روابط مغرب و عربستان به كدام سو

تاریخ آغاز روابط بین مغرب و عربستان به 60 سال پیش یعنی حدود یك سال پس از استقلال مغرب باز می گردد.
در سال 1957 میلادی ( 1336 هجری شمسی) برای اولین بار سعود بن عبدالعزیز شاه عربستان از مغرب دیدار كرد.
در خصوص روابط اقتصادی دو كشور نیز باید گفت، اكنون 49 درصد صادرات مغرب به كشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به مقصد عربستان است، 79 درصد واردات مغرب از این كشورها نیز اختصاص به عربستان دارد و حدود 30 هزار مغربی در عربستان مشغول كار هستند.
میزان تبادلات تجاری دو كشور بر اساس آمارهای چند سال پیش 20 میلیارد دلار بوده است و بر اساس آمارهای موجود، عربستان چهار میلیارد دلار در مغرب به ویژه در بخش گردشگری آن سرمایه گذاری كرده است.
با اینكه روابط رباط با ریاض عموما گرم توصیف می شود اما طی چند ماه گذشته اتفاقاتی رخ داد كه باعث شد تا برخی كارشناسان از سردی روابط بین دو كشور و فاصله گرفتن مغرب از عربستان سخن بگویند ، هر چند هنوز موضع گیری رسمی در این خصوص اعلام نشده است .
از دیدگاه كارشناسان چند علت را برای سردی روابط مزبور می توان برشمرد :

** همراهی نكردن با عربستان برای قطع رابطه با دوحه
به دنبال بروز تنش بین قطر و برخی كشورهای عربی چون عربستان ، كویت و امارات ، مغرب در این خصوص نوعی اعلام بی طرفی كرد و در عین حال روابط خود را با قطر همچنان مستحكم نگه داشت تا جایی كه «تركی آل شیخ» رئیس اداره ورزش عربستان چندی پیش علنا اعلام كرد كه مغرب در همراهی با قطر وقت خود را تلف می كند، هر كس در پی حمایت است، باید به عربستان بیاید.
در خصوص تنش موجود در روابط قطر و عربستان باید گفت، عربستان به خاطر جایگاه خاصی كه برای خود در بین كشورهای مختلف عربی قایل است از همه آنان انتظار داشت كه به محض اشاره ریاض با قطر قطع رابطه كنند ولی این اتفاق نیفتاد و این برای ریاض بسیار سنگین بود و به همین دلیل عربستان به نحوی شروع به انتقام گیری از كشورهای مخالف با قطع رابطه با قطر كرد و اكنون علت اصلی بروز مشكل در مناسبات بین عربستان با مغرب نیز همین مساله قطر است.

** مخالفت عربستان با نامزدی مغرب برای جام جهانی فوتبال
سعودی ها در جریان رای گیری درباره جام جهانی فوتبال در سال 2026 میلادی به نامزدی مغرب برای میزبانی این دوره از جام جهانی رای ندادند و این كشور برای پنجمین بار در این كار ناكام ماند.
این اقدام ریاض باعث شد تا مردم مغرب عربستان را به خنجر زدن از پشت و خیانت به كشورهای عربی متهم كنند و از رهبران سیاسی خود بخواهند تا تمام نیروهایی كه برای تجاوز به یمن اعزام كرده بودند به مغرب بازگردانند و حتی در مسابقات جام جهانی 2018 در روسیه نیز اعلام كردند كه تیم این كشور را در برابر عربستان تشویق می كنند و وقتی روسیه پنج گل وارد دروازه عربستان كرد، مغربی ها اقدام به شادمانی كردند و این شكست را حق سعودی ها دانستند.
جدا از این شاه مغرب پس از آنكه قطر در این پرونده به نفع مغرب رای داد با امیر قطر تماس تلفنی برقرار و از او به این دلیل تشكر كرد كه این رای حاوی پیام مهمی برای ریاض بود.

** لغو سفر تابستانی شاه عربستان در مغرب
موقعیت جغرافیایی مغرب در شمال غرب قاره افریقا موجب شده است تا این كشور از جاذبه های طبیعی و گردشگری خوبی برخوردار باشد و به همین خاطر شاهان عربستان از 60 سال پیش تاكنون ترجیح می دادند كه تعطیلات تابستانی خود را همراه با شمار زیادی از ملازمان در مغرب سپری كنند.
امسال سلمان بن عبدالعزیز شاه عربستان بر خلاف روال چند دهه گذشته ترجیح داد تا تعطیلات طولانی مدت و پرهزینه تابستانی خود را به جای شهر «طنجه» در مغرب در منطقه «نیوم» عربستان سپری كند.
با توجه به این كه اقتصاد برخی كشورها بر پایه هایی چون صنعت گردشگری استوار است ، خود اصل سفر پادشاه عربستان به مغرب از اهمیت چندانی برخوردار نیست بلكه اقامت طولانی مدت وی به همراه شمار زیادی از همراهان و هزینه های نجومی آنان برای اقامت در هتل ها و هزینه های جانبی آنچنانی خود و خانواده برای كشورهای گردشگر پذیر از اهمیت بیشتری برخوردار است .
سفر شاه عربستان به مغرب از سال ها قبل برای تعطیلات تابستانی معمولا با هزینه های نجومی همراه بود و صدها هتل و اتاق برای همراهان شاه عربستان در این كشور رزرو می شد ولی امسال به خاطر سردی روابط بین مغرب و عربستان از چنین درآمدهایی برای صنعت گردشگری مغرب خبری نبود و هدف سعودی ها از این اقدام در واقع نوعی پیام به مغرب و تضعیف صنعت گردشگری این كشور و محروم كردن آن از هدایای جانبی بود كه از قبل حضور شاه عربستان عاید مغرب می شد.
تارنمای مغربی «هسپرس» نیز چند روز پیش در مقاله ای در این خصوص نوشت، اینكه امسال شاه عربستان برای گذراندن تعطیلات به طنجه نیامده و ترجیح داده است تعطیلات خود را در منطقه «نیوم » عربستان بگذراند، باعث ایجاد سوالات زیادی برای رسانه های مغربی و خارجی شده است.
«محمد اشتاتو » تحلیلگر سیاسی مغربی نیز در این خصوص گفت، ماندن شاه عربستان به دلیل تحولات داخل عربستان و همچنین تحولات منطقه ضروری بود اما باید قبول كرد بحرانی خاموش در روابط دو كشور نیز وجود دارد.

** سكوت مغرب در بحران روابط بین عربستان و كانادا
روابط بین ریاض و اتاوا در روزهای اخیر به خاطر طرح برخی مسایل حقوقی بشری در عربستان از سوی كانادا دچار بحران شده است .
در جریان این بحران بسیاری از كشورهای عربی منطقه از جمله مصر و الجزایر از عربستان حمایت كردند ولی شماری از آنان ترجیح دادند در این ارتباط سكوت كنند و خود را درگیری بحران مزبور نكنند كه از جمله این كشورها مغرب بود كه با وجود برخی انتظارات ریاض در این خصوص ورود نكرد.
تارنمای «رای الیوم» سكوت مغرب را در خصوص بحران به وجود آمده در روابط عربستان با كانادا بی سابقه دانست و نوشت، رباط تا این لحظه در این خصوص با ریاض اعلام همبستگی نكرده است در حالی كه بسیاری از كشورهای عربی و از جمله الجزایر و مصر از عربستان حمایت كرد و این نشان می دهد روابط مغرب با عربستان تضعیف شده است.

** بازگرداندن جنگنده های مغرب از عربستان
عربستان به دنبال تصمیم برای وارد شدن در جنگ علیه مردم بی دفاع یمن اقدام به تشكیل یك ائتلاف عربی و گردآوری شماری از نظامیان كشورهای مختلف به همراه تجهیزات و جنگنده های آنان كرد كه یكی از این كشورها مغرب بود كه با اعزام جنگنده در این راستا عربستان را یاری داد.
با توجه به برخی اقدامات نظامیان كشورهای عربی علیه مردم بی دفاع یمن و بمباران هر روز تاسیسات و زیرساخت های این كشور اكنون بسیاری از كشورها تمایل چندانی برای ادامه این همكاری ندارند و اقدام به خارج كردن نیروهای و تجهیزات خود از ائتلاف مزبور كرده اند كه یكی از این كشورها مغرب است.
رباط چند ماه پیش تصمیم گرفت تا جنگنده ها و هواپیماهای خود را كه برای كمك به عربستان در تجاوز به یمن به این كشور فرستاده بود، بازگرداند.
آن زمان رسانه ها دلایل مختلفی در این خصوص ذكر كردند و از جمله اینكه به دلیل تحركات جدید در منطقه صحرا و احتمال درگیر شدن ارتش مغرب با نیروهای پولیساریو ، مغرب تصمیم به بازگرداندن جنگنده هایش گرفته است اما برخی دیگر علت آن را بحران در روابط رباط با ریاض دانستند و نوشتند مغرب كم كم از عربستان فاصله می گیرد.
با اینكه چندی پیش ولیعهد عربستان، نخست وزیر لبنان و شاه مغرب در پاریس با هم دیدار كرده و عكسی از این دیدار در رسانه ها منتشر شد و برخی آن را نشانه دوستی محمد ششم با ولیعهد عربستان و گرم شدن روابط دو كشور دانستند اما تحولات بعدی نشان داد كه روند روابط دو كشور شاهد تغییر مثبتی نبوده است.
در هر صورت باید گفت یكی از مهم ترین دلایل سرد شدن روابط مغرب و عربستان، اعلام بیطرفی رباط در جنگ سرد میان قطر و عربستان بود و همین باعث ایجاد تحولاتی دیگر و فاصله گرفتن بیشتر دو كشور از هم شده است.
به نظر می رسد دو كشور همچنان با ایما و اشاره طرف دیگر را تهدید می كنند و تلاش دارند تا به طرف مقابل بفهمانند كه چه برگه های برنده ای در این رقابت در اختیار دارند و به نوعی دلخوری خود را از سیاست های طرف مقابل نشان می دهند اما هنوز در بعد رسمی دو كشور موضع گیری تند و منفی در خصوص یكدیگر نداشته اند و در نتیجه باید منتظر تحولات آتی ماند و دید این روابط به چه سمت و سویی سیر می كند.
خاورم*2041*1436*