به گزارش روز یكشنبه ایرنا، متن كامل كنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر به شرح زیر است:
«بسم الله الرحمن الرحیم
كنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر
اعضای این كنوانسیون، كشورهای ساحلی دریای خزر-جمهوری آذربایجان، جمهوری اسلامی ایران، جمهوری قزاقستان، فدراسیون روسیه و تركمنستان- كه از این پس طرف‌ها نامیده می‌شوند، با استناد به اصول و موازین منشور ملل متحد و حقوق بین‌الملل، با در نظر گرفتن فضای همكاری، حسن همجواری و تفاهم متقابل بین طرف‌ها، با پیروی از تمایل به تعمیق و گسترش روابط مبتنی بر حسن همجواری بین طرف‌ها، با در نظر گرفتن این واقعیت كه دریای خزر برای طرف‌ها دارای اهمیت حیاتی می‌باشد و اینكه فقط آنها از حقوق حاكمه نسبت به دریای خزر و منابع آن برخوردار هستند،
با تاكید بر اینكه حل مسائل مربوط به دریای خزر در صلاحیت انحصاری طرف‌هاست، با شناسایی اهمیت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دریای خزر، با آگاهی از مسئولیت خود در قبال نسل حاضر و نسل‌‌های آینده برای حفظ دریای خزر و توسعه پایدار منطقه، متقاعد از اینكه این كنوانسیون توسعه و تقویت همكاری بین طرف‌ها را تسهیل خواهد كرد و استفاده از دریای خزر برای اهداف صلح جویانه و مدیریت بخردانه منابع آن و نیز اكتشاف، حمایت و حفاظت از محیط‌زیست آن را ارتقاء می‌دهد، با تلاش در جهت ایجاد شرایط مساعد به منظور توسعه همكاری اقتصادی سودمند متقابل در دریای خزر، با در نظر گرفتن تغییرات و فرآیندهای به وقوع پیوسته در منطقه دریای خزر در سطوح ژئوپلتیك و ملی، ترتیبات موجود بین طرف‌ها و در این رابطه نیاز به تقویت رژیم حقوقی دریای خزر، به شرح زیر توافق كرده‌اند:
ماده 1
برای اهداف این كنوانسیون، اصطلاحات زیر به این معنی می‌باشند:
«دریای خزر»- توده آبی محصور شده به وسیله قلمرو خشكی طرف‌ها و ترسیم شده بر روی نقشه‌های ناوبری دریایی منتشره توسط اداره كل ناوبری و اقیانوس‌شناسی وزارت دفاع فدراسیون روسیه، سن‌پترزبورگ، با مقیاس 1.750000به شماره 31003، نشر آرشیوی مورخ 1997.4.17، منتشر شده در سال 1998؛ شماره 31004، نشر آرشیوی مورخ 1998.7.4، منتشر شده در سال 1999؛ شماره 31005، نشر آرشیوی مورخ 1996.11.16، منتشر شده در سال 1998 كه رونوشت مصدق آنها پیوست این كنوانسیون و جزء لاینفك آن می‌باشد.
«خط مبدأ»- خطی است كه از خطوط مبدأ عادی و مستقیم تشكیل شده است.
«خط مبدأ عادی»- خط سطح میانگین چندین ساله دریای خزر در نقطه منهای 28.0 متر داده سطح دریای بالتیك 1977 از نقطه صفر فووت اشتووك كرون اشتات می‌باشد كه از بخش قاره‌ای یا جزیره‌ای قلمرو یك كشور ساحلی خزر عبور می‌كند و بر روی نقشه‌های بزرگ مقیاس كه رسما توسط آن كشور ساحلی مورد شناسایی قرار گرفته، مشخص شده است.
«خطوط مبدأ مستقیم»- خطوط مستقیمی است كه نقاط مربوط / مناسب را بر روی خط ساحلی به یكدیگر وصل می‌كند و خط مبدأ را در مكان‌هایی كه خط ساحلی مضرس می‌باشد یا در مكانی كه در آن حاشیه‌ای از جزایر در امتداد ساحل و در مجاورت نزدیك آن قرار دارد، تشكیل می‌دهد.
روش تعیین خطوط مبدأ مستقیم باید در موافقتنامه جداگانه‌ای بین همه طرف‌ها تعیین شود.
چنانچه شكل ساحل، یك كشور ساحلی را در تعیین آب‌های داخلی‌اش آشكارا در وضعیت نامساعدی قرار دهد، این وضعیت هنگام ایجاد روش فوق به منظور دستیابی به تفاهم میان تمامی طرف‌ها مدنظر قرار خواهد گرفت.
«آب‌های داخلی»- آب‌هایی است كه از خطوط مبدأ به طرف ساحل واقع شده‌اند.
«آب‌های سرزمینی»-باریكه‌ای از دریا است كه حاكمیت كشور ساحلی بر آن تسری می‌یابد.
«منطقه ماهیگیری»- باریكه‌ای از دریا است كه در آن كشور ساحلی از حق انحصاری برداشت منابع زنده آبی برخوردار است.
«پهنه مشترك دریایی»- منطقه‌ای آبی است كه در بیرون از حدود خارجی مناطق ماهیگیری واقع شده و استفاده از آن به روی همه طرف‌ها باز است.
«بخش»- قسمت‌هایی از بستر و زیربستر است كه به منظور بهره‌برداری از منابع زیربستر و سایر فعالیت‌های اقتصادی مشروع مرتبط با توسعه منابع بستر و زیر بستر بین طرف‌ها تعیین حدود شده است.
«منابع زنده آبی»- ماهی‌ها، نرم‌تنان، سخت‌پوستان، پستانداران و سایر انواع جانوران و گیاهان آبزی.
«منابع زنده آبی مشترك»- منابع زنده آبی كه مشتركا توسط طرف‌ها مدیریت می‌شوند.
«برداشت»- هر نوع فعالیتی كه هدف از آن برداشت منابع زنده آبی از زیستگاه طبیعی آنها باشد.
«كشتی جنگی»- كشتی متعلق به نیروهای مسلح یكی از طرف‌ها كه دارای علائم خارجی متمایز كننده تابعیت آن بوده، تحت فرماندهی افسری است كه به طور رسمی توسط دولت آن طرف منصوب شده است و نام وی در فهرست خدمات ذیربط یا معادل آن درج گردیده و دارای خدمه‌ای می‌باشد كه تابع نظام نیروهای مسلح منظم هستند.
«سامانه بوم‌زیستی دریای خزر»- عناصر هوا، آب و موجودات زنده از جمله انسان می‌باشد كه در ارتباط و تاثیر متقابل با یكدیگر در داخل دریای خزر و نیز بخش‌هایی از خشكی كه تحت تاثیر مجاورت دریا قرار دارد، می باشد.
«آلودگی»- به معنای وارد كردن مستقیم یا غیرمستقیم مواد، موجودات زنده یا انرژی در سامانه بوم زیستی دریای خزر به وسیله انسان و از جمله از منابع مستقر در خشكی می‌باشد كه به اثرات زیانباری از قبیل آسیب به منابع زنده و حیات دریایی، خطرات برای سلامت انسان، ایجاد مانع در فعالیت‌های دریایی شامل برداشت منابع زنده آبی و سایر استفاده‌های مشروع از دریا، لطمه به كیفیت برای استفاده از آب دریا از لحاظ استفاده از آن و كاهش مطبوعیت آن منجر شود یا احتمال دارد كه بشود.
ماده 2
1. طرف‌ها طبق این كنوانسیون حاكمیت، حقوق حاكمه و انحصاری و همچنین صلاحیت خود را در دریای خزر اعمال خواهند كرد.
2. این كنوانسیون حقوق و تعهدات طرف‌ها در مورد استفاده از دریای خزر شامل آب‌ها، بستر، زیربستر، منابع طبیعی آن و فضای هوایی بر فراز دریا را تعیین و تنظیم می‌كند.
ماده 3
طرف‌ها فعالیت‌های خود را در دریای خزر طبق اصول زیر انجام خواهند داد:
1. احترام به حاكمیت، تمامیت ارضی، استقلال و برابری حاكمیت دولت‌ها، عدم توسل به زور یا تهدید به زور، احترام متقابل، همكاری و عدم مداخله در امور داخلی یكدیگر؛
2. استفاده از دریای خزر برای مقاصد صلح‌آمیز، تبدیل آن به منطقه صلح، حسن همجواری، دوستی و همكاری و حل كلیه مسائل مرتبط با دریای خزر از طرق مسالمت‌آمیز؛
3. تضمین امنیت و ثبات در منطقه دریای خزر؛
4. تضمین موازنه پایدار تسلیحات طرف‌ها در دریای خزر، توسعه توانایی‌های نظامی در حدود كفاف معقول با توجه به منافع همه طرف‌ها، بدون لطمه به امنیت یكدیگر؛
5. رعایت تدابیر اعتمادساز توافق شده در زمینه نظامی بر اساس روح پیش‌بینی‌پذیری و شفافیت در راستای مساعی مشترك جهت تحكیم امنیت و ثبات منطقه‌ای، از جمله طبق معاهدات بین‌المللی منعقده بین كلیه طرف‌ها؛
6. عدم حضور نیروهای مسلحی كه به طرف‌ها تعلق ندارند در دریای خزر؛
7. در اختیار قرار ندادن قلمرو خود توسط هریك از طرف‌ها به سایر دولت‌ها برای ارتكاب تجاوز و انجام سایر اقدامات نظامی علیه هرطرف؛
8. آزادی دریانوردی در خارج از آب‌های سرزمینی هر طرف منوط به رعایت حقوق حاكمه و انحصاری كشورهای ساحلی و رعایت مقررات مربوطه وضع شده توسط آنها در مورد فعالیت‌های مشخص شده توسط طرف‌ها؛
9. تضمین ایمنی دریانوردی؛
10. حق دسترسی آزاد از دریای خزر به سایر دریاها و اقیانوس جهانی و بالعكس، بر اساس اصول و موازین عموما شناخته شده حقوق بین‌الملل و توافقات بین طرف‌های ذیربط با در نظرگرفتن منافع مشروع طرف ترانزیت به منظور ارتقاء تجارت بین‌المللی و توسعه اقتصادی؛
11. دریانوردی در، ورود به و خروج از دریای خزر به طور انحصاری توسط كشتی‌های تحت پرچم یكی از طرف‌ها؛
12. اعمال موازین و قواعد مورد توافق مربوط به تكثیر و تنظیم استفاده از منابع زنده آبی مشترك؛
13. مسئولیت طرف آلوده كننده در قبال خسارت وارده به سامانه بوم زیستی دریای خزر؛
14. حمایت از محیط زیست دریای خزر، حفاظت، احیاء و استفاده معقول از منابع زنده آن؛
15. تسهیل تحقیقات علمی در زمینه بوم شناسی، حفاظت و استفاده از منابع زنده دریای خزر؛
16. آزادی پروازهای عبوری توسط هواپیماهای غیرنظامی طبق مقررات سازمان بین‌المللی هواپیمایی كشوری؛
17. انجام تحقیقات علمی دریایی در خارج از آب‌های سرزمینی هر طرف طبق موازین حقوقی مورد توافق طرف‌ها، منوط به رعایت حقوق حاكمه و انحصاری كشورهای ساحلی و رعایت قواعد مربوطه وضع شده توسط آنها در مورد انواع معینی از پژوهش‌ها.
ماده 4
طرف‌ها فعالیت‌های خود در دریای خزر به منظور دریانوردی، برداشت، استفاده و حمایت از منابع زنده آبی، اكتشاف و بهره‌برداری از منابع بستر و زیربستر و همچنین سایر فعالیت‌ها را طبق این كنوانسیون، سایر موافقتنامه‌های بین طرف‌ها كه منطبق با این كنوانسیون باشد و قوانین ملی خود انجام خواهند داد.
ماده 5
منطقه آبی دریای خزر به آب‌های داخلی، آب‌های سرزمینی، مناطق ماهیگیری و پهنه دریایی مشترك تقسیم می‌شود.
ماده 6
حاكمیت هر طرف در خارج از قلمرو خشكی و آب‌های داخلی آن بر باریكه‌ای از دریای مجاور كه آب‌های سرزمینی نامیده می‌شود، و همچنین بر بستر و زیر بستر آن و نیز بر فضای هوایی آن تسری می‌یابد.
ماده 7
1. هر طرف باید عرض آب‌های سرزمینی خود را تا محدوده‌ای تعیین كند كه از 15 مایل دریایی از خطوط مبدأ تعیین شده كه طبق این كنوانسیون معین می‌شود، تجاوز نكند.
2. حد خارجی آب‌های سرزمینی خطی خواهد بود كه فاصله هر نقطه ازآن، از نزدیك‌ترین نقطه خط مبدأ برابر با عرض آب‌های سرزمینی باشد.
به منظور تعیین حد خارجی آب‌های سرزمینی، دورترین تاسیسات دائمی بندری كه جزء لاینفك سامانه بندر را تشكیل می‌دهد، به عنوان بخش تشكیل دهنده ساحل محسوب خواهد شد. تاسیسات دور از ساحل و جزایر مصنوعی نباید به عنوان تاسیسات دائمی بندری محسوب شود.
حد خارجی آب‌های سرزمینی مرز دولتی خواهد بود.
3. تعیین حدود آب‌های داخلی و سرزمینی بین كشورهای دارای سواحل مجاور با توافق بین آن دولت‌ها با در نظر گرفتن اصول و موازین حقوق بین‌الملل انجام خواهد شد.
ماده 8
1. تعیین حدود بستر و زیربستر دریای خزر به بخش‌ها باید از طریق توافق بین كشورهای با سواحل مجاور و مقابل، با در نظر گرفتن اصول و موازین عموما شناخته شده حقوق بین‌الملل به منظور قادر ساختن آن دولت‌ها به اعمال حقوق حاكمه خود در بهره‌برداری از منابع زیربستر و سایر فعالیت‌های اقتصادی مشروع مرتبط با توسعه منابع بستر و زیربستر انجام شود.
2. كشور ساحلی برای احداث، و نیز تجویز و تنظیم مقررات برای احداث، عملیات و استفاده از جزایر مصنوعی، تاسیسات و سازه‌ها در داخل بخش خود، از حق انحصاری برخوردار خواهد بود. كشور ساحلی می‌تواند در صورت لزوم حریم‌های ایمنی در اطراف جزایر مصنوعی، تاسیسات و سازه‌ها به منظور تضمین ایمنی دریانوردی و جزایر مصنوعی، تاسیسات و سازه‌ها ایجاد نماید. عرض حریم‌های ایمنی نباید از 500 متر در اطراف آنها كه از هر نقطه از لبه خارجی این جزایر مصنوعی، سازه‌ها و تاسیسات اندازه‌گیری می‌شود بیشتر شود.
مختصات جغرافیایی چنین سازه‌هایی و گستره حریم‌های ایمنی باید به همه طرف‌ها اعلام شود.
3. كلیه كشتی‌ها باید این حریم‌های ایمنی را رعایت كنند.
4. اعمال حقوق حاكمه دولت ساحلی به موجب بند 1 این ماده نباید به نقض حقوق و آزادی‌های سایر طرف‌ها مصرح در این كنوانسیون یا ایجاد اختلال ناروا برای تحقق آنها منجر شود.
ماده 9
1. هر طرف در مجاورت آب‌های سرزمینی، یك منطقه ماهیگیری به عرض 10 مایل دریایی را تعیین خواهد كرد.
تعیین حدود مناطق ماهیگیری بین كشورهای دارای سواحل مجاور باید به موجب توافق بین آن دولت‌ها و با درنظر گرفتن اصول و موازین حقوق بین‌الملل انجام شود.
2. هر طرف در منطقه ماهیگیری خود از حق انحصاری برداشت منابع زنده آبی طبق این كنوانسیون، موافقتنامه‌های جداگانه منعقده توسط طرف‌ها براساس كنوانسیون و قوانین ملی خود برخوردار خواهد بود.
3. طرف‌ها بر اساس این كنوانسیون و سازكارهای بین‌المللی كل صید مجاز منابع زنده آبی مشترك در دریای خزر را مشتركا تعیین و آن را به سهمیه‌های ملی تقسیم خواهند كرد.
4. چنانچه یكی از طرف‌ها امكان برداشت تمامی سهمیه خود از كل صید مجاز را نداشته باشد، می‌تواند از طریق انعقاد موافقتنامه‌های دوجانبه یا از طریق ترتیبات دیگر طبق قوانین ملی خود، دسترسی به باقیمانده سهم خود از كل صید مجاز را به طرف‌های دیگر اعطاء كند.
5. شرایط و شیوه‌های برداشت منابع زنده آبی مشترك در دریای خزر باید طبق موافقتنامه جداگانه منعقده توسط همه طرف‌ها تعیین شود.
ماده 10
1. كشتی‌های تحت پرچم طرف‌ها از آزادی دریانوردی در فراسوی محدوده‌های خارجی آب‌های سرزمینی طرف‌ها برخوردار خواهند بود. آزادی دریانوردی طبق مفاد این كنوانسیون و سایر موافقتنامه‌های سازگار بین طرف‌ها، بدون لطمه به حقوق حاكمه و انحصاری طرف‌ها به گونه‌ای كه در این كنوانسیون مشخص شده است، اعمال خواهد شد.
2. هر طرف نسبت به كشتی‌های تحت پرچم طرف‌های دیگر كه به حمل كالا یا مسافر و بار اشتغال دارند یا یدك‌كشی یا عملیات نجات را انجام می‌دهند، همان رفتاری را كه با كشتی‌های تحت تابعیت خود در مورد دسترسی آزاد به بنادر خود در دریای خزر، استفاده از آنها برای بارگیری و تخلیه كالا، سوار و پیاده كردن مسافران، پرداخت تناژ و سایر حقوق و عوارض بندری، استفاده از خدمات دریانوردی و اجرای فعالیت‌های منظم بازرگانی دارد، اعطاء خواهد كرد.
3. نظام تعیین شده در بند 2 این ماده بر بنادری در دریای خزر كه بر روی كشتی‌های تحت پرچم طرف‌ها باز می‌باشند، اعمال خواهد شد.
4. طرف‌ها از دریای خزر به سایر دریاها و اقیانوس جهانی حق دسترسی آزاد و بازگشت خواهند داشت. به این منظور طرف‌ها از آزادی ترانزیت برای تمام وسایل حمل و نقل خود از طریق قلمروهای طرف‌های ترانزیت برخوردار خواهند بود.
شرایط و شیوه‌های مربوط به چنین دسترسی‌ای به موجب موافقتنامه‌های دوجانبه میان طرف‌های مربوط و طرف‌های ترانزیت، یا در صورت نبود چنین موافقتنامه‌هایی، بر اساس قوانین داخلی طرف ترانزیت تعیین خواهد شد.
طرف‌های ترانزیت در اعمال حاكمیت كامل بر قلمرو خود، حق خواهند داشت كه كلیه تدابیر ضروری را اتخاذ نمایند تا تضمین كنند كه حقوق و تسهیلاتی كه در این بند برای طرف‌ها پیش‌بینی شده به هیچ وجه به منافع مشروع طرف ترانزیت لطمه‌ای وارد نمی‌كند.
ماده 11
1.كشتی‌های تحت پرچم طرف‌ها می‌توانند برای منظورهای زیر در آب‌های سرزمینی دریانوردی كنند:
الف) عبور از این آب‌ها بدون وارد شدن به آب‌های داخلی یا توقف درلنگرگاه یا تاسیسات بندری خارج از آب‌های داخلی؛ یا ب) عزیمت به سوی آب‌های داخلی یا خروج از آن یا توقف در لنگرگاه یا تاسیسات بندری.
2. شرایط و شیوه‌های عبور كشتی‌های جنگی، زیردریایی‌ها و سایر وسایل نقلیه زیرآبی از آب‌های سرزمینی بر اساس موافقتنامه‌هایی بین دولت صاحب پرچم و دولت ساحلی یا در صورت نبود چنین موافقتنامه‌هایی، بر اساس قوانین دولت ساحلی تعیین خواهد شد.
در صورتی كه ورود كشتی جنگی به آب‌های سرزمینی به دلیل حوادث قوه قاهره یا حالت اضطرار یا برای كمكرسانی به اشخاص، كشتی‌ها یا هواپیماهای در وضعیت اضطرار، ضرورت یابد، فرمانده كشتی جنگی هنگام نزدیك شدن به آب‌های سرزمینی موضوع را به اطلاع دولت ساحلی رسانده، ورود در مسیری انجام خواهد شد كه توسط فرمانده كشتی جنگی تعیین می شود و مورد موافقت دولت ساحلی قرار می‌گیرد. بلافاصله پس از رفع چنین وضعیتی،كشتی جنگی باید فورا آب‌های سرزمینی را ترك كند.
شرایط و شیوه‌های ورود كشتی‌های جنگی به آب‌های داخلی به دلیل حوادث قوه قاهره یا حالت اضطرار یا برای كمكرسانی به اشخاص، كشتی‌ها یا هواپیماهای در وضعیت اضطرار بر اساس موافقتنامه‌های بین دولت صاحب پرچم و دولت ساحلی یا در صورت نبود چنین موافقتنامه‌هایی، بر اساس قوانین دولت ساحلی تعیین خواهد شد.
3. عبور از آب‌های سرزمینی نباید مخل صلح، نظم حسنه یا امنیت دولت ساحلی باشد. عبور از آب‌های سرزمینی باید به طور پیوسته و سریع باشد. چنین عبوری باید مطابق با این كنوانسیون انجام شود.
4. كشتی‌های جنگی، زیر دریایی‌ها و سایر وسایل نقلیه زیرآبی یك طرف كه بر اساس شرایط و شیوه‌های مذكور در بند 2 این ماده از آب‌های سرزمینی عبور می‌كنند، حق توقف در بنادر و لنگرانداختن در داخل آب‌های سرزمینی طرف دیگر را ندارند، مگر در صورتی كه آنها مجوز مناسب داشته باشند یا به علت حادثه قوه قاهره یا حالت اضطرار یا برای كمكرسانی به اشخاص، كشتی‌ها و هواپیماهای در حالت اضطرار نیاز داشته باشد كه چنین كنند.
5. زیردریایی‌ها و سایر وسایل نقلیه زیرآبی یك طرف هنگام عبور از آب‌های سرزمینی طرف دیگر ملزم خواهند بود برروی سطح حركت نمایند و پرچم خود را به اهتزاز درآورند.
6. عبور از آب‌های سرزمینی در صورت ارتكاب هر یك از فعالیت‌های زیر، مخل صلح، نظم حسنه یا امنیت دولت ساحلی تلقی خواهد شد:
الف) تهدید یا توسل به زور علیه حاكمیت، تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی دولت ساحلی یا به هر نحو دیگری ناقض اصول حقوق بین‌الملل مندرج در منشور ملل متحد؛
ب) هر گونه رزمایش یا تمرین با هر نوع تسلیحات؛
پ) هر گونه اقدام با هدف جمع‌آوری اطلاعات به زیان توان دفاعی یا امنیت دولت ساحلی؛
ت) هر گونه عمل تبلیغاتی با هدف اثرگذاری بر توان دفاعی یا امنیت دولت ساحلی؛
ث) پرتاب، فرودآوردن یا بر روی عرشه سواركردن هر نوع هواپیما یا ادوات نظامی و كنترل نمودن آن؛
ج) شناورسازی، به زیر آب بردن یا بر روی عرشه سوار كردن هر گونه ادوات نظامی و كنترل نمودن آن؛
چ) بارگیری یا تخلیه هر گونه كالا یا ارز، سواركردن یا پیاده كردن هر شخص برخلاف قوانین و مقررات گمركی، مالی، مهاجرتی یا بهداشتی دولت ساحلی؛
ح) هرگونه اقدام آلودگی عمدی و جدی مغایر با این كنوانسیون؛
خ) هرگونه فعالیت ماهیگیری؛
د) انجام فعالیت‌های تحقیقاتی یا آبنگاری؛
ذ) هر اقدامی با هدف ایجاد اختلال در هر سامانه ارتباطی یا هرگونه تسهیلات یا تاسیسات دیگر دولت ساحلی؛
ر) هر گونه فعالیت دیگری كه ارتباط مستقیمی با عبور از آب‌های سرزمینی نداشته باشد.
7. هر طرف می‌تواند در آب‌های سرزمینی خود، اقدامات لازم را برای جلوگیری از عبور از آب‌های سرزمینی كه ناقض شرایط مذكور در این ماده باشد به عمل آورد.
8. هر طرف می‌تواند طبق مفاد این كنوانسیون و سایر موازین حقوق بین‌الملل، قوانین و مقرراتی را درباره عبور از آب‌های سرزمینی از جمله در خصوص كلیه یا هر یك از موارد زیر وضع كند:
الف) ایمنی دریانوردی و تنظیم ترافیك دریایی؛
ب) حفاظت از سیستم های كمك دریانوردی و تجهیزات و نیز سایر تجهیزات یا تاسیسات؛
پ) حفاظت از بافه‌ها و خطوط لوله؛
ت) حفظ منابع زنده دریا؛
ث) جلوگیری از نقض قوانین و مقررات ماهیگیری دولت ساحلی؛
ج) حفاظت محیط‌زیست دولت ساحلی و جلوگیری، كاهش و كنترل آلودگی آن؛
چ) تحقیقات علمی دریایی و نقشه‌برداری‌های آبنگاری؛
ح) جلوگیری از نقض قوانین و مقررات گمركی، مالی، مهاجرتی یا بهداشتی دولت ساحلی؛
خ) تضمین امنیت ملی.
9. هر طرف تمام قوانین و مقررات مربوط به عبور از آب‌های سرزمینی خود را به نحو مقتضی منتشر خواهد كرد.
10. كشتی‌های تحت پرچم طرف‌ها باید هنگام عبور از آب‌های سرزمینی، كلیه قوانین و مقررات دولت ساحلی مربوط به چنین عبوری را رعایت كنند.
11. هر طرف می‌تواند در صورت ضرورت و با توجه به ایمنی دریانوردی از كشتی‌های تحت پرچم سایر طرف‌ها كه از آب‌های سرزمینی آن دولت عبور می‌كنند بخواهد كه از خطوط دریایی و طرح‌های تفكیك تردد كه ممكن است برای تنظیم عبور كشتی‌ها از آب‌های سرزمینی خود تعیین كرده یا مقرر داشته است، استفاده كنند.
12. دولت ساحلی همچنین حق دارد در مورد كشتی‌هایی كه عازم آب‌های داخلی هستند یا قصد توقف در تجهیزات بندری خارج از آب‌های داخلی را دارند، برای جلوگیری از هرگونه نقض شرایطی كه پذیرش كشتی‌های مذكور درآب‌های داخلی یا چنین توقفی منوط به آن گردیده است، اقدامات ضروری را به عمل آورد.
13. هر طرف می‌تواند بدون تبعیض در شكل یا در واقع علیه كشتی‌های تحت پرچم سایر طرف‌ها، در مناطق مشخص شده‌ای از آب‌های سرزمینی خود، عبور آن كشتی‌ها را موقتا به حالت تعلیق درآورد، منوط به آن كه چنین تعلیقی برای حفظ امنیتش حیاتی باشد.
چنین تعلیقی تنها پس از انتشار مقتضی قابل اعمال خواهد بود.
14. چنانچه كشتی جنگی یا كشتی دولتی كه برای مقاصد غیرتجاری مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد، قوانین و مقررات دولت ساحلی درباره عبور ازآب‌های سرزمینی را رعایت نكند و هرگونه درخواست رعایت آن قوانین و مقررات را نادیده گیرد، طرف مربوط می‌تواند از كشتی مزبور بخواهد كه فورا آب‌های سرزمینی آن را ترك كند.
15. طرف صاحب پرچم بابت هر گونه ضرر یا خسارت وارده به طرف دیگر ناشی ازعدم رعایت قوانین و مقررات دولت ساحلی توسط كشتی جنگی یا سایر كشتی‌های دولتی كه به امور غیرتجاری می‌پردازند در خصوص عبور از آب‌های سرزمینی خود، ورود به این آب‌ها و لنگرانداختن در آنجا یا عدم رعایت مفاد این كنوانسیون یا سایر موازین حقوق بین‌الملل، مسئولیت بین‌المللی دارد.
16. هیچ یك از طرف‌ها نباید مانع عبور كشتی‌های تحت پرچم سایر طرف‌ها ازآب‌های سرزمینی خود گردد، مگر در مواقعی كه مطابق با این كنوانسیون، یا قوانین و مقررات منطبق با آن وضع شده است، عمل می كند. به ویژه یك طرف نباید:
الف) الزاماتی بر كشتی‌های تحت پرچم سایر طرف‌ها كه اثر عملی آن نفی یا ایراد لطمه توجیه‌ناپذیر بر حق عبور از آب‌های سرزمینی آن باشد، تحمیل نماید؛ یا ب) در شكل یا در واقع علیه كشتی‌های تحت پرچم دیگر طرف‌ها یا علیه كشتی‌هایی كه به حمل بار به، از، یا از طرف هر دولتی می‌پردازد، تبعیض قائل شود.
چنانچه هر طرف از هرگونه خطری برای دریانوردی در آب‌های سرزمینی خود آگاه شود، آن را به نحو مناسب اطلاع‌رسانی خواهد كرد.
ماده 12
1. هر طرف بر كشتی‌های تحت پرچم خود در دریای خزر اعمال صلاحیت خواهد كرد.
2. هر طرف در بخش خود بر جزایر مصنوعی، تاسیسات، سازه‌ها، بافه‌ها و خطوط لوله زیردریایی خود، اعمال صلاحیت خواهد كرد.
3. هر طرف به منظور اعمال حاكمیت و حقوق حاكمه خود در بهره‌برداری از زیربستر و سایر فعالیت‌های اقتصادی مشروع مرتبط با توسعه منابع بستر و زیر بستر و حقوق انحصاری در برداشت منابع زنده آبی و همچنین به منظور حفظ و مدیریت چنین منابعی در منطقه ماهیگیری خود، می‌تواند تدابیری در خصوص كشتی‌های سایر طرف‌ها شامل سوار شدن بر آنها، بازرسی، تعقیب فوری، بازداشت، توقیف، و رسیدگی قضایی كه ممكن است برای تضمین رعایت قوانین و مقررات آن ضروری باشد، اتخاذ نماید.
لازم است به كارگیری تدابیر مصرح در این بند مستدل باشد. در صورتی كه تدابیر اعمال شده فاقد توجیه باشد، هر گونه زیان و خسارت وارده به كشتی باید جبران شود.
اقداماتی از قبیل سوار شدن، بازرسی، تعقیب فوری و بازداشت، منحصرا توسط نمایندگان صلاحیتدار مراجع دولتی طرف‌ها حاضر بر روی عرشه كشتی‌های جنگی یا هواپیمای نظامی یا سایر كشتی‌ها یا هواپیماهای دارای علایم خارجی كه به وضوح مشخص‌كننده این است كه آنها در خدمت دولت می‌باشند و مجاز به این منظور هستند، می‌تواند انجام گیرد.
4. به استثنای موارد مشخص شده در ماده 11، هیچ چیز در این كنوانسیون به مصونیت كشتی‌های جنگی و كشتی‌های دولتی كه برای مقاصد غیرتجاری مورد استفاده قرار می‌گیرند، خدشه‌ای وارد نمی‌سازد.
ماده13
1. هر طرف در اعمال حاكمیت خود از حق انحصاری وضع قواعد، تجویز و انجام تحقیقات علمی دریایی در آب‌های سرزمینی خود برخوردار خواهد بود. كشتی‌های تحت پرچم طرف‌ها می‌توانند تحقیقات علمی دریایی را در محدوده آب‌های سرزمینی یك طرف صرفا با مجوز كتبی و طبق شرایطی كه آن دولت می‌تواند تعیین كند، انجام دهند.
2. هر طرف در اعمال صلاحیت خود از حق انحصاری برای وضع قواعد، تجویز و انجام تحقیقات علمی دریایی مربوط به منابع زنده آبی در منطقه ماهیگیری خود و نیز تحقیقات علمی دریایی مربوط به اكتشاف و استخراج منابع بستر و زیربستر در بخش خود برخوردار خواهد بود. كشتی‌های تحت پرچم طرف‌ها می‌توانند چنین تحقیقاتی را در منطقه ماهیگیری و بخشِ طرفی دیگر صرفا با مجوز كتبی آن طرف و طبق شرایطی كه آن طرف می‌تواند تعیین كند، انجام دهند.
3. شرایط و شیوه‌های صدور مجوزها توسط هر طرف طبق قوانین ملی وی تعیین خواهد شد و به نحو مقتضی به اطلاع سایر طرف‌ها خواهد رسید.
4. در اتخاذ تصمیم در مورد صدور مجوزهای انجام تحقیقات علمی دریایی مطابق با بندهای 1 و 2 این ماده، نباید تأخیر یا انكار غیرموجهی وجود داشته باشد.
5. فعالیت‌های پژوهشی علمی دریایی موضوع این ماده نباید برای فعالیت‌های طرف‌ها در اعمال حقوق حاكمه و انحصاری آنان كه در این كنوانسیون پیش‌بینی شده است، موانع توجیه‌ناپذیر ایجاد كند.
6. طرفی كه تحقیقات علمی دریایی را انجام می‌دهد باید حق شركت یا داشتن نماینده را برای طرفی كه مجوز انجام تحقیقات علمی دریایی مطابق بندهای 1 و 2 این ماده را صادر كرده است، به ویژه اگر این تحقیقات از روی عرشه كشتی امكان‌پذیر باشد، بدون پرداخت هیچ دستمزدی به دانشمندان طرف اجازه دهنده و بدون تعهد آن طرف در مشاركت در هزینه‌های تحقیق تضمین كند.
7. طرفی‌كه تحقیقات علمی دریایی را طبق بندهای 1 و 2 این ماده انجام می‌دهد، پس از تكمیل آن نتایج و یافته‌های بدست آمده را به طرف مجوز دهنده این تحقیقات، ارائه خواهد كرد و همچنین كلیه داده‌ها و نمونه‌‌های بدست آمده در چارچوب این تحقیق را در اختیار آن طرف قرار خواهد داد.
8. هر طرف حق دارد تعلیق یا توقف هر فعالیت تحقیقاتی علمی دریایی در حال انجام در آب‌های سرزمینی خود را الزام نماید.
9. طرفی كه اجازه تحقیقات علمی دریایی را كه طبق بند 2 این ماده انجام می‌شود صادر كرده است، حق دارد دریكی از موارد زیر خواستار تعلیق یا توقف آن گردد:
الف) فعالیت‌های تحقیقاتی طبق اطلاعات ارائه شده كه مبنای صدور مجوز بوده است، انجام نشود؛
ب) فعالیت‌های تحقیقاتی به گونه‌ای انجام شود كه شرایط مقرر شده را نقض كند؛
پ) قصور در رعایت یكی از مفاد این ماده در اجرای پروژه تحقیقاتی؛
ت) تعلیق یا توقف مزبور برای تضمین امنیت آن طرف حیاتی باشد.
10. كشتی‌های تحت پرچم طرف‌ها حق دارند تحقیقات علمی دریایی را در ماورای حدود خارجی آب‌های سرزمینی با رعایت بندهای 2 و 3 این ماده انجام دهند.
11. تحقیقات علمی دریایی دوجانبه و چندجانبه باید به موجب موافقتنامه میان طرف‌های ذیربط انجام شود.
ماده 14
1. طرف‌ها می‌توانند نسبت به تعبیه بافه‌ها و خطوط لوله زیردریایی در بستر دریای خزر اقدام كنند.
2. طرف‌ها می‌توانند نسبت به تعبیه خطوط لوله سراسری زیردریایی بر روی بستر دریای خزر اقدام كنند، مشروط برآنكه پروژه‌های آنها با استانداردهای زیست‌محیطی و الزامات مندرج در موافقتنامه‌های بین‌المللی كه طرف‌ها عضو آن هستند از جمله كنوانسیون چارچوب حفاظت از محیط‌زیست دریایی دریای خزر و پروتكل‌های مربوطه آن مطابقت داشته باشد.
3. مسیرهای بافه‌ها و خطوط لوله زیردریایی بر اساس توافق با طرفی كه بافه یا خط لوله از بخش بستر آن عبور می‌كند، تعیین خواهد شد.
4. مختصات جغرافیایی نواحی در امتداد مسیرهای عبور بافه‌ها و خطوط لوله‌های زیر دریایی، در جاهایی كه لنگراندازی، صید ماهی با ادوات صید نزدیك بستر، عملیات‌های زیر آب و لایروبی و دریانوردی با لنگر لایروبی مجاز نمی‌باشد، باید توسط دولت ساحلی كه این بافه‌ها و خطوط از بخش آن كشور عبور كرده‌اند به اطلاع تمام طرف‌ها برسد.
ماده 15
1. طرف‌ها متعهد به حمایت و حفاظت از سامانه بوم‌زیستی دریای خزر و تمام عناصر آن می‌باشند.
2. طرف‌ها باید مشتركا یا منفردا به منظور حفاظت از تنوع زیستی، حمایت، احیاء و مدیریت پایدار و بخردانه منابع زنده دریای خزر و جلوگیری، كاهش و كنترل آلودگی دریای خزر از هر منبع، تمام تدابیر لازم را اتخاذ و با یكدیگر همكاری كنند.
3. هرفعالیتی كه موجب لطمه به تنوع زیستی دریای خزر گردد، ممنوع خواهد بود.
4. طرف‌ها در قبال هر گونه آسیب به سامانه بوم زیستی دریای خزر به موجب موازین حقوق بین‌الملل مسئول خواهند بود.
ماده 16
همكاری طرف‌ها در دریای خزر با اشخاص حقیقی و حقوقی دولت‌های غیرعضو این كنوانسیون و همچنین با سازمان‌های بین‌المللی، طبق مفاد این كنوانسیون انجام خواهد شد.
ماده 17
طرف‌ها باید به منظور مبارزه با تروریسم بین‌الملل و تامین مالی آن، قاچاق اسلحه، مواد مخدر، مواد روانگردان و پیش‌سازه‌های آنها، همچنین صید غیر مجاز و پیشگیری و مقابله با قاچاق مهاجران از طریق دریا و سایر جرایم در دریای خزر با یكدیگر همكاری كنند.
ماده 18
1. مفاد این كنوانسیون می‌تواند با توافق همه طرف‌ها اصلاح یا تكمیل شود.
2. اصلاحیه‌ها و الحاقیه‌های این كنوانسیون جزء لاینفك كنوانسیون خواهد بود و باید در قالب پروتكل‌های جداگانه‌ای تنظیم شود كه از تاریخ دریافت پنجمین اطلاعیه مبنی بر تكمیل تشریفات داخلی مورد نیاز طرف‌ها برای لازم الاجرا شدن آنها توسط امین، لازم الاجرا خواهد شد.
ماده 19
طرف‌ها به منظور تضمین اجرای موثر كنوانسیون و بررسی همكاری‌ها در دریای خزر، سازكار رایزنی‌های پنج جانبه منظم در سطح عالی، تحت سرپرستی وزارتخانه‌های امورخارجه تاسیس خواهند كرد كه حداقل یك بار در سال به طور چرخشی در یكی از كشورهای ساحلی طبق آیین-كار توافق شده، برگزار خواهد شد.
ماده 20
این كنوانسیون بر حقوق و تعهدات طرف‌ها ناشی از سایر معاهدات بین‌المللی كه در آن عضو هستند، تاثیر نخواهد داشت.
ماده 21
1. اختلافات و مناقشات راجع به تفسیر و اجرای این كنوانسیون باید توسط طرف‌ها از طریق رایزنی‌ها و مذاكرات حل و فصل شود.
2. هر گونه اختلاف بین طرف‌ها در رابطه با تفسیر یا اجرای این كنوانسیون كه طبق بند 1 این ماده حل‌وفصل نشود، می‌تواند با صلاحدید طرف‌ها برای حل‌وفصل به سایر روش‌های مسالمت‌آمیز كه در حقوق بین‌الملل پیش‌بینی شده، ارجاع شود.
ماده 22
این كنوانسیون منوط به تصویب می‌باشد. اسناد تصویب نزد جمهوری قزاقستان كه به عنوان امین كنوانسیون عمل می‌كند، تودیع خواهد شد. این كنوانسیون درتاریخ دریافت پنجمین سند تصویب توسط امین، لازم‌الاجرا خواهد شد.
ماده 23
1. امین باید تاریخ تودیع هر سند تصویب، تاریخ لازم‌الاجرا شدن كنوانسیون و تاریخ لازم‌الاجرا شدن اصلاحیه‌ها و الحاقیه‌های آن را به اطلاع طرف‌ها برساند.
2. این كنوانسیون باید طبق ماده 102 منشور سازمان ملل متحد توسط امین به ثبت برسد.
ماده 24
این كنوانسیون با توجه به ماهیت خود، محدودیت زمانی نخواهد داشت.
این كنوانسیون در تاریخ 21 مرداد 1397 هجری شمسی برابر با 12 آگوست 2018 میلادی در شهر آكتائو در یك نسخه اصلی به زبان‌های آذربایجانی، فارسی، قزاقی، روسی، تركمنی و انگلیسی منعقد شده كه كلیه متون دارای اعتبار یكسان می‌باشند.
طرف‌ها در صورت بروز هر گونه اختلاف، به متن انگلیسی مراجعه خواهند نمود.
نسخه اصلی نزد امین تودیع خواهد شد. امین رونوشت مصدق كنوانسیون را برای كلیه طرف‌ها ارسال خواهد كرد.»
سیام**9314**
تاریخ انتشار: ۲۱ مرداد ۱۳۹۷ - ۱۵:۳۶
تهران - ایرنا - كنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر عصر یكشنبه و در پنجمین اجلاس سران كشورهای ساحلی دریای خزر در شهر آكتائو قزاقستان؛ توسط سران جمهوری اسلامی ایران، روسیه، قزاقستان، آذربایجان و تركمنستان امضا شد.