به گزارش خبرنگار علمی ایرنا، توسعه و پیشرفت هر جامعه ای در گروی رشد آموزش عالی و ارتقای كیفیت علم و دانش قرار دارد. بنابراین سیاستگذاران و برنامه ریزان در هر ساختاری به دنبال ایجاد پیوند میان آموزش عالی و برنامه های توسعه ملی با هدف ارتقای دانش و فناوری هستند.
آموزش عالی و ارتقای علمی در هر جامعه روشنگر مسیر توسعه است و هرگونه خدشه یا چالشی كه بر سر راه این مهم پدیدار آید، دسترسی به اهداف توسعه پایدار را به طور جدی با مشكل روبه رو می سازد.
سند آمایش آموزش عالی یكی از همان طرح هایی است كه مسئولان آموزشی كشور با هدف ساماندهی مراكز آموزش عالی و رفع چالش های این بخش تدوین و ابلاغ كرده اند. این طرح در اردیبهشت ماه 94 كلید خورد، در اسفندماه همان سال به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و در بهار سال 95 به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغ شد.
به رغم ابلاغ كلیات سیاست ها و ضوابط اجرایی این طرح در دی ماه سال 95 به رییسان دانشگاه ها و موسسه های آموزش عالی و همچنین تاكید چند باره مسئولان آموزش عالی بر لزوم آمایش این بخش، به نظر می رسد با گذشت بیش از دو سال، این طرح آن گونه كه باید و شاید در مسیر اجرا و دستیابی به اهداف قرار نگرفته است.
** توسعه آموزش عالی گرفتار چالش ها
ساماندهی موسسه های آموزش عالی نیازی است كه مسئولان این حوزه بارها در سال های اخیر بر آن تاكید كرده اند چرا كه به اذعان بسیاری از آنان، برخی از این موسسه ها و مراكز كه به طور قارچ گونه و بی حساب و كتاب رشد یافته اند، از استاندارهای لازم برخوردار نبوده و نیازمند ارتقای كیفیت هستند. این رشد ناموزون مصائب و مشكلات دیگری را نیز به بدنه آموزش عالی تحمیل كرده است كه اكنون سند آمایش به دنبال رفع آنها برآمده است.
بحران صندلی های خالی در دانشگاه ها نگرانی های عمده ای برای گردانندگان مراكز آموزش عالی ایجاد كرده است. از سوی دیگر مدرك گرایی و كاهش كیفیت علمی و فرهنگی نیز به دغدغه ای دیگر برای مسئولان دانشگاهی كشور به ویژه استادان بدل شده است چرا كه بروز چنین چالشی به طور حتم بر پیشرفت و توسعه علمی كشور اثرگذار خواهد بود.
نبود توازن میان پذیرفته شدگان برخی رشته ها با بازار كار نیز لزوم تعریف استانداردهای لازم برای فعالیت و پذیرش دانشجو در رشته ها و دوره های مختلف موسسات و مراكز آموزش عالی را بیش از پیش آشكار ساخته است. آنچه كارشناسان آموزشی و دانشجویان خواستار آن هستند، ورود مراكز اموزش عالی به بازار كارآفرینی، كارورزی و كارآموزی است.
نارضایتی از شرایط تحصیل و نبود بازار كار متناسب با رشته تحصیلی آسیب مهاجرت دانشجویان به خارج از كشور را به دنبال داشته است؛ موضوعی كه بارها كارشناسان و مسئولان نسبت به آن و فرار نخبگان كشور هشدار داده اند.
در این میان، نبود زیرساخت های مناسب و درآمد پایدار در دانشگاه ها كاستی ها و وابستگی های مالی برای این مراكز به همراه داشته كه خود عامل بروز برخی مشكلاتی نظیر امكانات رفاهی دانشجویان و استفاده از منابع مالی دولتی شده است.
اكنون جامعه دانشگاهی كشور و فعالان این بخش با هدف رفع این چالش ها، چشم انتظار به سند آمایش آموزش عالی دوخته اند تا بلكه با اجرایی شدن، موانع را یكی پس از دیگری پس زده و راه را برای ارتقای كیفیت آموزش عالی در كشور هموار سازد.
** سند نوپای آموزش عالی؛ ایستاده در برابر چالش ها
این طرح كه در هشت بند اجرا می شود، دانشگاه ها و مراكز آموزشی و پژوهشی عالی كشور را به 10 منطقه دانشگاهی تقسیم می كند؛ مدیریت و استفاده از ظرفیت های منطقه ای دانشگاه ها، افزایش كیفیت، رتبه بندی و اعتبارسنجی، ماموریت گرایی موسسه های آموزش عالی، توزیع عادلانه منابع و جلوگیری از تمركز امكانات از اصلی ترین اهداف این سند به شمار می رود.
این سند همچنین به دنبال یكپارچه سازی نظام پذیرش دانشجویان شهریه پرداز، یكپارچه سازی آموزش مهارتی دانشجویان، تجمیع و ادغام موسسه های آموزش عالی با هدف ساماندهی واحدها، ارتقای كیفی در آموزش عالی یا كنترل برخی شاخص ها مانند نسبت استاد به دانشجو در اعطای مجوزها و كنترل ظرفیت پذیرش دانشجو متناسب با بازار كار، ممانعت از صدور مجوزهای جدید تاسیس مراكز آموزش عالی، سطح بندی مراكز آموزش عالی دولتی و دانشگاه آزاد و ایجاد دانشگاه های فراملی، ملی، منطقه ای و محلی است.
اهداف تعریف شده در سند، از شناخت كارشناسانه و درست از چالش های موجود در نظام آموزش عالی نشان دارد اما مهمترین مساله موجود تاخیر و تعلل در اجرای آن است.
از زمان ابلاغ این سند تاكنون كارشناسان و مسئولان آموزش عالی كشور از وجود موانعی بر سر راه اجرای این طرح آمایشی سخن گفته و بر مسائلی نظیر زمان بر بودن و وجود برخی پشت پرده های سیاسی تاكید می كنند.
به گفته برخی كارشناسان، ساماندهی آموزش عالی نیازمند زمان است و در بازه كوتاه دو سال امكان اجرای آن وجود ندارد چرا كه چالش هایی نظیر توسعه كمی و ناموزون مراكز دانشگاهی ظرف دو سال پدید نیامده اند كه در دو سال نیز قابل حل باشند.
همچنین، امكان یكباره تغییراتی مانند تعطیل كردن برخی دانشگاه های غیرانتفاعی یا علمی كاربردی وجود ندارد و تحقق چنین هدفی نیازمند كار كارشناسی و دقیق است زیرا نیروی شاغل فعال در بخش های اداری این مراكز نیز كم نیستند.
در عین حال وجود برخی منافع شخصی و گروهی كه در پی توسعه مراكز اموزش عالی به دست آمده، همچون مانع بزرگی بر سر را تعطیلی مراكز بی كیفیت قلمداد می شود. راه اندازی مراكز علمی در منطقه ای محروم یا شهری كوچك به وعده ای برای پیروزی در برخی رقابت های سیاسی تبدیل شده است در حالی كه وعده دهندگان از پیامدهای منفی چنین وعده هایی برای آموزش عالی كشور بی خبر هستند. بنابراین كارشناسان منافع شخصی را كه عامل توسعه بی رویه مراكز آموزش عالی در سال های گذشته بوده اند مانع بزرگی بر سر راه ادغام با هدف ارتقای كیفیت مراكز می دانند.
** انتظار تابستانی دانشگاه آزاد برای اجرای طرح
«علیرضا رهایی» معاون آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی و نماینده ستاد نقشه جامع علمی كشور برای پیگیری سند آمایش آموزش عالی در تازه ترین اظهارات خود از آغاز اجرای سند آمایش آموزش عالی دانشگاه آزاد اسلامی تا نیمه تابستان امسال خبر داد و عنوان كرد: «مطالعات گسترده ای برای شناسایی نیازها و مزیت های منطقه ای و همچنین پتانسیل های تخصصی استان ها صورت گرفته است كه براساس آنها ساماندهی رشته ها انجام شود».
به گفته وی، در هر منطقه و استان قطب های تخصصی شكل خواهد گرفت و از مهندسی رشته ها از موازی كاری جلوگیری خواهد شد.
رهایی همچنین تاكید كرد: «اكنون پراكندگی در توزیع دانشجو نداریم. اگر تجمیع اجرا و كلاس‌های درس با تعداد كافی دانشجو تشكیل شود، از ظرفیت استادان و دانشگاه نهایت استفاده خواهد شد».
نابسامانی در رشته محل ها و نبود توازن در پذیرش دانشجو در رشته های مختلف از دیگر موانع پیش روی آموزش عالی كشور است كه باعث شده برخی رشته محل ها به تعداد كافی دانشجو نداشته و از نظر تخصصی شرایط خوبی نداشته باشند. طرح آمایش رفع این نقیصه را نیز دنبال می كند.
كلام آخر اینكه اجرای سند آمایش آموزش عالی كشور به رغم همه تلاش و فعالیت های صورت گرفته مسئولان وزارت علوم تاكنون، نیازمند اراده ای قوی تر برای ساماندهی و مقابله جدی تر با چالش ها است. همچنین اجرایی شدن چنین طرح هایی با عملكرد بخشی و جزیره ای پاسخگو نبوده و تعامل وزارتخانه و سازمان های گوناگونی را نیازمند است.
علمی**9283**2017
تاریخ انتشار: ۵ مرداد ۱۳۹۷ - ۱۶:۱۶
تهران- ایرنا- رفع موانع پیش روی توسعه كیفی مراكز آموزش عالی از اصلی ترین دغدغه های مسئولان آموزشی كشور به شمار می رود كه با تدوین و ابلاغ سند آمایش، نقشه راهی برای رفع چالش ها پیش روی آن ترسیم شده است.