نجات طبيعت سميرم با گون زارهاي كتيرايي

سميرم در جنوب استان اصفهان و دامنه هاي زاگرس مياني، از مناطق اصلي گون خيز اين استان و مركز كشور محسوب مي شود.
گَوَن به عنوان گونه اي راهبردي، در واقع سرستون پوشش گياهان ارتفاعات زاگرس است كه همچون زنجيره اي محكم و درهم تنيده، خاك بكر مناطق پوشيده از خود را محافظت مي كند و با سرپا بودنش جلوي انوع فرسايش و تخريب طبيعت را مي گيرد.
حدود 381 سامانه عرفي و مرتعي پوشيده از گون در سميرم وجود دارد كه از دشت ها و دامنه ها تا ارتفاعات متعدد، جاي جاي اين خطه كوهستاني را دربرگرفته است.
در چند سال اخير اداره منابع طبيعي و شركت تعاوني منابع طبيعي و كشاورزي سميرم، به افراد بهره بردار از صمغ كتيراي گون زارهاي سميرم مجوز داد كه در برخي مناطق خشك، تنش شديد و حتي نابودي تعدادي از گون ها را بدنبال داشت.
رييس اداره منابع طبيعي و آبخيزداري سميرم به خبرنگار ايرنا گفت: كتيرا از مهمترين تركيب هاي حاصل از برخي گونه هاي گون محسوب مي شود و اين تركيب با وجود مصارف زياد در صنايع و بهداشت هنوز هم بي رقيب است.
عزت الله مرادي، برداشت كتيرا از گون هاي اين منطقه در سالجاري را رد كرد و افزود: امسال با تداوم خشكسالي شديد و بي آبي هيچگونه مجوزي براي كتيرا زني در سميرم صادر نشده است.
وي تصريح كرد: اگر مواردي هم مشاهده يا گزارش شده است، تخلف بوده و مردم بايد در اين مورد حساسيت داشته باشند و مراتب را به ما اطلاع دهند.
اين مسئول با بيان اينكه در سال هاي گذشته مجوزهايي به برخي افراد داده شده بود، تصريح كرد: امسال برغم فشار زياد افرادي كه در سال هاي قبل كتيرا مي زدند و با توجه به مطالعه و بازديدهاي ميداني، به گون زارهاي شهرستان استراحت داديم.
رييس اداره منابع طبيعي سميرم افزود: استراحت دادن به مراتع وضعيت اكولوژيكي طبيعت را ارتقاء مي دهد و باعث تقويت گونه هاي مرتعي بويژه گون مي شود.
مرادي به برنامه اداره منابع طبيعي براي برداشت اصولي كتيرا از گون زارها اشاره كرد و گفت: لازمه اين كار در سال هاي آينده تهيه طرح همراه با مطالعه از سوي متقاضيان كتيرا زني است.
اين مسئول، منابع طبيعي و سرزندگي گون زارها را ضرورتي انكارناپذير عنوان كرد و گفت: اين عرصه ها نه بعنوان يك ميراث بلكه امانتي در دست ما براي نسل هاي آينده است كه شرعاً و اخلاقاً همگان بايد از اين امانت گرانسنگ مراقب كنيم.

*** كتيزا زدن براي گوَن مانند خون دادن آدمي است***
كارشناس ارشد و پژوهشگر منابع طبيعي و جنگلداري استان اصفهان، كتيرا زدن را به خون دادن انسان تشبيه كرد و افزود: تيغ زدن گون براي استحصال صَمغ كتيرا، اگر هر دو يا سه سال يكبار و با روش درست تيغ زني همراه باشد، گون را تقويت مي كند.
علي حسين بهراميان افزود: نحوه و جهت تيغ زدن گون فوق العاده حساس و مهم است اما اگر روش كار بدرستي انجام نشود، مانند بريدن رگ انسان است كه عواقب سخت و تلخي در پي دارد.
وي برگرداندن ساقه گون بعد از تيغ زني و خاكريزي روي محل تيغ زده را يكي از روش هاي معمول بهره برداران كتيرا عنوان كرد و گفت: خاك، ميكروارگانيسم هاي زيادي دارد و چون محل زده شده مملو از هيدرات كربن است ميكروارگانيسم هاي خاك براي تغذيه به محل زخمي شده گياه هجوم مي آورد.
وي افزود: اين كار باعث آلودگي محل تيغ زده شده مي شود و گون را بيمار و حتي در مواردي مي خشكاند.
محقق و كارشناس منابع طبيعي استان اصفهان تصريح كرد: بهتر است بعد از تيغ زدن گياه، جاي زخم از محل خاكي بيرون بماند تا گياه خودترميمي انجام دهد و بهبود يابد.
بهراميان گفت: اولين صَمغ بيرون زده از محل تيغ زني را «سَره» و بخش پاياني كتيراي حاصل از يك بار تيغ زدن را «پَسه» مي نامند.
او زمان قرُق و برداشت نكردن كتيرا را حداقل سه سال يكبار برشمرد و افزود: اين موضوع در منطقه سميرم رعايت نمي شود و همين امر باعث از بين رفتن گون ها و سوء استفاده فرصت طلبان شده است.
اين كارشناس ادامه داد: در 60 درصد محل هايي كه در سال هاي گذشته اقدام به برداشت صَمغ كتيرا شده است، شاهد خشك و فرتوت شدن گون ها هستيم بگونه اي كه در اين محل ها براحتي مي توان گون هايي به آن وسعت و استحكام را از دل خاك بيرون كشيد.
بهراميان با يادآوري اين نكته كه خشكسالي حدود دو هزار هكتار درخت و چند هزار چشمه را در شهرستان سميرم خشكانده است، تاكيد كرد: تنها چيزي كه با وجود تداوم خشكسالي ها براي سميرم باقي مانده، همين طبيعت خدادادي بويژه گون ها و پوشش مرتعي است.
او هشدار داد: اگر اين گوَن ها نيز به روش ها يا حوادث مختلف مانند آتش سوزي يا تيغ زدن مداوم براي برداشت كتيرا از بين برود، ديگر چيزي غير از كوير خشك و گرد و خاك در انتظار سميرم نخواهد بود.
كتيرا صمغي است كه از گياه مرتعي گوَن(gavan) بدست مي آيد و در قرون وسطي از كشور ايتاليا صادر مي شده است.
ريشه گون يكي از قديمي ترين گياهان دارويي و رسمي چين است كه در فارماكوپه جمهوري خلق چين ذكر شده است.
ريشه اين گياه در درمان افراد داراي قند و نفريت مصرف مي شود.
شهرستان سميرم داراي 22 هزار هكتار باغ، 17 هزار هكتار زمين زراعي، 455 هزار هكتار عرصه ملي و 330 هزار هكتار مرتع و جنگل هاي طبيعي است.
اين شهرستان با قرار گرفتن در ضلع شمالي كوه دنا و ارتفاعات زاگرس مياني، در 160 كيلومتري جنوب اصفهان و 164 كيلومتري شمال ياسوج واقع شده است.
7147/6027