«نیما» یا «سنا»؛ مبنا كدام است

به گزارش روز شنبه خبرنگار اقتصادی ایرنا، تا پیش از اجرای سیاست های جدید ارزی از شامگاه بیستم فروردین، سامانه نظارت ارز كه به اختصار «سنا» نامیده می شود، بیانگر نرخ میانگین خرید و فروش ارز در صرافی های مجاز سراسر كشور بود و نرخ انواع ارز به هر شیوه ای كه به بازار تزریق می شد، در آن انعكاس می یافت.
یعنی حتی نرخ ها در صرافی های بانك ها كه عامل توزیع ارز مداخله ای بانك مركزی بودند نیز در سنا منعكس می شد و بنابراین میانگین نرخ ها در این سامانه همواره كمتر از بازار آزاد بود.
با اعمال دور جدید سیاست های ارزی در فروردین ماه و برچیده شدن بازار ارز آزاد و فعالیت صرافی ها، «سنا» كاركرد خود را از دست داد و سامانه جدید دیگری روی كار آمد كه «نیما» نام گرفت؛ در این سامانه بنا بود همه صادركنندگان كالا و خدمات ارز خود را عرضه كرده و واردكنندگان نیز ارز خود را از همین سامانه تامین كنند.
بعدها با اصلاح این رویه، صرافی ها نیز اجازه یافتند در سامانه نیما عامل خرید و فروش ارز به تجار شوند؛ هرچند به گفته رضا تركاشوند دبیركل كانون صرافان، از مجموع بیش از 600 صرافی مجاز سراسر كشور فقط حدود 30 صرافی به نیما راه یافتند و فعال بودند.
از چهاردهم مردادماه كه دولت سیاست های ارزی خود را اصلاح كرد و بازار ارز آزاد را به رسمیت شناخت بار دیگر سنا بر سر زبان ها افتاد؛ طبق تصمیم دولت قرار بود 23 نوع خدمات ارزی از جمله ارز مسافری، دانشجویی و درمان از طریق بازار آزاد و صرافی ها تامین شود؛ بنابراین نرخ ها باید در جایی ثبت می شد و از این رو سنا فعال شد.
براساس توضیحاتی كه دبیركل كانون صرافان به ایرنا داده است، «نیما یك بازار ارز كاملا خارجی است یعنی به شكل حواله معامله می شود».
به گفته وی، «حواله هایی كه در نیما عرضه می شود، در حقیقت همان پولی است كه صادركنندگان و حتی دولت در خارج از كشور دارند و آن را به صراف می فروشند تا در اختیار واردكنندگان برای تهیه كالاها قرار گیرد؛ این بازار هیچ ارتباطی با مردم عادی سطح جامعه ندارد و فقط ویژه بازرگانان و تجار است.»
بنا به اظهارات تركاشوند «بازار داخلی ارز با سنا كنترل می شود و خرید و فروش ها با سندی كه در سامانه سنا ثبت می شود، رسمیت می یابد».

** چرا نرخ های سنا و نیما همخوانی ندارد
در دو هفته ای كه از اجرای سیاست های جدید ارزی می گذرد، برخی هنوز این تفكیك را بین نیما و سنا قائل نمی شوند و نرخ این دو را با هم مقایسه می كنند در حالی كه هیچ ربطی به یكدیگر ندارد.
البته صرافی ها حداكثر می توانند 10 درصد از ارز خریداری شده از نیما را به داخل كشور وارد كنند كه این باید بیشتر خرج حواله های وارداتی شود.
تركاشوند درباره اینكه چرا نرخ ارزها در نیما پایین تر از سناست، گفت: در سامانه نیما، عرضه ارز حجیم تر و زمان عملكردی آن طولانی تر است؛ یعنی امكان دارد امروز خریدی از یك پتروشیمی انجام شود اما پول آن 10 روز دیگر به حساب صراف بیاید.
تركاشوند اظهار داشت: البته روال بر این است كه حواله گرانتر از پول نقد باشد اما چون اكنون بازار شرایط خاص دارد و تقاضا برای نقدینگی است، اسكناس از حواله گرانتر است.
در سامانه سنا میانگین وزنی نرخ خرید و فروش اسعار مورد معامله در شبكه صرافی های مجاز در بازه زمانی 8 صبح تا 18 به صورت ساعتی و روزانه و بر اساس آمار و اطلاعات معاملات قطعی انجام شده توسط صرافی های مجاز اعلام می شود.
شاخص ارزی در سنا میانگین وزنی معاملات ارزی در بازار ارز كشور و متشكل از معاملات ارز بصورت اسكناس و حواله های ارزی در كل كشور است.
پس از راه اندازی سامانه نظام یكپارچه معاملات ارزی (نیما) همه معاملات حواله های ارزی انجام شده در این سامانه توسط صرافی های مجاز و همچنین به تازگی بانك های عامل در سامانه نظارت ارز(سنا) درج می شود؛ بنابراین با توجه به تركیب معاملات اسكناس و حواله و سهم آن در بازار ارز كشور، میانگین وزنی نرخ خرید و فروش برای كل كشور محاسبه و سنا اطلاع رسانی می شود.

** آخرین آمارها از خرید و فروش ارز در سنا
براساس آماری كه بانك مركزی امروز اعلام كرد، با آغاز سیاست‌های جدید ارزی از 15 مرداد ماه و شروع دوباره فعالیت صرافی ها، معاملات حواله و نقدی روند صعودی به خود گرفته است.
آمار سامانه سنا كه در آن اطلاعات همه معاملات قطعی صرافی ها ثبت می‌شود، نشان می‌ دهد از 15 مرداد تا اول شهریورماه میزان خرید ارز 508 میلیون یورو و فروش 437 میلیون یورو و سهم معاملات نقدی از این تراكنش‌ها 3.11 درصد بوده است.
از سوی دیگر در سامانه نیما كه بازاری برای فروش ارز حاصل از صادرات و تامین ارز وارداتی است، در همین دوره زمانی، 566 میلیون یورو عرضه و 377 میلیون یورو تقاضا ثبت شده است كه با نهایی شدن عملیات انتقال ارز، این آمار به صورت خودكار در سامانه سنا ثبت می‌شود.
اقتصام*2025 ** 2023