شرق كشور تشنه انتقال آب از دریای عمان

بحران آب، خشكسالی های پیاپی، وضعیت بحرانی دشت ها و افت شدید سطح آب های زیرزمینی اكنون در شرق كشور بیش از دیگر نقاط ایران نمود یافته، به طوری كه تبعات این شرایط را می توان در رشد بی رویه پدیده مهاجرت، حاشیه نشینی و مشكلات اقتصادی و اجتماعی این خطه مشاهده كرد.
بر اساس آمارهای ارایه شده اكنون كسری مخازن آب كشور در مجموع 10.5 میلیارد متر مكعب برآورد می شود كه 1.7 میلیارد مترمكعب آن مربوط به سه استان سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی است.
وزارت نیرو و مسوولان مرتبط در سال های گذشته از این رو برای مقابله با بحران آب در شرق كشور، كه بیش از 10 میلیون نفر جمعیت را در خود جای داده، راهكار دیگری اندیشیده اند كه انتقال آب از دریای عمان به سه استان این حوزه است.
این در حالی است كه برخی مسوولان و كارشناسان بنا به عوامل گوناگون مانند تبعات زیست محیطی و هزینه های هنگفت اجرای طرح، با طرح انتقال آب از دریای عمان به شرق كشور مخالف هستند.
انتقال آب از دریای عمان به شرق كشور یكی از محورهای مهم همایش «چالش های آب در شرق كشور، نقش مردم و تدابیر حاكمیت» بود كه ششم و هفتم مرداد جاری با حضور وزیر نیرو و جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و استانداران شرق كشور به میزبانی شركت آب منطقه ای خراسان رضوی در مشهد برگزار شد.

** انتقال آب از دریای عمان اجرایی می شود
وزیر نیرو در این همایش تاكید كرد: انتقال آب از دریای عمان به شرق كشور و شیرین سازی آن عملیاتی خواهد شد و این موضوع به طور جدی از سوی این وزارت دنبال می شود.
«رضا اردكانیان» با بیان اینكه حفظ حیات در نوار شرقی كشور ضروری است، افزود: حیات یك منطقه نباید محدود به اندازه بارندگی باشد لذا با توجه به وضعیت نامتوازن بارشها باید با رعایت توسعه پایدار و جنبه های زیست محیطی به گونه ای عمل شود كه جمعیت در شرق كشور حفظ و حتی بر آن افزوده شود.
وی تاكید كرد: البته موضوع انتقال آب بین حوزه ای و انتقال آب از دریای عمان به شرق كشور نیز در صورتی موجه خواهد بود كه تمام جوانب طرح از جمله ملاحظه های اقتصادی و زیست محیطی آن دیده شود و آینده پژوهی این طرح مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

** سه استان شرقی 13 درصد جمعیت كشور را در خود جای داده اند
استاندار خراسان رضوی نیز گفت: سه استان شرقی كشور شامل سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی در مجموع با 27 درصد گستره، حدود 13درصد جمعیت كشور را در خود جای داده اند.
«علیرضا رشیدیان» افزود: در 40 سال گذشته شاهد كاهش چشمگیر بارندگی و روان آب ها در شرق كشور بوده ایم كه این وضعیت تشدید خشكسالی و رشد مهاجرت روستاییان به شهرهای بزرگ از جمله مشهد را موجب شده است.
وی رشد جمعیت شهری تهران در سال های 1390 تا 1395 را هفت درصد اما این رقم در شهر مشهد را 23 درصد عنوان كرد.
استاندار خراسان رضوی با بیان اینكه انتقال آب از دریای عمان به شرق كشور، توهم و خیال نیست، گفت: این طرح ضرورت واقعی است و كلیات آن در استان خراسان رضوی تهیه و تایید شده و مطالعات آن امسال نهایی می شود.
رشیدیان با اشاره به پیشینه اجرای طرح انتقال آب از دریای عمان به شرق كشور افزود: این طرح ابتدا در استان های كرمان و یزد مطرح و به دلیل مشكلات اعتباری رها شد.

** كمبود منابع آبی مهم ترین مشكل شرق كشور است
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری خراسان رضوی معتقد است كه كمبود منابع آبی مهمترین و اساسی ترین مشكل شرق كشور به شمار می رود.
«محمد مقدوری» می افزاید: بررسی و به كارگیری راهكارهای مقابله با كمبود آب در شرق كشور با توجه به روند خشكسالی در این پهنه امروز بیش از هر زمانی ضروری است.
استاندار سیستان و بلوچستان نیز در همایش چالش های آب شرق كشور گفت: این استان اكنون به لحاظ كمبود منابع آبی در بحرانی‌ ترین وضعیت قرار دارد به گونه ای به دو هزار روستای سیستان و بلوچستان با تانكر آبرسانی می شود.
سید «دانیال محبی» افزود: مشكلات كم آبی در این استان به سبب كاهش بارش، خشكسالی ها و شرایط اقلیمی از قدیم وجود داشته اما اكنون به بالاترین حد خود رسیده است.
استاندار خراسان جنوبی نیز گفت: اكنون آب آشامیدنی ساكنان 500 روستای این استان با تانكر سیار تامین می ‌شود.
«محمدمهدی مروج ‌الشریعه» افزود: كاهش منابع آبی، خشكسالی های پی در پی، نبود زیرساخت ‌ها و بیكاری روند مهاجرت از این استان را افزایش داده است.
به گفته وی، با وجود اجرای طرح توسعه شهرستان نهبندان در استان خراسان جنوبی طبق سرشماری سال 1395، بیش از هفت هزار نفر از این شهرستان به صورت دایم كوچ كرده اند.

** طول خط انتقال آب از دریای عمان به شرق 1600 كیلومتر است
مدیرعامل آب منطقه ای خراسان رضوی گفت: انتقال آب از دریای عمان به مناطق شرقی كشور شامل استان های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی، برای جبران كمبود آب و مقابله با بحران آب در این پهنه ضروری است.
«محمد علایی» افزود: خشكسالی های متوالی، كاهش بارندگی ها، وضعیت بحرانی دشت های استان، افت شدید سطح آب های زیرزمینی، افزایش جمعیت و تهدید خالی شدن جمعیت مرزی اكنون انتقال بین حوزه ای آب را بیش از هر زمانی لازم و ضروری كرده است.
وی نیاز پیش بینی شده آب بخش آشامیدن و صنعت سه استان شرق كشور در سال 1420 را یك میلیارد و 750میلیون متر مكعب اعلام كرد و افزود: با احتساب توان تولید آب در این استان ها، شرق كشور با كمبود 940 میلیون متر مكعب آب مواجه خواهد بود و تامین این مقدار آب تنها با انتقال بین حوزه ای میسر است.
علایی بیان كرد: مطالعات طرح انتقال آب از دریای عمان به شرق كشور كه در سال های اخیر به شركت آب منطقه ای خراسان رضوی واگذار شد، با هزینه 35 میلیارد ریال پایان یافته است.
به گفته وی، طرح انتقال آب از دریای عمان به شرق كشور توسط بخش خصوصی انجام خواهد شد كه هزینه اجرای آن بیش از 150 هزار میلیارد ریال برآورد شده است.
مدیرعامل آب منطقه ای خراسان رضوی اظهار داشت: طبق مطالعات انجام شده طول خط انتقال آب از دریای عمان به شرق كشور كه مبدا آن دریای عمان و مقصد پایانی آن خراسان رضوی است، یك هزار و 600 كیلومتر پیش بینی شده كه آب منتقل شده برای آشامیدن و صنعت به مصرف خواهد رسید.
او ادامه داد: اكنون جانمایی تاسیسات آبگیری در دریای عمان به گستره 300 هكتار به منظور انتقال آب از این دریا به شرق كشور انجام شده است.

** اصلاح مصرف جایگزین طرح پرهزینه انتقال آب شود
با وجود تاكید مسوولان متولی و اتفاق نظر آنان بر لزوم انتقال آب دریای عمان به شرق كشور، این طرح مخالفانی هم دارد كه عقیده دارند باید مشكل را به نحو دیگری چاره كرد و از جمله آنان جامعه شناس و مشاور وزیر نیرو در امور راهبردی و توسعه پایدار است.
«محمد فاضلی»، طرح انتقال آب از دریای عمان به مشهد را خیال پردازانه خوانده و می گوید: به جای این طرح ها باید به اصلاح الگوی مصرف آب روی آورد كه طبق بند 8 سیاست های اقتصاد مقاومتی از سوی مقام معظم رهبری توصیه شده است.
وی مدتی پیش در نشستی در دانشگاه فردوسی مشهد گفته بود: در قالب این طرح قرار است آب دریای عمان از دالان شرق یعنی سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی به خراسان رضوی برسد.
مشاور وزیر نیرو بیان كرد: طبق برآوردهای كنونی مجموع آبی كه قرار است از راه این خط به مشهد منتقل شود، 750 میلیون مترمكعب پیش بینی شده كه می توان به جای اصلاح این طرح پرهزینه، به اصلاح رویكرد مصرف آب پرداخت.
فاضلی گفت: در استان های خراسان جنوبی و رضوی و به ویژه سیستان و بلوچستان، مشكل كم آبی وجود ندارد بلكه آبخوان هم در حال نابودی است، لذا با انتقال سالانه 750 میلیون مترمكعب آب هیچ كدام از این مسایل درمان نمی شود، در حالی كه با اصلاح الگوی مصرف این مشكلات نیز رو به بهبود خواهد گذارد.
او با اشاره به هزینه بر بودن طرح انتقال آب از دریای عمان به شرق كشور گفت: میانگین طول عمر ساخت پروژه های آبی در ایران كمی بیش از 13 سال است یعنی اگر ساخت این طرح هم اینك آغاز شود 13سال بعد باید بتوان از آن بهره برداری كرد.
* انتقال آب از دریای عمان، تبعات دارد
یك پژوهشگر و استاد دانشگاه گفت: مافیای آب در كشورمان پس از سدسازی های بسیار كه دشت های كشور را به نابودی كشانده است، اكنون به دنبال انتقال آب از دریای عمان به استان های دیگر است.
دكتر محمدحسین پاپلی یزدی افزود: طرح انتقال آب از دریای عمان به شرق كشور تبعات امنیتی، زیست محیطی، اجتماعی و تبعات ژئوپلیتیكی، تراكم جمعیت و رشد حاشیه نشینی را دربردارد، به طوریكه حاشیه نشینی در مشهد را 2 برابر خواهد كرد.
رئیس انجمن ژئوپلیتیك ایران بیان كرد: حرف ما این است كه آبادی را به سمت آب ببریم نه اینكه آب را به آبادی برسانیم، چراكه در این صورت با تراكم جمعیت و تبعات بحران های اجتماعی آن مواجه خواهیم شد.
وی تصریح كرد: به جای پول كلانی كه صرف انتقال آب می كنیم می توانیم سواحل مكران را آباد سازیم.
استاد جغرافیا در دانشگاه فردوسی مشهد افزود: به نظر بنده آسیب های انتقال آب از دریای عمان برای امنیت و سلامت كشور خیلی بیشتر از سود و فواید آن است، در حالی كه از راهكارهای دیگر می توان به این هدف رسید.

**بخش خصوصی مجری طرح انتقال آب از دریای عمان است
مجری طرح مطالعات شیرین سازی و انتقال آب از دریای عمان به استان های مرزی شرق كشور گفت: اجرای بزرگترین طرح انتقال آب در كشور توسط بخش خصوصی و با هزینه 150 هزار میلیارد ریال انجام خواهد شد.
«علی عبداللهی باغ سیاهی» افزود: این طرح در سه مرحله انجام می شود كه اجرای كامل پروژه با تامین اعتبارات مربوطه حدود هفت سال به طول می انجامد و شیرین سازی آب با همكاری شركت خارجی در مبدا صورت می گیرد.
وی با اشاره به نقش بخش خصوصی در تامین اعتبارات طرح بزرگ انتقال آب از دریای عمان به شرق كشور بیان كرد: این طرح در قالب شركت پروژه با همكاری نهادهای مختلف در كشور انجام می شود.
خراسان رضوی یكی از بحرانی ترین استان های كشور به لحاظ افت آب های زیرزمینی است به طوری كه منابع زیرزمینی این دیار با كسری مخزن یك میلیارد و 200 میلیون مترمكعبی در سال مواجه است.
اكنون 80 درصدی آب آشامیدنی استان خراسان رضوی با 6.4 میلیون نفر جمعیت به وسیله چاه ها تامین می شود.
3027/5132