زاویه دلالی نگریسته نشود، پیشنهاد كرد تا به منظور ارایه خدمات بهتر به بیماران خارجی مراجعه كننده به مراكز درمانی در ایران برخی ارگان های ذیربط مانند وزارت بهداشت و یا فرهنگ و ارشاد اسلامی پیشقدم شده و با تهیه مجموعه ای از خدمات لازم به این گردشگران از بروز برخی مشكلات برای آنان هنگام سفر، دریافت خدمات پزشكی ، محل اقامت ، مترجم ، سفر زیارتی و تاریخی آنان به مناطق مختلف ایران تا مراحل پایانی و خروج جلوگیری كنند.
وی با اشاره به این كه بیشتر مراجعه كنندگان عراقی برای درمان بیماری در ایران از كردهای عراقی هستند، گفت: تاكنون برای اینگونه همكاری ها موافقت نامه هایی بین مقام های دو كشور امضا شده، ولی به صورت گسترده اجرایی نمی شود و حتی وزیر بهداشت عراق هنگام سفر به تهران نیز از مراكز درمانی بازدید داشته اند و برای همكاری اعلام آمادگی كرده اند، ولی تاكنون اقدام عملی و جدی در این ارتباط صورت نگرفته است.
از داود پورصحت
خاورم*1436*1651**1651