كردستان پایتخت دف و مولودی

به گزارش خبرنگار ایرنا، مولودی خوانی و دف نوازی در كردستان از دیرباز دارای ویژگی، غنا، ریشه و اصالت بوده و سینه به سینه نقل شده تا به دست ما برسد البته این نوع موسیقی عرفانی در گذشته بیشتر در خانقاها و تكایا اجرا می شد ولی اكنون به آیینی همه گیر و همه پسند در دیگر محافل و مجالس تبدیل شده است.
این نوع موسیقی عرفانی و خانقایی در كردستان به علت تنوع و استفاده از ابیات عرفانی به زبان های عربی، فارسی و كُردی از غنای پرباری برخوردار است كه نشان از ماهیت، اصالت و ریشه دار بودن آن در ادوار گذشته دارد.
بیشتر قصیده ها و نغمه های این موسیقی عرفانی در مدح پیامبر اكرم(ص) و مباركی سرزمین وحی و عشق و دلدادگی است و مولود خوانان همنوا با آهنگ دف سوز و گداز عارفانه و عاشقانه خود را به زبان جاری و سازی می كنند.
استاد بزرگ موسیقی كُردی اهل اقلیم كردستان عراق می گوید: دف بخش جدایی ناپذیر موسیقی كُردی است و كسی نمی تواند بگوید دف، سازی وارداتی در این موسیقی است.
انور قره داغی اضافه كرد: حضور دف در بین گروه های موسیقی كُردی زیبایی و دلنشینی خاصی به این نوع موسیقی بخشیده است كه نمی توان با هیچ ساز دیگری این نوا را خلق كرد.
وی افزود: صدا و مولودی دف هم در موسیقی عرفانی و خانقایی و هم در موسیقی رزمی و بزمی جایگاه خاص خود را دارد و در بین مردم كردستان و هنگام برگزاری آیین های مذهبی از جمله آیین های مولودی خوانی از این ساز استفاده می شود و به همین خاطر دف به عنوان یك ساز دینی و مقدس در میان مردمان این دیار شناخته می شود.
دف یكی از سازهای كوبه ای در موسیقی ایرانی و شامل حلقه ای چوبی است كه پوست نازكی بر آن كشیده و با ضربه های انگشت بر آن می نوازند.
دف از سازهای ضربی ایرانی شبیه به دایره ولی بزرگتر و صدای بم تر است، در دوره اسلامی ایران، این ساز برای پشتیبانی از ساز و حفظ وزن به كار می رفت و ركن اصلی مجالس و محافل اهل ذوق و عرفان بود و برای آنكه طنین بهتری داشته باشد روی دف پوست آهو می كشیدند.
این اصالت و قدمت دف نوازی و مولودی خوانی در كردستان به خاطر وجود خانواده هایی كه بیش از 6 نسل آنها به دف نوازی پرداخته اند، نمود بیشتری پیدا می كند.
از اسطورهای دف نوازی و مولودی خوانی كردستان، می توان به زنده یاد خلیفه میرزا آغه غوثی و خاندانش اشاره كرد كه با یك و نیم قرن تلاش توانستند موسیقی عرفانی و خانقایی را پیوند دهند و نوای مولودی خوانی و دف نوازی را در كردستان ماندگار كنند.
حاجی محمد غوثی كه در سال 1240 در محله چهار باغ سنندج زندگی می‌كرد عارف و از بزرگان تصوف و طریقت بود و فرزند وی استاد حاجی غوثی استادی ماهر در دف نوازی و مولودی خوانی بود.
خلیفه میرزا آغه غوثی نوه حاج محمد در سال 1307 در شهر سنندج محله جورآباد از خانواده متدین و مذهبی به دنیا آمد و از كودكی نزد پدرش استاد حاجی غوثی به فراگیری مداحی و دف‌نوازی پرداخت.
وی در سن جوانی از طرف شیخ عبدالكریم كسنزانی (رح) به عنوان خلیفه طریقت قادریه كسنزانی منصوب شد او اسطوره مداحی و دف نوازی كردستان و جهان بود.
خلیفه میرزا آغه و پدرش دف نوازان پنجه طلایی و دل نوازان پرخروش كه نوای رخت دف شان یادآور ذكرحی الله است، نوای دف و آوای مناجات استاد غوثی هم نفس لحظات معنوی مردم بود و مریدان از نوای و آوای دف و مناجات خلیفه لحظات معنوی و خاطره های زیادی دارند.
خلیفه میرزا آغه با پیوند موسیقی عرفانی و خانقاهی و بیان اشعار ذكر یا رحمان، حی الله، قبروقیامت، باز هوای وطنم، یارسول الله (ص)، دلبر هی دلبر، رشارشا، ای ماه عالم را با ملودی های زیبایی می خواند و زینت بخش تكیه، مجالس و محافل ذكر بود.
خلیفه میرزا آغه وقتی در تكیه یا مجالس ذكر عرفانی و مولودی دف‌نوازی و اشعار می‌خواند مریدان و حاضرین به شور و وجد می‌افتادند و به عالم معنویات فرو می رفتند.
وی در دهه 1330 و در آیین افتتاح شبكه یك تلویزیون تهران اجرای مداحی و دف نوازی داشت و در سال 1354 در سرزمین وحی (مكه مكرمه، مدینه منوره، منا و سایر مكان های مقدس آن دیار) مداحی و دف نوازی كرد.
استاد خلیفه میرزا آغه دارای دكترای موسیقی (دف نوازی و مداحی ) و داور بین المللی دف نوازی و موسیقی مقامی و عرفانی بود.
این مقام خوان در بسیاری از جشنواره‌های داخلی و خارجی حضور داشت و برنامه اجرا كرده در ایران از جمله جشنواره‌های ذكر و ذاكرین، وحدت، رودكی، هفت اورنگ، آینه، میراث فرهنگی، سورة، جرگه عشاق، ایرانگردی و جهانگردی منطقه كیش همچنین در تالار وحدت، فرهنگسرای نیاوران، سعدآباد و فرهنگسراهای دیگر برنامه عرفانی و دف نوازی داشته است.
چهار بار در فرانسه در جشنواره آوینیون فرانسه (دهه 70) حضور داشت و از طرف اساتید فرانسه لقب پرنده نادر به خلیفه غوثی اعطا شد.
وی در تركیه، جشنواره مذهبی پوپایان در آمریكای جنوبی، كشورهای كلمبیا، پرو، پاناما، اكوادور در سال 1377، در یونسكو (در خرداد سال 1379)، لیل فرانسه و مراكش در شهر فز (تیرماه سال 1379)، دبی سال 1378 و ایتالیا در سال 1379 در رم اسپانیا 1383 و فرانسه سال 1383 در هلند سال 1384، فرانسه در سال 1384، اسكاتلند در سال 1384 و لندن سال 1385 در كشور پاكستان و چندین بار در عراق اجرای برنامه داشت.‌
خلیفه میرزا آغه، گنجینه ملی موسیقی خانقاهی بود كه توانست تا آخر عمر دف نوازی، مداحی، منهج و آیین خود، عرفان، طریقت قادریه كسنزانی و فرهنگ ارزشمند كُرد را با تمام ویژگی‌ها و عظمتش حفظ كند.
وی با نوای خوش خود و نواختن دف و مصاحبه‌های بین‌المللی در جهان و اجرا در سازمان یونسكو دف را به نام خود ثبت و كردستان (سنندج) را به عنوان مركز دف‌نوازی معرفی كرد.
خلیفه میرزا آغه چند هزار بیت شعر را به زبان های فارسی، كُردی، عربی و تركی حفظ داشت و برای مولودی خوانی از اشعار شاعرانی نامی همچون شیخ عبدالقادر گیلانی، سید بهاءالدین شمس، جامی، مولانا، حافظ، سعدی، فروغی، ابوسعید ابوالخیر، عطار، طاهربیك، وفایی، شمس تبریزی، شیخ رضا، حزین، قانع، امین شنوی، معینی، ماموستا بیخود، ملاحسین و میرزاده عشقی استفاده می كرد.
خلیفه میرزا آغه ابیات زیادی را به صورت فولكلور سروده است و. مجموعه‌ای از اجراها و كارهای این استاد برجسته دف در قالب لوح فشرده و به 2 صورت صوتی و تصویری از جمله حی‌الله، ذكر یا رحمان، آینه و آواز، هفت اورنگ تهیه و بخشی از این نوای دلنشین از صدا و سیما نیز پخش می‌ شود.
خلیفه میرزا آغه با اجرایی كه در فرانسه داشتند لقب پرنده نادر این كشور را گرفت، وی در ایران ملقب به پدر دف و در كردستان بلبل طریقت قادریه كسنزانی مشهور شد.
پس از وفات خلیفه میرزا آغا غوثی در سال 1386 فرزندان و نوادگان وی نیز راه نیاكان خود در دف نوازی و مولودی خوانی ادامه دادند و این سنت دیرین عرفانی و خانقایی در این خاندان حفظ شده و تداوم دارد.
خاندان های مانند خلیفه میرزا آغه غوثی در استان كردستان فراوان هستند و توانستند این سرمایه گرانبهای موسیقی خانقایی و عرفانی را سینه به سینه به نسل های دیگر منتقل كنند.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كردستان با اشاره به جایگاه دف در این استان گفت: دف و دف نوازی در كردستان از جایگاه ویژه ای برخوردار است و از گذشته در مجالس مختلف بویژه خانقاها و تكایا دف نوازی صورت می گرفت.
محسن علوی اظهار داشت: دف نوازان این استان در چیره دستی و هنرنمایی نواختن دف در ایران شهرت خاصی دارند لذا با تلاش های صورت گرفته شیوه نواخت این ساز و ساخت دف در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
وی اضافه كرد: در سال های گذشته اقداماتی برای ثبت جهانی سنندج به عنوان شهر خلاق موسیقی كه دف نوازی نیز بخشی از آن است، انجام شده است.
به گزارش ایرنا، دف در بین كردستانی ها به عنوان سازی مقدس شناخته می شود علاوه بر اینكه هنرمندان زیادی در این عرصه فعالیت می كنند، در بین مردم و اقشار مختلف نیز دف و دف نواز از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
جا دارد متولیان امور فرهنگی و هنری كردستان برای قدردانی از این تلاش ها و خدمت بیشتر به موسیقی عرفانی نسبت به ثبت و مستند كردن آثار هنرمندان پیشكسوت این حوزه همت بیشتری به خرج دهند.
لازم است میراث فرهنگی كردستان و متولیان این حوزه به سبب فعالیت صدها گروه دف نواز، ده ها آموزشگاه تدریس دف و كارگاه دف سازی و میزبانی چند جشنواره های ملی و بین المللی دف در طول سال، كردستان را به عنوان پایتخت جهانی دف نوازی معرفی و برای نامگذاری سنندج به عنوان شهر جهانی دف در مجامع بین المللی تلاش كنند.
گزارش از عبدالله رحمانی
3020/9102