ثبت جهانی «هورامان» اسیر غروب بی توجهی

به گزارش خبرنگار ایرنا، هورامان شامل منطقه ای تاریخی و باستانی در میان شهرستان های سروآباد، سنندج و كامیاران در استان كردستان، شهرستان های پاوه، جوانرود، نودشه و نوسود در استان كرمانشاه و شهرزور و حلبچه در كشور عراق می شود كه به هورامان تخت، هورامان لهون، ژاوه رود و هورامان عراق مشهور است.
منظر طبیعی، فرهنگی و معماری خاص این منطقه در دل رشته كوه زاگرس با روستاهای بی نظیری مانند پالنگان، تنگی ور و هورامان تخت و آیین های باستانی همچون پیرشالیار آنچنان سیمای منحصربفردش را به رخ تاریخ كشیده كه نمی توان انتظار جهانی شدن و قرار گرفتن این منطقه در میراث جهانی یونسكو را توقعی زیاد یا نامعقول دانست.
در سال 95 تمركز برای مطالعه، تحقیق و بررسی و جمع آوری مستندات، اسناد معتبر و تهیه پرونده ای علمی و تخصصی در خصوص دارا بودن شاخص ها و دلایل لازم برای قرار گرفتن این منطقه در فهرست میراث جهانی یونسكو از سوی میراث فرهنگی، صنایع دستی و كردشگری كردستان آغاز شد كه در نهایت اوایل سال 97 پرونده آن تكمیل و برای تایید و ارسال به یونسكو به دفتر ثبت جهانی آثار در تهران فرستاده شده است.
با اینكه این پرونده با وجود تمام مشكلات و سختی ها، توسط میراث فرهنگی استان تهیه و به ایستگاه آخر برای ثبت نزدیك می شود اما برای رسیدن به هدف نیازمند اقداماتی از جنس توجه بیشتر رسانه ها برای آگاه سازی مردم از اهمیت این مساله و مطالبه ثبت آن از مسئولان از جمله استاندار و نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی است تا برای توسعه استان این موضوع را با جدیت دنبال كنند.
توجه به این مساله تا آنجا حائز اهمیت است كه استاندار كردستان چندی پیش در دیدار با مدیركل امور پایگاه های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از بی توجهی به منطقه هورامان انتقاد كرده بود.
بهمن مردانیا با بیان اینكه منطقه گردشگری اورامان یك پتانسیل بزرگ برای منطقه است كه مورد بی توجهی قرار گرفته است، اظهار داشت: ثبت جهانی هورامان نقش مهمی در توسعه و ایجاد اشتغال خواهد داشت.
وی بر برگزاری نشستی در هورامان با حضور مسئولان مرتبط در خصوص بررسی راهكارها و چالش های پیش رو تاكید كرد و افزود: یك همت جمعی برای ثبت جهانی هورامان در كردستان وجود دارد و همه تلاش خود را در راستای تحقق این خواسته به حق بكار گرفته ایم.
استاندار كردستان ثبت جهانی منطقه هورامان را در ایجاد اشتغال برای ساكنان و همچنین كاهش قاچاق كالا موثر دانست و گفت: تمام تلاش خود را بكار می گیریم تا ثبت جهانی هورامان اتفاق بیفتد.

** ثبت جهانی هورامان باید تبدیل به مطالبه استانی شود
مدیر پایگاه منظر فرهنگی تاریخی هورامان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینكه كار مطالعاتی و تحقیقاتی ثبت جهانی هورامان به پایان رسیده است، گفت: برای تسریع در روند ثبت جهانی هورامان این مساله باید تبدیل به مطالبه استانی شود.
پویا طالب نیا به فرستاده شدن مطالعات و مدارك لازم برای ثبت جهانی هورامان به دفتر ثبت آثار جهانی تهران اشاره كرد و افزود: میراث فرهنگی اقدامات لازم در این راستا را انجام داده و در مرحله بعد نیازمند پیگیری و حمایت استاندار و نمایندگان مجلس كردستان در بُعد كلان است.
وی با بیان اینكه هر كشوری در سال فقط می تواند 2 اثر برای ثبت جهانی به یونسكو اعلام كند، اظهار داشت: این مساله نشان می دهد اقدام به موقع مسئولان استانی در سطح كلان برای به نتیجه رساندن تلاش های تیم میراث فرهنگی ضروری است.
طالب نیا به آغاز فعالیت منظر فرهنگی و تاریخی هورامان از اردیبهشت سال 95 اشاره و اضافه كرد: طرح مطالعات این منطقه در زمینه های معماری، تاریخی، باستانی، مردم شناسی، علوم طبیعی و مدیریت است.
وی یادآور شد: توجه به حوزه مدیریت بخش های مختلف از دیگر نكات مورد دقت سازمان آموزشی و فرهنگی یونسكو برای ثبت جهانی هر منطقه ای است كه در این حوزه نیز بانك اطلاعاتی 21 روستای هورامان گردآوری شده است.
به گفته وی، در بانك اطلاعاتی روستاهای مورد هدف تمام اطلاعات مربوط به مشخصات ابنیه ها در بخش های معماری، مصالح ساختمانی، نوع مالكیت، تعداد طبقات، قدمت، متراژ و سایر مشخصات آن جمع آوری شده است.
وی با اشاره به اینكه در این راستا برای اولین بار در غرب كشور از 14 روستای این منطقه نقشه برداری سه بُعدی به كمك متخصصان دانشگاه خواجه نصیر انجام شد، تاكید كرد: بانك اطلاعات جی ای اس منطقه نیز تهیه شده است.
مدیر پایگاه منظر فرهنگی تاریخی هورامان با بیان اینكه با تمام شدن حوزه مطالعاتی این پروژه كارهای مرمت و بازسازی به صورت جدی دنبال می شود، افزود: در این زمینه در منطقه هورامان در حال حاضر 12 پروژه در حال اجرا شدن است.
وی به صرفه جویی 16 میلیارد ریالی در هزینه های مطالعاتی این پروژه با توجه به قراردادهای مشابه در استان های دیگر اشاره و گفت: همه كارهای این پروژه توسط كارشناسان بومی استان انجام و تا زمان اتمام یك میلیارد و 700 میلیون ریال هزینه شده است.
طالب نیا با اشاره به اینكه 76 روستای منطقه هورامان در استان كردستان قرار دارد، افزود: از جمله شاخص های ثبت جهانی منظر فرهنگی این منطقه می توان به گونه های نادر جانوری و گیاهی، اتفاقات زمین شناسی، وجود 500 نسخه و اسناد تاریخی خطی در مورد هورامان، شناسایی 500 سایت باستانی و معماری ویژه این منطقه اشاره كرد.
مدیر پایگاه منظر فرهنگی تاریخی هورامان به شناسایی و بررسی 30 روستا شاخص این منطقه در كردستان در قالب این مطالعات اشاره و اظهار داشت: در همین راستا نیز اطلس معماری هورامان تهیه شده است.
وی آموزش در حوزه های مختلف و برگزاری دوره های بوم گردی را از دیگر اقدامات میراث فرهنگی در این راستا دانست و تاكید كرد: در سال جاری با همت اداره كل میراث فرهنگی استان كردستان، پایگاه منظر فرهنگی تاریخی هورامان، مردم هورامان و مسئولان شهرستان سروآباد و بخش هورامان طرح موزه مردم شناسی در شهر اورامان تخت اجرایی می شود.
طالب نیا نبود مدیریت یك پارچه و زنده بودن سایت باستانی هورامان را 2 عامل كه موجب بروز مشكلات مختلفی برای آنها در این راستا شده دانست و یادآور شد: اقدامات ناهماهنگ ارگان های مختلف با میراث فرهنگی در این منطقه و زندگی كردن مردم در آنجا و در معرض دخل و تصرف انسانی بودن منطقه موجب تغییرات بسیاری خواهد شد كه می تواند، نگران كننده باشد.
وی با اشاره به اینكه در هورامان علاوه بر اتفاقات طبیعی و اقلیم جغرافیایی در معرض دخل و تصرف انسانی نیز است، افزود: استفاده از مصالح غیر بومی در ساخت و سازها موجب از بین رفتن بافت و معماری ویژه این منطقه می شود و حل این مشكل نیازمند وضع قوانین و مقررات خاص برای ساخت بناهای جدید است.
طالب نیا اضافه كرد: از زمانی كه هورامان تخت تبدیل به شهر شده سرعت این دگرگونی ها و تغییرات نیز افزایش چشمگیری داشته است.
وی با بیان اینكه در حال حاضر مشغول نوشتن ضوابط بافت این منطقه هستند، گفت: بعد از اتمام نوشتن آن، ضوابط مقرر شده، مصوبه شورای عالی مسكن و شهرسازی استان و میراث فرهنگی كشور خواهد شد.
طالب نیا كار در هورامان را به دلیل وسعت و نیازمندی به مرمت و بازسازی پایان نیافتنی دانست و اظهار داشت: توجه ویژه به این منطقه نیازمند این است كه مطبوعات و رسانه ها به صورت تخصصی و حرفه ای مسئولان را درگیر آن كنند.
مدیر پایگاه منظر فرهنگی تاریخی هورامان افزود: ثبت جهانی یك اثر تنها ثبت یك نام نیست، بلكه یك پروسه علمی و تخصصی است و در كنار فعالیت های تدوین پرونده باید اقدامات تخصصی و استاندارد حفاظت و مرمت در تمام ابعاد شكل گیرد.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كردستان هم در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: با ثبت جهانی این منطقه علاوه بر اینكه همه دنیا با این نوع معماری و فرهنگی حاكم در این منطقه آشنا می‌شوند، موجب توجه جهانی به این منطقه، رونق گردشگری و توسعه استان خواهد شد.
سید محسن علوی با بیان اینكه ایران تاكنون توانسته 23 آثار را در میراث جهانی یونسكو ثبت كند، اظهار داشت: وجود آثار ثبت شده جهانی می تواند برای كشور صاحب اثر منشا تاثیرات بسیاری در حوزه های مختلف فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی داشته باشد.
وی با اشاره به اینكه یكی از مهمترین مزایایی آثار ثبت شده بین المللی قرار گرفتن این آثار توسط مراكز بین المللی به صورت دائمی در معرض معرفی به گردشگران خارجی است، افزود: میزان آثار ثبت شده جهان هر كشوری به معنای تاثیر آن كشور در ساخت تمدن های بشری است.
علوی با اشاره به اینكه منطقه هورامان در استان كردستان داری یك شهر (هورامان تخت) و 76 روستا است، تاكید كرد: تاكنون 13 روستای این منطقه در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و پرونده ثبت 22 روستای دیگر نیز در حال پیگیری است.
وی با بیان اینكه در حال حاضر ثبت جهانی منظر فرهنگی هورامان در دستور كار است، یادآور شد: در زمینه ثبت آثار در یونسكو محدودیتی یا سهمیه ای از نظر تعداد آثار برای كشورها وجود ندارد.
علوی ادامه داد: حفظ شرایط كنونی توسط مردم هورامان مسئله مهمی است كه تلاش شده در این راستا نتایج و بهره های ثبت جهانی برای آنها توضیح داده شود.
مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كردستان با اشاره به اینكه 22 روستای این منطقه در استان كرمانشاه قرار دارد، اضافه كرد: در محدود كردستان مطالعات و اقداماتی كه در راستای ثبت جهانی هورامان نیاز بوده انجام و تكمیل شده است.
وی با اشاره به اینكه ثبت منظر فرهنگی هورامان در آثار جهانی یونسكو از اولویت های میراث فرهنگی كشور است، گفت: با تمام شدن كارهای استان كرمانشاه در این راستا سعی می شود این اثر در كمترین زمان ممكن برای ثبت به یونسكو ارسال شود.
علوی با اشاره به اینكه استان كردستان دارای یك هزار و 519 اثر تاریخی شناسایی شده دارد، اظهار داشت: شامل آثار باستانی، غارهای طبیعی، درختان كهنسال، میراث منقول، قنات و مكان های طبیعی می شود و هم اكنون 828 مورد از این تعداد شامل 763 اثر تاریخی، هشت مورد میراث طبیعی، 49 مورد میراث معنوی و هشت مورد میراث منقول است.
از آنجا كه این گزارش نیازمند بیان تاریخ هورامان به صورت خلاصه است، بررسی های خبرنگار ایرنا در این زمینه با توجه به وجود مطالب فراوانی از كارهای تحقیقی و پژوهشی توسط افراد خبره و آگاه داخلی و خارجی درباره هورامان منجر به یافتن دیدگاه هایی در خصوص قباله های هورامان شد كه به آنها اشاره می كنیم.
سی. جی. ادموندز كارگزار بریتانیا در عراق در كتابی تحت عنوان (كردها ، ترك ها و عرب ها) گفته است: در اوایل قرن بیستم، هنگامی كه دكتر سعید خان كردستانی چشم پزشك اهل سنندج برای معالجه چشم عباسقلی خان به مریوان عزیمت می كند، اسناد یاد شده پیش از جنگ جهانی اول از غاری بر فراز قله كوسالان در هورامان پیدا شده بود در اختیار دكتر سعید خان قرار می گیرند.
قباله های مذكور كه (كهن ترین سندهای كردی به زبان های یونانی و پارتی كه زبان ایران میانه‌ای شمالی است) هستند در سال 1913 بە وسیلە دكتر سعیدخان و توسط پروفسور ادوارد براون بدست دكتر میس متخصص زبان یونانی و پرفسور كاولی متخصص زبان آرامی می رسد، قباله های سه گانه‌ هورامان هم اكنون در موزه‌ لندن نگهداری می شوند.
موضوع قباله های سه گانه‌ هورامان درباره‌ اجاره‌ یك تاكستان یا باغ انگور بوده و علی الظاهر هر سه قباله مربوط به ‌یك باغ انگور است. شیوه‌‌ی اجاره نیز به خودی خود، شایان توجه بوده و حاكی از نوعی مالكیت مشروط است.
بر پایه تحقیقات متخصصین زبان شناسی، قباله‌ یكم به خط و زبان یونانی نگاشته شده و تاریخ آن به سال 87 تا 88 پیش از میلاد و عصر فرمانروایی مهرداد دوم اشكانی باز می گردد.
قباله‌ دوم نیز به خط و زبان یونانی به رشته‌ تحریر در آمده و به سال 21 تا 22 پیش از میلاد و عصر فرمانروایی فرهاد چهارم پسر پاكوس اشكانی تعلق دارد و اما قباله‌ سوم به الفبای آرامی دست كاری شده تحریر گشته و مربوط است به سال 11 تا 12 پیش از میلاد و باز مربوط به‌ عصر امپراتوری فرهاد چهارم اشكانی است.
نكته‌ بسیار مهم درباره سند سوم این است كه‌ زبان و رسم الخط قباله‌ سوم زبان برجای مانده‌ مادی یا كردی كهن است كه‌ با واژه‌های یونانی و هزوارش های آرامی آمیخته‌ شده ‌است.
بررسی اسناد هورامان از دیدگاه ها زبان شناسی، تاریخ مناسبات اجتماعی، اقتصادی و مطالعه‌ ادیان و باورهای كهن در حوزه‌ جغرافیایی خاورمیانه و به ویژه منطقه‌ هورامان كردستان، حائز اهمیت بود بطوریكه این قباله ها از زوایای مبهم و گوشه های ناشناخته و ناسفته مجموعه‌ فرهنگی قوم كرد را روشن می سازد.
اما برای سخن آخر می توان گفت رسانه ها به عنوان چشم بینا، گوش شنوا و زبان گویای مردم شناخته می شوند و قدرت تاثیرگذاری آنها بر جامعه و حاكمیت برای پذیرش یا عدم پذیرش مساله های مختلف در ستا های گذشته به خوبی آشكار شده است.
با بیان این مساله و مروری بر گزارش بالا به خوبی در خواهیم یافت كه ثبت جهانی منظر فرهنگی و تاریخی هورامان به عنوان یكی از موارد مهم در راستای توسعه كردستان مورد كم توجهی رسانه های استان قرار دارد به طوری كه این كم توجهی ها موجب عدم توجه كافی مسئولان و مردم استان به این مساله بسیار مهم شده است.
برای حل این مشكل باید قبل از هر چیزی بتوان به این سوال كه شرایط، رسانه ها، مسئولان و مردم این استان در كجا بی توجهی به این منطقه كرده اند، پاسخ داد.
گزارش از ژاله گرگانی
7349/9102