ورود به بازار كار خارجی، عامل اصلی مهاجرت تحصیل كردگان است

به گزارش روز دوشنبه گروه علمی ایرنا، مهاجرت در سال های اخیر تبدیل به یكی از ابر روند های جهانی شده و بر اساس آمار سازمان بین المللی مهاجرت/ IOM، نزدیك به 35 درصد كل مهاجران دنیا را مهاجران با مهارت بالا و دارای تحصیلات دانشگاهی تشكیل می دهند.
بر اساس آمارهای جهانی تعداد مهاجران در سطح جهانی 75 میلیون نفر در سال 1960 بود كه در سال 2018 به 250 میلیون نفر رسیده است، چهار كشور انگلیسی زبان آمریكا، كانادا، انگلیس و استرالیا مقاصد اولیه و اصلی مهاجران هستند؛ هر چند این روند در سال های پیشرو به دلیل سیاست های رئیس جمهوری آمریكا در تغییر قوانین اعطای ویزا و پیامدهای برگزیت (خروج انگلیس از اتحادیه اروپا) تغییر خواهد كرد.
مطالعه مزبور به همت موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت كشور، پژوهشكده سیاستگذاری علم، فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف با همكاری مركز مطالعات اجتماعی دانشگاه مانهایم آلمان/ Mannheim و با نظرسنجی آنلاین از 425 ایرانی تحصیلكرده مهاجر به ثمر رسیده كه از این تعداد 75 درصد خارج از كشور و 25 درصد داخل ایران بوده اند كه در بازه زمانی حدود 10 سال گذشته مهاجرت كرده یا به كشور بازگشته اند.
هدف از انجام این نظرسنجی واكاوی دلایل مهاجرت، عوامل رانشی و كششی (push and pull factors) برای مهاجرت و بازگشت به كشور، رسیدن به راهكارهایی برای ترغیب بازگشت ایرانیان تحصیلكرده و ایجاد ارتباط و شبكه سازی با این افراد و انتقال آموخته های آنان و در نهایت ارائه این نتایج به تصمیم گیران كشور برای مداخله در سیاست های كلی مهاجرت و بازگشت به كشور است.
مجری این طرح روز دوشنبه در گفت وگو با خبرنگار علمی ایرنا در مورد نظرسنجی یاد شده توضیح داد: برای شناسایی عوامل خروج و بازگشت در چارچوب نظریه توامان جاذبه و دافعه به بررسی چهار دسته از عوامل پرداخته ایم؛ عوامل یادشده شامل عوامل آموزشی و پژوهشی، اقتصادی و شغلی، اجتماعی و فرهنگی و عوامل سیاسی است كه برای پی بردن به انگیزه های مهاجرت و بازگشت مشاركت كنندگان در طرح در قالب بیش از 100 سوال به این عوامل دست یافته ایم.
دكتر بهرام صلواتی اضافه كرد: جمع بندی همه عوامل نشان می دهد 40 درصد از مشاركت كنندگان در این نظرسنجی به دلیل میل به داشتن مدرك تحصیلی یا سابقه كاری خارج از كشور و 31 درصد از آنها نیز برای كسب تجربه زندگی در خارج از كشور مهاجرت كرده اند و در نهایت 90 درصد از این افراد با ویزای آموزشی و پژوهشی كشور را ترك و از كانال آكادمیك مهاجرت كرده اند.

***ایرانیان؛ تغییر روند جهانی
عضو پژوهشكده سیاستگذاری علم، فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: یكی از یافته های این نظرسنجی ما را به خصوصیتی خاص در میان ایرانیان مهاجر هدایت كرد؛ روند كلی در دنیا این است كه افراد به ادامه تحصیل غالباً با هدف یافتن شغل مناسب می پردازند و به محض یافتن شغل مناسب، از بازار تحصیلی خارج شده و به بازار كار ملحق می شوند كه اصطلاحا به آن school to work transition یا 'انتقال از آموزش به كار' می گویند ولی این روند در میان مهاجران ایرانی برعكس است و work to school transition انتقال از كار به آموزش را ما مشاهده می كنیم؛ یعنی حتی افرادی كه شغل و امنیت شغلی دارند برای امور آموزشی از بازار كار خارج شده و به كسب مدارج هم سطح یا بالاتر اقدام می كنند.
وی در توضیح این امر اظهار داشت: در كشور ما به دلایل مختلف تعاملات اقتصادی یا تبادل نیروی كار با كشورهای دیگر و كشورهای همسایه توسعه نیافته است؛ در حالی كه در مناطق مختلف دنیا به این موضوع توجه شده است مثلا در آمریكای شمالی با همسایگان جنوبی، یا در كل 28 كشور عضو اتحادیه اروپا با هم یا در مناطق جنوب شرق آسیا به آسانی تبادل نیروی كار صورت می گیرد، ولی این فرصت پیش روی نیروی كار داخل كشور نیست و این امر موجب می شود افراد با اقدام برای ویزای آموزشی و پژوهشی از كشور خارج شوند تا بعد از پایان دوره آموزشی بتوانند فرصت شغلی بیابند.
وی در پاسخ به این سوال كه تحصیلكردگان شاغل داخل كشور چه نیازی به كار كردن در خارج از كشور می بینند كه در پی آن اقدام به مهاجرت كنند، گفت: از مجموع 250 میلیون مهاجر سال 2018، بیش از 35 درصد افراد تحصیلكرده و نیروی كار ماهر هستند و به نظر می رسد بیش از 70 درصد دانش آموخته های دنیا به دلیل فضای جهانی شده و تاثیرات گلوبالیزیشن به داشتن تحصیل و تجربه كاری بالاتر در خارج از كشور علاقه دارند.
دكتر صلواتی با اشاره به دیگر نتایج این مطالعه افزود: 75 درصد از مشاركت كنندگان در این نظرسنجی كه متقاضی مهاجرت بوده اند، قبل از مهاجرت شاغل و 50 درصد از آنان حتی قراردادهای یكساله و بالاتر داشته اند.


***مهاجرت كور، چرا
وی همچنین یكی دیگر از مختصات در مهاجرت ایرانیان را عدم آشنایی یا كم آگاهی نسبت به كشور مبدا برشمرد و افزود: كمتر از نصف مشاركت كنندگان در این نظرسنجی یعنی 43 درصد از آنان مقصد اولیه مهاجرت خود را به عنوان مقصد نهایی انتخاب كرده بودند و مابقی مجدداً اقدام به مهاجرت و جابجایی به كشور دیگری كرده اند؛ به نظر می رسد چمدان را به سوی اولین كشوری می بندیم كه بتوانیم از آن پذیرش آموزشی و پژوهشی بگیریم.
«بر اساس این نظرسنجی 33 درصد از مشاركت كنندگان اطلاعات متوسط از كشور مبدا داشته، 40 درصد اطلاعات كم و كمتر از 30 درصد با اطلاع از كشور مبدا مهاجرت خود از كشور خارج شده اند».

***برنامه برای بازگشت
عضو هیات علمی موسسه مطالعات جمعیتی همچنین در مورد سوالات مرتبط با بازگشت مهاجران تحصیلكرده نیز گفت: این موضوع را در قالب یك سوال صریح كه آیا برنامه بازگشت به ایران دارید، در نظرسنجی مطرح كرده ایم و حدود 50 درصد از مشاركت كنندگان گفته اند فعلا برنامه ای برای بازگشت نداریم، 27 درصد در كوتاه مدت و 25 درصد طی 5 تا 10 سال آینده قصد بازگشت داشته اند.
وی تاكید كرد: با وجود این علاقه زیادی برای انتقال تجربه و دانش میان ایرانیان خارج از كشور به همكاران و ایرانیان داخل كشور هست، 75 درصد از پاسخ دهندگان به سوالات نظرسنجی گفته اند قصد انتقال تجربه خود را دارند، 65 درصد معتقد بوده اند بازگشت به كشور می تواند به آن كمك كنند.
دكتر صلواتی افزود: در نتیجه ایرانیان میل و انگیزه بالایی برای بازگشت و دستكم شبكه سازی و ایجاد ارتباط با نهادها و گروه های علمی و افراد ماهر داخل كشور دارند و می توان گفت علقه و روابط گرم خانوادگی و عاطفی ما یكی از مهم ترین عوامل كششی است كه برای تبدیل شدن به عمل باید برنامه ریزی و سیاست گذاری و در مرحله بعدی اجرا كرد.
وی تصریح كرد: در نهایت ایجاد ارتباط و انگیزه در تحصیلكردگان ایرانی خارج از كشور باید با ظرافت انجام شود و در صورتی كه شرایط اقتصادی و امنیت روانی این افراد تامین شود، منافع زیادی برای كشور در بر خواهد داشت ولی اگر نتوانیم این شرایط را برقرار كنیم شاید حتی دعوت از این افراد كه در بسیاری موارد نیز نخبه بین المللی شناخته می شود نمی تواند خیلی كمك كننده باشد.
علمی**9157*2017