«آبشوران» رگ مسموم شهر كرمانشاه

هرچند در سال های اخیر اقدام هایی برای ساماندهی این رودخانه انجام شده اما این طرح نیز مانند بسیاری دیگر از طرحهای توسعه ای در استان روند بسیار كندی دارد.
منشا این رودخانه كه سراب قنبر در جنوب غرب كرمانشاه است با عبور از دل محلات شهر راهش را تا رودخانه قره سو در ضلع شمال شرقی كرمانشاه ادامه می دهد و با این رودخانه یكی می شود.
اما این رودخانه نه تنها باعث آبادانی و زیبایی شهر نشده بلكه با ریزش بخش زیادی از فاضلاب شهر به داخل آن به تهدیدی بزرگ برای ساكنان محلات اطراف آن تبدیل شده و نه تنها چهره شهر را زشت كرده بلكه بوی تعفنش نیز باعث آزار عابران و ساكنان اطراف آن می شود.
شاید اگر شهر كرمانشاه در ابتدای مسیر توسعه خود از نعمت مدیریت صحیح برخوردار بود امروز به جای اینكه شاهد معضلی به نام آبشوران باشیم ساكنان و گردشگران این شهر از زیباییش لذت می بردند.
آبشوران سالهاست كه در انتظار ساماندهی است و با اینكه طرحی نیز به همین نام بر روی میز مدیریت این شهر قرار دارد اما این طرح هنوز عاقبت به خیر نشده است.
آنچه كه در طرح ساماندهی آبشوران بسیار حائز اهمیت است موضوع جداسازی فاضلاب شهر از آن است هرچند خود تصفیه خانه فاضلاب شهر كرمانشاه نیز طرحی نیمه تمام است و كمتر از یك سوم فاضلاب این شهر را می تواند تصفیه كند.
آبشوران در زیر بخش بزرگی از خیابان های كرمانشاه بخصوص در قسمت محلات تاریخی و قدیمی شهر مدفون است و ظاهرا مسئولان نیز تصمیم گرفته اند كه از خیر بیرون آوردن رودخانه از دل شهر بگذرند و كار را در همان لایه های زیرین خیابان ها دنبال كنند؛ تصمیمی كه شاید به مذاق بسیاری از افراد خوش نیاید.

** 2.5 كیلومتر از طرح آبشوران سرپوشیده است
رضا بیگوند مجری طرح ساماندهی آبشوران در خصوص چگونگی اجرای این طرح به ایرنا می گوید: طرح آبشوران به صورت روباز اجرا می شود اما قسمت هایی مانند چهار راه اجاق ، پاركینگ، خیابان حدادعادل ، سه راه برق تا میدان وزیری و همچنین بالادست خیابان فاطمی در مجموع به طول 2.5 كیلومتر چون شاهراه های ترافیكی كرمانشاه محسوب می شوند به صورت سرپوشیده اجرا خواهد شد.
به باور عده ای می توان پروژه آبشوران را به گونه ای طراحی كرد كه یك رودخانه از دل شهر كرمانشاه بیرون بیاید و این موضوع زیبایی و طراوت خاصی به چهره این شهر می دهد.
اما مهرداد سالاری معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری كرمانشاه در گفت و گو با ایرنا این موضوع را منتفی اعلام كرد چرا كه به باور او آبشوران اصلا رودخانه نیست كه تمام ایام سال آب داشته باشد بلكه محلی است برای جمع آوری آب های سطحی و جریان های سیلابی، او حتی موضوع انتقال بار ترافیكی خیابان هایی كه آبشوران از زیر آنها می گذرد را نیز منتفی اعلام كرد.
سالاری ادامه داد: برای اینكه مردم در ترددشان دچار مشكل نشوند بخصوص در قسمت هایی از خیابان حدادعادل و داخل بازار قرار است این پروژه به صورت ترانشه باز نباشد و از زیر و از داخل خیابان كار اجرا شود به این صورت كه از بالا سطح را برای بتن ریزی سوراخ و اسكلت زیر خیابان فعلی ایجاد می شود.
او تاكید كرد: اگر پروژه به صورت ترانشه باز اجرا شود ، باید كف خیابان را جمع و 2 طرف نیز تملك شود در حالی كه بخشی از آبشوران در خیابان حدادعادل و خیابان كاشانی رو به بالا سرپوشیده است و به صورت خیابان از آن استفاده می شود و برای جلوگیری از ایجاد مشكل كار از داخل پیش می رود.
بیگوند مجری طرح آبشوران نیز بر این نظر است كه چون آبشوران پتانسیلی مانند زاینده رود اصفهان ندارد لذا بیرون آوردن یك رودخانه در دل شهر در راستای زیباسازی كرمانشاه منتفی است.
اما به باور كسری آشوری كارشناس شهرسازی می توان با لایروبی آبشوران رودخانه زیبایی از دل شهر در آورد كه از مركز تاریخی شهر عبور كند و این موضوع جلوه زیبایی به شهر كرمانشاه می دهد.
او شهر سئول در كره جنوبی را مثال می زند كه با صرف چهار میلیارد دلار عملیات لایروبی، رودخانه این شهر را احیا كرده است.
نادر نورایی كارشناس آب سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان نیز در گفت و گو با ایرنا گره كار پروژه آبشوران را 2 و نیم كیلومتر حد فاصل سه راه برق تا میدان وزیری عنوان كرد و ادامه داد: این منطقه با آسفالت پوشیده شده است و یا باید به سختی از زیر آسفالت كار پیش برود و یا اینكه این مسیر شكافته و به صورت یك رودخانه روباز كار انجام شود.
به باور او در خصوص بحث ترافیكی نیز می توان طراحی ترافیكی داشت و بار ترافیكی را به خیابان های دیگر منتقل كرد.
نورایی با اشاره به اینكه آبشوران محل جمع آوری آبهای سطحی است پیشنهاد داد كه اگر آب داخل آبشوران پمپاژ و سپس برگردانده شود می تواند باعث تحولی شگرف در چهره شهر كرمانشاه بشود.

** كرمانشاه پیاده راه ندارد
در گفت و گویی كه با آشوری كارشناس شهرسازی داشتم موضوع پیاده راه نداشتن كرمانشاه را مطرح كرد كه شاید بتوان در كنار طرح ساماندهی آبشوران آن را نیز ایجاد كرد.
او می گوید: بسیاری از مراكز استان های اطراف ما پیاده راه دارند اما شهر كرمانشاه هنوز از این زیبایی بی بهره است.
آنچنان كه آشوری گفت: در محور نوبهار و نیز خیابان های حدادعادل و مدرس می توان پیاده راه ساخت؛ او تاكید كرد كه پیاده راه شدن آبشوران، دسترسی به مركز تاریخی شهر كرمانشاه كه یادگار چهار دوره تاریخی و مانند شناسنامه ایران است را نیز فراهم می كند.
نورایی كارشناس آب سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان نیز تاكید كرد كه در صورت كاركرد صحیح با بودجه ای كه آبشوران دارد می توان رودخانه زیبایی را از دل شهر كرمانشاه بیرون آورد و اطراف آن نیز پیاده راه زیبایی ایجاد كرد.
این كارشناس عنوان كرد كه بسیاری از استان های اطراف در مركزشان پیاده راه دارند اما كرمانشاه از این زیبایی بی بهره است.
به باور او اگر دانشگاه رازی كرمانشاه از گذشته رشته شهرسازی می داشت شاید چهره شهر كرمانشاه به گونه دیگری بود.
اما سالاری معاون عمرانی استانداری كرمانشاه در این خصوص می گوید: چون بخش بیشتر رودخانه آبشوران از دل منازل مردم و از زیر خیابان عبور می كند و اینكه قسمت های روباز نیز در مناطقی از شهر است كه دسترسی برای استفاده مردم ندارد لذا طرح ایجاد پیاده راه برای اطراف آبشوران جواب نمی دهد.
هرچند او اجرا كردن طرح پیاده راه را برای رودخانه قره سو اجرایی دانست.

** مراحل انجام كار و وضعیت پیمانكاران
بیگوند مجری طرح ساماندهی آبشوران از پیشرفت 47 درصدی این طرح خبر داد و گفت: از چهار پیمانكار این طرح 2 پیمانكار هم اكنون فعال است و با 2 پیمانكار دیگر نیز برای آغاز عملیات اجرایی مذاكراتی انجام شده است.
او به مشخص شدن پیمانكار طرح در حدفاصل سه راه برق تا میدان وزیری اشاره كرد و افزود: این پیمانكار مشغول تجهیز كارگاه است و ظرف یك ماه آینده عملیات اجرایی خود را نیز آغاز می كند.
بیگوند با اشاره بودن فعال بودن پروژه در محوطه ساختمان دادگستری افزود: در قسمت میدان آزادگان به دلیل رفت و آمد خودروها كار در قالب 2 خط لوله پیش رفته است كه در مجموع 10 درصد كار در این بخش باقی مانده است.
مروت قبادی سرپرست شركت آب منطقه ای استان نیز به ایرنا گفت: این طرح از قبل سه پیمانكار داشته است كه در بخش هایی از آن مشغول به كار بوده اند منتهی در مقاطعی به دلیل كمبود بودجه عملیات اجراییشان متوقف شده و به طور كلی سرعت اجرایی طرح متناسب با تامین اعتبار آن بوده است.
قبادی توضیح داد كه ساماندهی آبشوران از 2 شاخه یكی از طرف سراب قنبر و دیگری از طرف میدان آزادگان انجام می شود و ضمن اینكه بخش عمده طرح به صورت روباز است اما بخش خیابان حدادعادل به صورت سرپوشیده خواهد بود.
آنچنان كه نورایی كارشناس آب سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان نیز اعلام كرد: كل این پروژه 15 كیلومتر است كه از 2 مسیر به رودخانه قره سو می رسد.
او بر لزوم نصب روزشمار برای این پروژه مهم شهر كرمانشاه تاكید كرد و گفت: این حق مردم است كه بدانند این پروژه مهم شهری چند روز طول می كشد تا به بهره برداری برسد.
در عین حال این كارشناس به پیشرفت 50 درصدی پروژه نیز اشاره كرد و گفت: این پیشرفت در نتیجه هزینه 90 میلیارد تومانی بوده كه تاكنون تخصیص داده شده است.
فضل الله رنجبر فرماندار كرمانشاه نیز در گفت و گو با ایرنا اعلام كرد: برای پروژه های مهم شهری و نیز پروژه آبشوران با دیدگاه بسیار مثبتی كه استاندار كرمانشاه دارد كمیته ویژه ای با عضویت معاون عمرانی استانداری، فرماندار، شورای شهر، شهردار و برخی از دستگاه های ذیربط تشكیل شده است.
آنچنان كه او خبر داد یك پیمانكار خوب برای آبشوران تعیین شده است و این كمیته نیز به خوبی روند پیشرفت كار را رصد می كند.

** وضعیت بودجه طرح آبشوران
بیگوند مجری طرح ساماندهی آبشوران نیز در خصوص اعتبارات پیش بینی شده طرح و میزان جذب این اعتبارات نیز توضیح داد: در سال 91 اعتبار 200 میلیارد تومانی برای طرح آبشوران پیش بینی شده بود كه این پیش بینی تا قبل از تورم سه ماهه اول امسال به 255 میلیارد تومان رسیده است.
او تاكید كرد: با شرایط تورمی فعلی دوباره باید بودجه مورد نیاز بررسی شود.
نورایی كارشناس آب سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان نیز سنگ بنای پروژه آبشوران را مربوط به سال 90 همزمان با سفر رهبری به استان كرمانشاه بیان كرد و افزود: در این سفر مقرر شد كه 150 میلیارد تومان از محل بودجه عمومی و 50 میلیارد تومان نیز با كمك شهرداری برای تملك و آزادسازی حریم رودخانه به این طرح اختصاص داده شود.
نورایی افزود: در سال 96، مبلغ 15 میلیارد تومان اعتبار از طرف دفتر رهبری به پروژه اختصاص داده شده ضمن اینكه به این پروژه از محل قانون استفاده متوازن از امكانات كشور نیز 10 میلیارد تومان دیگر اختصاص داده شده است.
او در ادامه گفت: هفت میلیارد و 548 میلیون تومان هم از بودجه عمومی استان برای این طرح در نظر گرفته شده كه در مجموع بودجه مصوب طرح آبشوران در سال 96 مبلغ 32 میلیارد و 548 میلیون تومان می شود.
نورایی توضیح داد كه هر بودجه مصوبی تخصیص خاص خودش را دارد كه در مورد این طرح اعتبار دفتر رهبری به صورت صددر صد تخصیص داده شده اما از تخصیص بودجه محل توازن هنوز خبری نشده است.
كارشناس آب سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان 31 تیر ماه را پایان سال مالی 96 اعلام كرد و افزود: اگر عملیات اجرایی طرح برای جذب بودجه زودتر شروع نشود ترس از برگشت بودجه وجود دارد این در حالی است كه ما باید برای جذب بودجه در سال 98 از الان برنامه ریزی داشته باشیم.
نورایی همچنین بودجه مصوب پروژه آبشوران در سال 97 را 9 میلیارد و 750 میلیون تومان اعلام كرد و گفت: اگر پروژه خوب پیش برود از دفتر مقام معظم رهبری نیز قول جذب 15 میلیارد تومان دیگر را نیز گرفته ایم كه در مجموع اعتبارات سال های 96 و97 پروژه آبشوران حدود 50 تا 60 میلیارد تومان می شود.

** جداسازی فاضلاب از آبشوران و قره سو
اما مساله مهم در طرح ساماندهی آبشوران جداسازی فاضلاب شهری از آن است؛ موضوعی كه سالاری معاون عمرانی استانداری نیز بر آن تاكید دارد و می گوید: در طرح ساماندهی آبشوران 2 مسیر شبكه فاضلاب طراحی شده كه به تصفیه خانه فاضلاب شهر هدایت می شود.
آنچنان كه سالاری خبر داد: طبق تصمیم استاندار كرمانشاه برای سالجاری 90 میلیارد تومان از محل اعتبارات سفر رهبری به استان برای جداسازی فاضلاب از قره سو و آبشوران اختصاص داده شده است.
او ادامه داد: رودخانه قره سو نیز مانند آبشوران، مشكل بزرگ فاضلاب را دارد كه نقاط اصلی ریزش فاضلاب به این رودخانه شناسایی شده است.
سالاری وعده داد در صورت تامین اعتبار برنامه اجرایی طرح قره سو حتما امسال شروع خواهد شد و حدود هشت ماه نیز برای اجرای آن پیش بینی می شود كه در صورت تامین اعتبار تا خرداد 98 ممكن است پروژه به اتمام برسد.
رضا داوودی معاون بهره برداری شركت آب و فاضلاب شهری كرمانشاه نیز در خصوص طرح جدا سازی فاضلاب از آبشوران به ایرنا توضیح داد: این طرح با كارگذاشتن 2 خط فاضلاب در 2 طرف طرح انجام خواهد شد كه از 25 كیلومتر طرح 17 كیلومتر باقی مانده است.
او از درخواست استاندار كرمانشاه به نوبخت رییس سازمان برنامه و بودجه برای اختصاص 90 میلیارد تومان به طرح جدا سازی فاضلاب از قره سو و آبشوران خبر داد و گفت: در صورت تخصیص این اعتبار 60 میلیارد تومان آن هزینه آبشوران و مابقی خرج رودخانه قره سو می شود.
داوودی به شناسایی 19 نقطه ریزش فضلاب به رودخانه قره سو اشاره كرد و افزود: یكی از این نقاط آبشوران است.
این مقام مسئول با اشاره به ظرفیت محدود تصفیه خانه فاضلاب شهر كرمانشاه كه فقط 35 درصد فاضلاب این شهر را می تواند تصفیه كند در خصوص سرنوشت فاضلاب جدا شده از آبشوران می گوید: ساماندهی كامل فاضلاب كرمانشاه 800 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد و چون تاكنون اعتباری به این طرح اختصاص داده نشده فقط می توانیم فاضلاب را از محیط زندگی مردم دور بكنیم.
هرچند داوودی اذعان كرد كه رها كردن فاضلاب در طبیعت نیز به محیط زیست آسیب می رساند.
او در خصوص چگونگی همكاری آب و فاضلاب شهری با آب منطقه ای برای جداسازی فاضلاب آبشوران نیز توضیح داد: 2 كیلومتر قسمت سرپوشیده طرح انجام خواهد شد اما برای قسمت های روباز طرح هنوز اعتباری دریافت نشده است.

** وضعیت بنای تاریخی تكیه معاون الملك
از آنجایی آبشوران از كنار بنای تاریخی و ارزشمند تكیه معاون الملك می گذرد گویا این همسایگی بدون تاوان نبوده و رطوبت به آن نفوذ كرده است موضوعی كه می تواند تهدیدی جدی برای این بنای ارزشمند باشد.
آنچنان كه سالاری معاون عمرانی استانداری در این خصوص توضیح داد: به دلیل ارتفاع پایین، كف این بنا با كف آبشوران هم سطح است و به هنگام جریان سیلابی چون دیواره آبشوران سنگی است آب به تكیه معاون الملك نفوذ می كند.
او افزود: مشكل اصلی این است كه طرح آبشوران به صورت سنتی با دیواره های سنگی اجرا شده است و این دیواره ها شسته شده اند و كاری كه الان در آبشوران می خواهد انجام شود ایجاد دیواره بتنی برای جلوگیری از نفوذ جریان آب به بدنه این بنا و زیرزمین خانه های اطراف است.
حفظ تكیه معاون الملك در مسیر اجرای پروژه آبشوران نكته ای است كه نورایی كارشناس منابع آب سازمان مدیریت و برنامه ریزی بر آن تاكید دارد و می گوید: با بارندگی ها در مسیر این بنای تاریخی تا یك متر آب بالا می آید و در مسیر عبور آب مانع ایجاد شده است.
او افزود: دلیل این موضوع كه آیا خود بنای تكیه مانع عبور آب است یا اجرای پروژه آبشوران در دست بررسی كارشناسی است.
بیگوند مجری طرح ساماندهی آبشوران در خصوص حساسیت ها نسبت به وضعیت تكیه معاون الملك نیز تاكید كرد: طرح ساماندهی آبشوران در راستای ایمن سازی این بنای تاریخی خواهد بود و با توجه به گمانه زنی ها در خصوص منشاء نفوذ آب به ساختمان اگر این موضوع به دلیل نشر آب از كانال آبشوران باشد با اجرای این طرح نشر آب به صفر می رسد.
هرچند به گفته او گمانه زنی هایی نیز در خصوص نفوذ آب به دلیل چشمه ها و قنات های اطراف و یا فاضلاب ها و آب های سرگردان اطراف ساختمان نیز مطرح است.

** آب منطقه ای یا شهرداری؟
آبشوران با اینكه از داخل شهر كرمانشاه می گذرد و به تبع متولی ساماندهی طرح آن نیز باید شهرداری باشد اما این مسئولیت به شركت آب منطقه ای واگذار شده است.
سالاری معاون عمرانی استانداری كرمانشاه در این خصوص توضیح داد: درست است كه به طور قانونی اجرای مسیرهای داخل شهر بر عهده شهرداری است اما چون این پروژه اعتبار سنگینی می خواهد چند سال پیش به آب منطقه ای واگذار شده است.
سالاری اجرای پروژه آبشوران توسط آب منطقه ای را یك مزیت اعلام كرد چرا كه در این صورت می توان از اعتبارات دولتی نیز استفاده كرد در حالی كه اجرای این پروژه توسط شهرداری به معنای دریافت پول از مردم است.
با این وجود او تاكید كرد كه شهرداری در زمینه تامین فضاهای تجهیز كارگاه، همكاری با پیمانكار و لایروبی در صورت نیاز باید همكاری داشته باشد.
هرچند نورایی كارشناس آب سازمان مدیریت و برنامه ریزی معتقد است كه شهرداری به طور كامل با پروژه آبشوران غریبه است در حالی كه باید خودش را صاحب این پروژه بداند.
سرانجام با اینكه همواره مسئولان استان بر موضوع ساماندهی آبشوران، قره سو و سیستم تصفیه فاضلاب شهر كرمانشاه تاكید داشته اند و كار را نیز تا حدی پیش برده اند اما طولانی شدن این پروژه ها به طور قطع باعث ایجاد فضای یاس در روند توسعه شهر كرمانشاه شده است.
اجرای هرچه سریعتر پروژه های شهری جدای از اینكه نیازمند تامین به موقع اعتبار است؛ عزم جدی مدیران شهری و استانی را نیز می طلبد هرچند بی ثباتی مدیریت شهری و استانی خود عامل ایجاد بی انگیزگی در پیگیری امور و پیوستگی روند توسعه محسوب می شود.
گزارش از جواد الماسی
7457/8066