مادر در وصف دخترك خود و همچنین نوزاد چند ماهه اش شعری می بافد و در قالب لالایی برای هر دو می خواند. دخترك از این متن آهنگین به وجد آمده و همچنان كه لبخند ملیحی به لب دارد، چشمانش آرام آرام بسته می شوند و اینگونه به خواب می رود و وقتی بیدار می شود خودش لالایی مادر را برای برادر خود زمزمه می كند البته با زبانی كودكانه و با كلی اشتباه در تلفظ واژگان.
به گزارش روز دوشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، همانگونه كه مادران و مادربزرگان برای آرام نمودن و خواباندن كودك خود از شعر، متن های آهنگین و لالایی ها بهره می بردند كه در ایران به علت وجود اقوام مختلف به شكل گویش های متفاومتی در هر قوم بیان می شود ؛ صاحب نظران در این حوزه دریافتند كودكان به متن های آهنگین و كوتاه توجه و واكنش نشان می دهند كه هر چه سن آنان بیشتر شود كم كم می توانند داستان های كوتاه كه متناسب سن آنان باشد را گوش فرا دهند و می توان برای آنان از كتاب های شكل دار رنگارنگ زیبا خواند و آنان هم طوطی وار تمام صفحات كتاب را به خوبی حفظ می كنند.
عمر افسانه و قصه عامیانه به اندازه عمر آدمی بوده است؛ انسان در افسانه آرزوهای سركوب شده و برآورده نشده خود را می جوید. افسانه بازتاب ویژگی های زندگی مردم است. كودكان و نوجوانان با بهره گیری از قدرت تخیل خود، آنچه در قصه ها و افسانه ها شنیده اند بال و پر می دهند و درنهایت، خودشناسی و جهان شناسی خود را وسعت می بخشند. رفتار انسان ها و روش برخورد آنان را با یكدیگر تحلیل می كنند.
ادبیات كودك و نوجوان سعی كرده با سطح سواد و درك مخاطب خود هماهنگ باشد و از متن های ساده شروع و آرام آرام زمانی كه این كودك ظرف ذهنی خود را با مطالعه بالابرد و سوادش بیشتر شد به داستان كوتاه، داستانك، رمان كوتاه و رمان بلند روی آورد و بدون آنكه كودك و نوجوان از مطالعه و كتاب خسته و زده شوند به مطالعه آنان بپردازند.
امروز 18 تیر به مناسبت سالروز درگذشت یكی از نویسندگان حوزه كودك به نام مهدی آذریزدی در سال 88، روز ادبیات كودك و نوجوان در ایران نام گرفته است.
اما نخستین نویسندگان كودك در جهان چه كسانی بودند؟ نخستین كسی كه در جهان به گونه‌ای حرفه‌ای به آفرینش ادبیات كودكان پرداخت، هانس كریستین آندرسن دانماركی است. معروفترین اثر او جوجه اردك زشت نام دارد و همه ما نام دخترك كبریت فروش را هم شنیده ایم و داستانش را كامل می دانیم. پری دریایی و بندانگشتی از دیگر نوشته های آندرسن است.
از نخستین نویسندگان داخل كشور در ارتباط با ادبیات كودك می توان جبار باغچه بان معروف هم اویی كه كودكستان ویژه كر و لال ها را راه اندازی كرد، نام برد. پس از او نویسندگان زیادی در این وادی گام برداشتند كه معروفترین آنان، مصطفی رحماندوست، محمدرضا بایرامی، شهرام شفیعی، زنده یاد امیرحسین فردی، ناصر كشاورز، زنده یاد مهدی آذر یزدی، هوشنگ مرادی كرمانی، صمد بهرنگی، افسانه شعبان نژاد، شكوه قاسم نیا و .. هستند.
جبار باغچه بان از نخستین ایرانیانی است كه به سبك جدید برای كودكان آثاری آفرید. اما جریان نویسندگی برای كودكان و نوجوانان در ایران از سال‌های 1340 به بعد با پایه‌گذاری شورای كتاب كودك و كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان به جریانی رسمیت یافته تبدیل شد. در این دوره نشریه‌ها و رادیو و تلویزیون در ترویج ادبیات كودكان و شناخت نویسندگان ادبیات كودكان تأثیر عمده‌ای داشتند. همچنین آثار انقلابی كه نویسندگان آرمان خوه می‌نوشتند در گسترش ادبیات كودكان و شناخت نویسندگان این موضوع تأثیر داشت. در این میان صمد بهرنگی كه آموزگار روستاهای دوردست آذربایجان شده بود، با نوشتن داستان‌هایی كه درونمایه طبقاتی و برجسته كردن نقش و عواطف كودكان فرودست روستایی و حاشیه شهری داشت، موجی از نویسندگان جوان را به دنبال خود پدید آورد كه می‌خواستند مانند او بنویسند.
در كنار این جریان كم‌كم از ابتدای دهه 50 نیروهای مذهبی نیز به نوشتن برای كودكان علاقه نشان دهند و جریانی ویژه در ادبیات كودكان پدید آورند. از شناخته شده‌ترین نویسندگان مذهبی این دوره می‌توان از محمود حكیمی نام برد.
با این همه در همین دوره نویسندگان دیگری بودند كه نه به جریان انقلابی چپ و نه مذهبی وابسته بودند و بیش تر می‌خواستند برای كودكان داستان‌هایی دلپذیر بنویسند. عباس یمینی شریف و ایرج جهانشاهی از این گروه هستند. از این دوره كودكان ایرانی با آثاری آشنا شدند كه نویسندگان آن نیز ایرانی بودند. برخی از برجسته‌ترین این نویسندگان پیشه اصلی شان آموزگاری یا كار در آموزش و پرورش بود. در این دوره نویسندگانی مانند علی اشرف درویشیان و منصور یاقوتی، نسیم خاكسار برای نوشتن آثاری انقلابی برای كودكان دستگیر و گاه برای سال‌ها زندانی شدند. نویسندگی كودك و نوجوان در ایران از دهه 1340 با آثاری كه صمد بهرنگی، عباس یمینی شریف، مهدی آذر یزدی، قدسی قاضی نور و دیگران پدید آوردند نهاد نویسندگی كودك و نوجوان را در جامعه ایران جا انداختند.
مصطفی رحماندوست شاعر و نویسنده كودك درباره ادبیات كودكان و در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با اشاره به فراز و فرودهای نویسندگی در حوزه كودك و نوجوان در چهل سال اخیر می گوید: خوشبختانه در این سال ها تعداد نویسندگان و تعداد كتاب در زمینه كودك و نوجوان زیاد بود، البته جمعیت كودك هم به نسبت در حال افزایش بوده است.
این نویسنده حوزه كودك درباره مهدی آذریزدی ادامه می دهد: آقای آذریزدی می گفت كتاب هایی كه من می خوانم از آن لذت می برم اما بچه ها این كتاب ها را نمی خوانند و این موجب ساده نویسی شد و كتابی را ساده نویسی كرد كه همان «قصه های خوب برای كودكان» شد.
رحماندوست، كتاب « قصه های خوب برای كودكان» را كاری نوستالژیك می داند و معتقد است یكی از دلایل مطالعه این كتاب، نوستالژیك بودن آن است.
او درعین حال این ساده نویسی آقای آذریزدی را جزو نخستین كارها در ساده نویسی و ابتكار می نامد و تاكید می كند كه حق این نویسنده هم همین بود و این كار او تاثیر خود را گذاشت؛ حالا دیگر نویسندگان باید به گونه ای دیگر خلاقیت به خرج دهند و آثار خوبی از خود برجای بگذارند.
فراهنگ** 7329 ** 1418
تاریخ انتشار: ۱۸ تیر ۱۳۹۷ - ۱۴:۲۲
تهران - ایرنا - مادر دخترك سه ساله اش را روی پای اش گذاشت تا با خواندن لالایی دلنشین او را مهمان خواب كند. دخترك تمام گوشش را به شعر آهنگین مادر سپرده و چشمان نیمه بازش را به دهان مادر دوخته تا مادر چه می خواند و این سرفصل ادبیات فولكلور برای كودك است و این تمام قصه نیست.