به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ اداره كل فلاحت و تجارت در زمان مظفرالدین شاه در سال ۱۲۶۹ خورشیدی طبق تصویب نامه هیات وزیران تاسیس شد. در سال های ۱۳۴۶ و ۱۳۴۷ با تصویب قوانینی چهار وزارتخانه كشاورزی، اصلاحات ارضی، منابع طبیعی، تولیدات كشاورزی و مواد مصرفی فعالیت‌های مربوط به بخش كشاورزی را عهده‌دار شدند. در ۱۳۵۰ وزارت منابع طبیعی منحل شد و وزارت كشاورزی و منابع طبیعی به وجود آمد. در سال ۱۳۵۶ از ادغام وزارت كشاورزی و منابع طبیعی و وزارت تعاون و امور روستاها وزارت كشاورزی و عمران روستایی تشكیل شد.
بخش كشاورزی و توسعه و عمران روستاها به عنوان محور توسعه اقتصادی و اجتماعی كشور، پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران همواره مورد توجه مسوولان و متولیان امر بوده است و همین موضوع تحولات وسیعی را در عرصه كشاورزی پدید آورده است.
اما به دلیل برخی ناهماهنگی‌ها و سیاست‌ها و روش‌های ناكارآمد، تداخل وظایف و بروز حوادث طبیعی چون خشكسالی و سیل بخش كشاورزی در سال های گذشته با دشواری‌هایی رو به رو بوده كه مانع از رشد مطلوب این بخش شده است.
قانون ادغام وزارتخانه‌های كشاورزی و جهاد سازندگی شامل 15 ماده و 6 تبصره در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی در 6 دی 1379 تصویب شد و در 10 دی همین سال به تایید شورای نگهبان رسید.
** شرح وظایف وزارت جهاد كشاورزی
- سیاست گذاری، برنامه ریزی و نظارت
- امور پژوهش، آموزش وترویج كشاورزی
- امور منابع طبیعی و آبخیزداری
- امور زیر بنایی كشاورزی وتوسعه روستایی
- امور كشاورزی دام و آبزیان
- امور حمایتی بخش كشاورزی
- امور بازرگانی در بخش كشاورزی
همچنین وزارت جهاد كشاورزی موظف است تا به منظور حمایت از تولیدكنندگان قیمت تضمینی خرید محصولات كشاورزی را با موافقت وزیر جهاد كشاورزی تعیین و با خرید به موقع تولیدات داخلی و جلوگیری از توزیع بی‌موقع محصولات وارداتی كشاورزی و تنظیم بازار در‌حمایت از تولیدكنندگان اقدام كند.
**آشنایی با وزرای جهاد كشاورزی پس از انقلاب
از زمان تشكیل دولت موقت تاكنون، هشت وزیر بر مسند وزارت جهاد كشاورزی ایران نشستند.
**علی‌محمد ایزدی(1358 – 1357)
علی‌محمد ایزدی متولد شیراز در 1306 و فارغ التحصیل در رشته اقتصاد كشاورزی از آمریكا در مقطع دكتری است. با پیروزی انقلاب، یدالله سحابی تلفنی به او اطلاع داد كه برای تصدی وزارت كشاورزی كابینه دولت موقت انتخاب شده‌است اما او معتقد بود كه در میان وزیران چپ‌گرای بازرگان كه به دخالت دولت در تولید و اقتصاد اعتقاد دارند، امكان كار وجود ندارد با این وجود تا آخر دولت موقت با آن همكاری كرد.
همزمان با فعالیت دولت موقت، تندرو‌ها در این دوره، كشاورزی را هدف قرار داده و معتقد بودند كه زمین‌ها باید به افرادی تعلق بگیرد كه روی آن كار می‌كنند، این سیاست در حالی مطرح می شد كه هنگام اجرای برنامه اصلاحات ارضی به وسیله محمدرضا پهلوی، بسیاری منتقد این جهت گیری بودند. این افراد ایزدی را لیبرال و ملاك می دانستند كه درد كارگر و كشاورز را درك نمی‌كند.
وی در ارتباط با دستاوردهای وزارت كشاورزی در زمان تصدی خویش می گوید: «در این دوره وزارت كشاورزی توانست به خوبی در برابر فشارهای همه‌جانبه و جو سنگین ساخته شده چپ‌گرایی اكثر انقلابیون كه مایل بودند زمین‌های كشاورزی بیش از هفت هكتار كه بعد از اصلاحات ارضی شاه برای مالكان مانده بود نیز تقسیم شود؛ مقاومت سرسختانه‌ای كرد و تسلیم هوچی‌بازی‌ها نشد. دولت كارهای بنیادی لازم برای پیشرفت كشاورزی و بهبود زندگی روستاییان را كه خودشان قادر به انجامش نبودند مانند ایجاد شبكه راه‌های آسفالت، رساندن برق و گاز و ساختن مدرسه را به عنوان اقدامات زیربنایی بسیار ضروری برای روستاییان آغاز و پیگیری كرد.»
فضای ناشی از پیروزی انقلاب و حواشی بوجود آمده در این روزها، مانع از آن شد تا وی بتواند طرح ها و ایده های خویش را در عرصه كشاورزی به مرحله اجرا درآورد.
در كارنامه وی سرپرست دانشسرای كشاورزی شیراز و نماینده شیراز در كنگره جبهه ملی به چشم می خورد.
علی‌محمد ایزدی در 1358 در انتخابات دوره نخست مجلس شورای اسلامی از شیراز شركت كرد اما حمله عده‌ای ناشناس، غارت و به آتش كشیده شدن ستاد انتخاباتی وی سبب شد تا پس از انتخابات، برای مسافرتی كوتاه و دیدن خانواده‌اش به آمریكا برود اما در آنجا ماندگار شد و پس از به كانادا رفت و تاكنون در آنجا ماندگار شده است.
** عباس شیبانی (1359-1358)
عباس شیبانی دارای دكتری عمومی در 1310 در تهران به دنیا آمد، او مسوولیت هایی چون عضو هیات استقبال از امام خمینی (ره)، پنج دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی، وزیر كشاورزی دولت شورای انقلاب، مدیر عامل بنیاد حضرت مهدی(عج)، رییس هیات امنای ارزی و رییس دانشگاه تهران و علوم پزشكی را عهده دار بوده است.
او در ارتباط با چگونگی انتخاب به عنوان وزیر كشاورزی در شورای انقلاب با وجود تخصص غیرمرتبط وی با حوزه كشاورزی می گوید: «من عضو شورای انقلاب بودم، آیت الله بهشتی مرا هم به عنوان وزیر كشاورزی ذكر كرده بود. امام به دلیل اعتمادی كه به شهید بهشتی داشتند، آن فهرست را تایید كردند.»
با پیروزی انقلاب اسلامی با وجود مشكلات بسیاری چون آشوب های گروه های ضد انقلاب، مسوولان با سیاست های محرومیت زدایی از روستاها، تلاش كردند تا رونق را به بخش كشاورزی بازگردانند. تقسیم 1.7 میلیون هكتار زمین های موات، ملی شده، مصادره ای و بایر بر پایه قانون واگذاری و احیای اراضی در این دوران صورت گرفت.
شیبانی در انتخابات ریاست جمهوری دوم، رقیب محمدعلی رجایی و در انتخابات پنجم ریاست جمهوری، تنها رقیب آیت الله هاشمی رفسنجانی بود. وی در طول فعالیت های سیاسی خویش از صبغه خویش در نهضت آزادی دور شد و به جناح خط امام تمایل یافت. دغدغه اصلی او مقابله با اسراف بود، وی در هفتمین همایش چهره های ماندگار به عنوان چهره ماندگار معرفی شد.
** محمد سلامتی(1359 – 1362)
محمد سلامتی 1323 در كاشمر متولد شد حضور در 2 دوره كابینه های شهید محمدعلی رجایی و مهندس میرحسین موسوی و پایه گذاری و دبیركلی سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، مسوولیت هایی است كه در كارنامه اجرایی وی دیده می شود. او از سال 1370 تا 1389 و به مدت 19 سال به صورت پیوسته دبیر كلی سازمان منحله مجاهدین انقلاب اسلامی ایران را عهده دار بود و پیش از آن نیز سه سال یعنی از سال 1358 تا 1361 سكان داری این تشكل سیاسی را در دست داشت.
در بیان اقدامات شاخص سلامتی، در حوزه وزارت كشاورزی باید تدوین برنامه 19 ماده‌ای برای تحول و دگرگونی در سیاست های وزارت كشاورزی اشاره كرد، تشكیل مراكز خدماتی در روستاها و دهستان ها و اعزام متخصصان به آنجا و ارایه تحقیقات طرح جدیدی به نام «تات» (تحقیق، آموزش، و ترویج) از جمله اقدامات دوره تصدی سلامتی بر این وزارتخانه است. آغاز جنگ و تحریم ها علیه ایران، مشكلاتی بود كه دولت و به خصوص وزارت كشاورزی را در حوزه پاسخ به نیازهای كشاورزان و تامین مایحتاج مردم، دچار چالش ساخته بود.
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در دوره تصدی وزارت كشاورزی از حامیان اصلاحات ارضی در كشور بود و در ارتباط با مشكلات دوره وزارت خویش می گوید: «هم در زمانی كه وزیر بودم و هم پس از آن، جو بسیار شدیدی علیه من بود. جوی كه راست‌ها درست كرده بودند و ما را به عنوان عناصری كه افراطی هستند، معرفی می‌كردند. این هم به این علت بود كه آن زمان من به عنوان عضوی از اعضای گروه‌های خط امام و عناصر خط امامی از لوایح مربوط به اصلاحات ارضی، قانون كار، قانون تعاونی‌ها و قانون بیمه‌ی بیكاری دفاع می‌كردم. اما با همه این لوایح جناح راستی ها مخالف بودند و نمی‌گذاشتند كه آن ها به تصویب برسند.»
** عباسعلی زالی (1362 تا 1367)
عباسعلی زالی متولد 29 اسفند 1316 در گلپایگان است. وی در رشته كشاورزی از دانشگاه كالیفرنیا فارغ التحصیل شد.
در كارنامه اجرایی وی مسوولیت هایی چون رییس كمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی، نماینده كرج در دوره‌های سوم و چهارم مجلس شورای اسلامی، وزیر كشاورزی در كابینه میر حسین موسوی، قائم مقام وزیر كشاورزی در دولت محمدعلی رجایی، رییس نخستین شورای شهر كرج، عضو جهاد سازندگی و رییس پردیس كشاورزی، رییس مركز آمار ایران و منابع طبیعی دانشگاه تهران از 1383 تا كنون دیده می شود.
دوره تصدی زالی بر وزارت كشاورزی با سال های پایانی دفاع مقدس همزمان شده بود، دوره ای پرمسوولیت و دشوار كه تامین و تضمین مایحتاج غذایی مردم به عنوان وظیفه مهم این وزارتخانه، مشكلات و موانع بسیاری را پیش روی متولیان امر قرار می داد. آسیب دیدن تاسیسات آبرسانی و كارخانه هایی چون كود شیمیایی و سموم كشاورزی، سبب مشكلاتی برای كشاورزان شده بود و تحریم های پیش روی ایران، امكان ورود محصولات مورد نیاز كشاورزان را با چالش مواجه ساخته بود.
قانون گذاری زمین های واگذار شده در 1365 از دیگر اقدامات وزارت كشاورزی در این دوره محسوب می شود كه این امر باعث شد به هشت سال بلاتكلیفی و وضعیت نامشخص مالكیت برای زمین های مصادره ای و ملی شده پایان داده و فضای قابل اطمینانی برای مالكان زمین ها و كشتكاران ایجاد شود.
** عیسی كلانتری(1367 – 1379 )
عیسی كلانتری دانش آموخته مقطع دكتری فیزیولوژی و بیوشیمی محصولات زراعی در دانشگاه ایالتی آیوا آمریكا و متولد1331 در مرند است، وی وزیر كشاورزی در دولت‌های اول و دوم اكبر هاشمی رفسنجانی و سه سال نخست دولت اول محمد خاتمی بود كه به دلیل ادغام 2 وزارتخانه كشاورزی و جهاد سازندگی كار وزارت را رها كرد و از سال 1381 با تشكیل خانه كشاورز به عنوان یك تشكل صنفی-سیاسی بخش كشاورزی، دبیركل آن شد و تاكنون در این سمت فعالیت می‌كند.
منتقدان كلانتری، موضع گیری های وی را در ارتباط با موضوع خودكفایی و تمایل به واردات محصولات كشاورزی را از جمله انتقادات به وی مطرح می كنند و از سخنان وی به عنوان سند در این زمینه بهره می برند. به نقل از خبرگزاری خبرآنلاین عیسی كلانتری در گفته هایی در 6 اسفند 1393 معتقد است: «این‌كه صحبت از خودكفایی غلات و پروتئین حیوانی می‌شود، حرف‌های غیرمنطقی و غیرعلمی است. خودكفایی در كالاهای اساسی امكان‌پذیر نیست. هر كسی هم بگوید من ایكس كالا را خودكفا می‌كنم، دروغ می‌گوید.» البته وی علت این سخن خویش كمبود و بحران آب، می داند.
كلانتری در دولت دوازدهم به عنوان مشاور معاون اول رییس‌جمهوری در امور آب، كشاورزی و رییس سازمان حفاظت محیط زیست فعالیت می‌كند.
**تشكیل وزارت جهاد كشاورزی
موضوع ادغام 2 وزارتخانه جهادسازندگی و كشاورزی در دولت محمد خاتمی مطرح شد، محمود حجتی كه خود پس از تشكیل وزارت جهاد كشاورزی، سكاندار این وزارتخانه شده بود در ارتباط با این ادغام می گوید: «بحث ادغام وزارت كشاورزی و وزارت جهاد سازندگی هم بسیار جالب است. ما سابقه خوبی از موضوع ادغام نداشتیم. در دهه ۶۰ هم یكبار قصد ادغام این 2 وزارتخانه را داشتند كه با سخنرانی آقای عبدالله نوری در مجلس در مخالفت با ادغام به نتیجه نرسید. موضوع ادغام در دولت آقای خاتمی مطرح شد و در كابینه من رای مخالف دادم. آقای سعیدی كیا و آقای كلانتری هر 2 موافق بودند. یكی وزیر جهاد بود و دیگری وزیركشاورزی. در نهایت هم با وجود رای مخالف من، پس از ادغام به عنوان وزیر جهادكشاورزی انتخاب شدم.»
محسن مشفق یكی از مسوولان پیشین و بازنشسته وزارت جهاد سازندگی در ارتباط با بحث ادغام این 2 وزارتخانه معتقد است كه: «هرچند دلایل یاد شده برای ادغام، دلایل منطقی و علمی بود؛ اما مدیریت بخش‌های كشاورزی و منابع طبیعی در كشورهای مختلف دنیا برپایه مقتضیات مكانی، زمانی، سهم آن از (GNP)، درصد جمعیت درگیر در این بخش‌ها و سهم جمعیت روستایی صورت می‌پذیرد. كشورهای مختلف نیز سازماندهی‌های مختلفی در این حوزه‌ها دارند كه برپایه تحقیقات كارشناسی و مقتضیات طبیعی و كشاورزی خود تصمیم‌گیری‌های خاص دارند. بیش‌تر فكر می‌كنم دلایل این ادغام، سیاسی بود تا كارشناسی. عده‌ای به دنبال آن بودند كه جهاد به عنوان نهاد انقلابی حذف شود؛ از این رو چنین كاری انجام دادند.»
** محمود حجتی(1379 تا 1384)
محمود حجتی متولد 17 مهر 1334 در نجف‌آباد استان اصفهان و فارغ التحصیل مهندسی عمران از دانشگاه صنعتی اصفهان است. حجتی در دوران وزارتش طرح كلان افزایش تولید را تدوین كرد و به اجرا گذاشت در راستای اجرای طرح افزایش تولید، دولت قیمت خرید تضمینی گندم را افزایش داد تا كشاورزان به تولید گندم تشویق شوند. با اجرای این طرح، تولید گندم با ۷۳ درصد رشد از هشت میلیون تن به ۱۴ میلیون تن رسید و واردات بیش از ۶٫۴ میلیون تن گندم در سال به صفر رسید و نخستین جشن خودكفایی در (1382 تا 1383) و در دوره وزارت محمود حجتی در كابینه دوم اصلاحات برگزار شد.
ناتوانی در تنظیم بازار كالاهای اساسی و ناكارآمدی در كنترل قیمت‌ها انتقاداتی بود كه در دوره وزارت حجتی در دولت اصلاحات متوجه وی شده بود. ادغام وزارت كشاورزی با جهادسازندگی و آشفتگی هایی را در این حوزه پدید آورده بود بر دشواری های دوره وزارت وی می افزود.
**محمدرضا اسكندری(۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸)
محمدرضا اسكندری ۱۳۳۸ در اهواز متولد شد، وی از دانشگاه شهید چمران اهواز در رشته مهندسی كشاورزی فارغ التحصیل و سپس مدرك كارشناسی ارشد مدیریت دولتی را با گرایش سیستم‌ها دریافت كرد. اسكندری در مسوولیت هایی چون مسوول كمیته كشاورزی جهاد سازندگی استان خوزستان، رییس سازمان جهاد سازندگی استان خوزستان، مدیر عامل موسسه جهاد سازندگی استقلال، رییس سازمان امور عشایر كشور و مجری طرح گندم كشور به ایفای نقش پرداخته است.
وزیری كه پس از گرفتن رأی اعتماد از نمایندگان مجلس هفتم شماره تلفن همراه خود را در رسانه ملی اعلام كرد تا با كشاورزان ارتباط مستقیم داشته باشد و در این باره می‌گوید: «این سیم كارت معروف در طول چند هفته نخست، سه بار سوخت و مجبور شدم سامانه‌ای برای ادامه این ارتباط انتخاب كنم كه حاصل آن بیش از 60 هزار تماس و چند صد هزار پیامك بود كه آن را در كتابچه‌ای چاپ كردم.»
جلسه طرح استیضاح اسكندری در آبان 1385، هر چند نمایندگان پس از حدود 4 ساعت بحث و مذاكره درباره عملكرد وی به استیضاح او رای مثبت ندادند اما با حواشی مختلفی همراه بود و نمایندگان واردات گسترده، انتصاب های نامناسب و انتشار آمارهای تبلیغاتی و خلاف واقع را علت استیضاح وزیر جهاد كشاورزی عنوان كردند. هوشنگ حمیدی نماینده مردم سنندج موافق استیضاح گفت: «امروز آقای وزیر پاسخ بدهند چرا افرادی كه دارای وجهه بین المللی و جهانی هستند از این وزارتخانه اخراج كردند. چرا در انتصابات استان ها مدیران ستادی و كسانی كه سالیان دراز در وزارت كشاورزی زحمت كشیدند را كنار گذاشتند و اكثریت قریب به اتفاق را از وزارت سابق جهاد مورد استفاده قرار دادند.»
اسكندری همچنین در دوران مسوولیتش در وزارت جهاد كشاورزی قوانینی چون قانون افزایش بهره‌وری، قانون نظام جامع دامپروری، قانون نظام صنفی كشاورزی و قانون ایمنی زیستی را در حوزه فعالیت خود به تصویب رساند. همچنین نخستین محموله مازاد گندم به خارج از كشور در 1358 صادر شد و بدین وسیله ایران به باشگاه صادركنندگان گندم پیوست.
**صادق خلیلیان(1388 تا 1392)
صادق خلیلیان دكتری اقتصاد منابع طبیعی از دانشگاه تربیت مدرس دارد و در 1338 در اهواز متولد شد. در كارنامه اجرایی وی مسوولیت هایی چون معاون دانشگاه تربیت مدرس، عضو هیات رییسه دانشگاه تربیت مدرس، معاون برنامه ریزی و اقتصادی وزارت جهاد كشاورزی، عضو شورای عالی بیمه و عضو شورای عالی بانك‌ها به چشم می خورد.
صادق خلیلیان در 1388 به وسیله محمود احمدی نژاد به عنوان وزیر پیشنهادی دولت برای وزارت جهاد كشاورزی به مجلس شورای اسلامی معرفی و در 12 شهریور همان سال با كسب اكثریت آرا انتخاب شد.
اجرای طرح هدفمند كردن یارانه ها مهم ترین اتفاقی بود كه در دوره وزارت خلیلیان به وقوع پیوست كه بخش كشاورزی نیز از آثار سوء این طرح در امان نماند و با حذف 7.3 درصد از یارانه های حامل های انرژی در بخش كشاورزی محصولات تولیدی خاصیت رقابت پذیری با محصولات خارجی را از دست دادند و انگیزه های تولیدی و خودكفایی در بخش كشاورزی از میان رفت.
همچنین باید برداشت های غیرمجاز از منابع زیرزمینی را در دوره هشت ساله احمدی نژاد یكی از نقاط منفی این دوران یاد كرد به گونه ای كه از سال 1384 تا 1392 برپایه اطلاعات و آمار از سازمان بازرسی كل كشور 300 هزار حلقه چاه غیرمجاز در كشور احداث شد در حالی كه از ابتدای انقلاب تا 1384 تنها 100 هزار حلقه چاه غیرمجاز احداث شده بود كه سبب شد میلیارد‌ها مترمكعب آب از سفره‌های زیرزمینی برداشت غیرمجاز و بیش از حد صورت بگیرد.
** محمود حجتی(مرداد 1392 تا كنون)
محمود حجتی كه به لحاظ سیاسی دارای گرایش اصلاح‌طلبی است در دولت های یازدهم و دوازدهم، وزیر جهاد كشاورزی شد. حسن روحانی رییس جمهوری در ارتباط با اعتماد دوباره به حجتی در جلسه دفاع از كابینه دوازدهم گفت: «آقای مهندس محمود حجتی در دولت یازدهم نیز در جایگاه وزیر جهاد كشاورزی خدمت كرد و تلاش بی‌وقفه ایشان بود كه تولید كافی گندم و سایر محصولات كشاورزی را ممكن ساخت. ایشان یكی از وزرای موفق در تحقق اقتصاد مقاومتی بوده است. ایشان وقتی در سال۱۳۹۲سكان هدایت این وزارتخانه را در دست گرفت، وضعیت ناخوشایندی وجود داشت و بارها گفته‌ام كه سطح امنیت غذایی مناسب نبود. امروز بحمدالله تحول مثبتی رخ داده و آمارها حكایت از تأمین نیازها در سطح مناسب دارد. نكته اساسی در خصوص این وزارتخانه، سازگار كردن بخش كشاورزی با محدودیت‌های محیط‌زیستی كشور، به‌روز شدن كشاورزی، ساماندهی اقتصاد كشاورزی و جبران عقب‌ماندگی‌های دانش و فناوری در این عرصه است. ایشان بعد از یك دوره ایجاد ثبات در عملكرد بخش كشاورزی، مأموریت دارد اصلاحات ساختاری در كشاورزی كشور برای پایدارسازی محیط‌زیستی، اقتصادی و فناورانه كشاورزی را دنبال كند.»
در كارنامه مسوولیت های اجرایی وی سمت هایی چون استاندار سیستان و بلوچستان در كابینه آیت الله هاشمی رفسنجانی، وزیر راه و ترابری در دوره نخست ریاست جمهوری سید محمد خاتمی و وزیر جهاد كشاورزی دولت دوم اصلاحات دیده می شود.
پژوهش**2059**9131
تاریخ انتشار: ۵ شهریور ۱۳۹۷ - ۱۰:۲۴
تهران- ایرنا- خودكفایی و تامین غذای سالم برای جامعه از وظایف مهم، وزارت جهاد كشاورزی به شمار می رود. ادغام جهاد سازندگی با وزارت كشاورزی، سبب ورود تفكر جهادی به این عرصه شد هرچند این رویه در كنار رویكردهای علمی، زمینه برخی چالش ها را فراهم آورد اما در بسیاری موارد نیز راهگشا بود.