آشفته بازار خودرو اسیر چنگال انحصار است

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، بازار خودرو طی ماههای گذشته دچار آشفتگی و التهاب شده است و حتی سخن از فروش پراید به قیمت باور نكردنی 40 میلیون تومان به میان آمد.
برخی از كارشناسان از جمله دلایل این گرانی را افزایش قیمت قطعات به دلیل بالا رفتن نرخ دلار، اعمال تحریم و همچنین عدم عرضه خودرو توسط كارخانه های خودروسازی به بازار می دانند. از همین رو پیشنهاد فروش هزاران دستگاه خودرو توسط نمایندگان مجلس و مسوولین دولت مطرح شد.
پیشنهاد دهندگان این طرح برای ممانعت از دلالی خودروهای فروخته شده و اطمینان از مصرف این اتومبیل ها سه شرط فروش با كارت ملی، سن بالای 18 سال خریدار و عدم امكان فروش اتومبیل را پیشنهاد داده اند.
«علی خاكساری» استاد دانشكده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی و متخصص حوزه حمل و نقل در گفت وگو با گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری خبرگزاری جمهوری اسلامی؛ با نقد سیاست های موجود در حوزه صنعت خودرو، دلایل اصلی آشفتگی در بازار خودرو را انحصار در این بازار، عدم امكان واردات قانونی خودرو با قیمت مناسب و حمایت تمام و كمال از خودروسازان به جای عموم مردم می داند.

**بازار خودرو ایران در چنگال انحصار
خاكساری معتقد است كه عرضه و تقاضای خودرو در یك بازار رقابتی واقعی، باعث تعیین قیمت خودرو می شود. بازار خودرو ایران سه دهه است كه از یك انحصار جدی رنج می برد و هر روز نیز این انحصار شدت می یابد. قیمت خودرو در كشور ایران سرسام آور است و با هیچ معیاری نمی توان قیمت خودرو را در ایران توجیه كرد. طبق استانداردهای جهانی، قیمت یك خودروی معمولی و تولید روز، باید معادل 4 ماه حقوق یك كارمند عادی باشد؛ در حالی كه هم اكنون در ایران ما با چنین وضعیتی روبرو نیستیم. البته منظور از خودرو معمولی، خودروهای بی كیفیتی تولید داخل نیستند. قیمت بالای خودرو در ایران، لطماتی جدی به سلامت مردم، محیط زیست و اقتصاد كشور می زند و هزینه هایی گزاف را بر دوش مردم می گذارد.

**باورهای غلط، منفعت طلبی و سیاست های اشتباه
این استاد دانشگاه بیان داشت: این سخن كه وجود صنعت خودرو با شرایط فعلی، به نفع اقتصاد و اشتغال كشور است، غلط است. اغلب خودروهای تولیدی كشور نه تنها كیفیت لازم را ندارند كه به شدت به محیط زیست و سلامت مردم نیز آسیب می زنند. عامل اصلی وضعیت فعلی، سیاست های در پیش گرفته شده توسط دو شركت عمده ایران خودرو و سایپا است و متاسفانه تنها عده ای محدود از مدیران، سهام داران، قطعه سازان و دلالان از وضعیت موجود سودهای كلانی می برند. این در حالی است كه سیاست گذاری در حوزه صنعت خودرو هم اغلب به صورت مستقیم و غیرمستقیم تحت نفوذ همین افراد است. صنعت خودرو سالیان سال است كه به مرز ورشكستگی رسیده و تنها حمایت های دولتی توانسته است خودروسازان بزرگ را سراپا نگاه دارد.
وی افزود: سیاست فعلی دولت در مورد تولید خودرو، اثر خاصی نخواهد داشت و علاوه بر آن، این سوال را ایجاد می كند كه خودروسازان در حالی كه تا دیروز ادعا می كردند خودروهای انباری كمبود قطعه دارند، چطور می خواهند به این سرعت هزاران خودرو را روانه بازار كنند؟ چگونه ناگهان می توان قطعات مورد نظر را تهیه كرد؟ اگر قطعات مورد نظر خارجی بوده و آنقدر اهمیت دارند كه بدون آنها تكمیل خودروها ممكن نیست، چطور از بومی سازی صنعت خودرو سخن به میان می آید؟ پس یا از ابتدا كمبود خاصی در كار نبوده و امكان تولید وجود داشته است؛ اما خودروسازان ترجیح داده اند كه خودروهای خود را تكمیل نكنند. به نظر می رسد كه برخی از دست های پشت پرده در این صنعت ترجیح می دهند كه بازار آشفته شود و قیمت خودرو افزایش یابد و به دلیل انحصار، صنایع بزرگ خودروسازی ایران می توانند هرطور كه بخواهند با بازار خودرو بازی كنند.

** انداختن گناه مشكلات به گردن تحریم ها
خاكساری در پاسخ به آنانی كه مدعی هستند تنها تحریم ها و افزایش قیمت دلار باعث افزایش قیمت خودرو شده است؛ گفت: آیا افزایش تعرفه ها در جنگ تجاری آمریكا با اروپا و چین هم باعث افزایش قیمت ها شده است؟ در پاسخ باید گفت كه خیر! ما با رشد قیمت نجومی در آن كشورها مواجه نیستیم. شرایط موجود ربطی به تحریم ها ندارد؛ بلكه ناشی از سوءمدیریت در این صنعت است. خودرو هرگز یك كالای خاص و استراتژیك نبوده است كه كشورهای دیگر بخواهند در این صنعت هم ایران را تحریم كنند و تحریم هم نخواهند كرد. شركت های بزرگ همواره به دنبال فروش محصولات خود هستند و دلیلی برای تحریم ایران وجود ندارد.
وی اضافه كرد: دلیل عدم ورود شركت های بزرگ خارجی به ایران برقراری تحریم ها نیست؛ بلكه آن است كه این شركت ها به دلیل انحصار شكل گرفته در این بازار و وضعیت آشفته آن، تمایلی برای ورود به عرصه و تولید اتومبیل در ایران ندارند. اگر شركت های فرانسوی وارد این بازار می شوند به این دلیل است كه با وضعیت بازار ایران و دو شركت ایران خودرو و سایپا آشنا و قرارداد نویس های ماهری هستند و می دانند كه این شركت ها دچار مشكل بوده و می شود هر بار پس از بستن قرارداد تولید مشترك، زمانی كه سودشان با خطر مواجه می شود، قرارداد را به بهانه های مختلف لغو می كنند. این تجربه قبلاً در مورد تولید پژو 206 SD و همچنین تولید پژو پرشیا نیز تجربه شده بود. متاسفانه ایران خودرو و سایپا به شدت به شركت های فرانسوی وابسته شده اند و این شركت ها با عرضه محصولات خارج از رده خود سود كلانی از بازار خودرو ایران می برند، البته ایران خودرو و سایپا این را می دانند و عمداً هم به این كار ادامه می دهند. هر بار یك شركت خارجی می خواهد وارد بازار ایران شود، مدیران دولتی آن شركت را مجبور می كنند كه باید خودرو خود را با شركت های ایران خودرو و سایپا به صورت مشترك تولید نمایند؛ امری كه باعث می شود شركت های غیر فرانسوی تمایلی برای ورود به بازار ایران نداشته باشند. در عین حال هیچ امیدی به دو شركت ایران خودرو و سایپا، برای بهبود وضعیت بازار خودرو در ایران نیست.

**صنعت خودرو در جهان امروز، اشتغال زا نیست
خاكساری ادامه داد كه ادعای اشتغال زا بودن صنعت خودرو در جهان امروز، بی معنا است. امروزه صنعت خودرو، سرمایه بر است و نه اشتغال زا. برخی به اشتباه یا به عمد این سخن را مطرح می كنند. در كارخانه های صنعتی كشورهای پیشرفته تنها چند ربات مدرن به جای هزاران كارگر كار می كنند؛ اما برخی با شعار اینكه صنعت خودرو اشتغال زا است؛ به مسئولین فشار می آورند كه وضعیت صنعت خودرو در شكل فعلی باقی بماند. اینكه ما به شكل بسیار قدیمی و با دست خودرو تولید می كنیم، دلیل بر اشتغال زا بودن این صنعت نیست؛ بلكه ما در حال تولید اشتغال مصنوعی هستیم و عده ای را با حقوق اندك به كار گماشته ایم عملاً جالب آنجا است كه امروزه برخی از قطعه سازان با وارد كردن قطعات چینی به داخل كشور، آن ها را بسته بندی مجدد كرده و به نام كالای ایرانی، به خودروسازان داخلی می فروشند. با وجود اشتغال زا بودن قطعه سازی با روش فعلی، با ورود كالاهای بی كیفیت چینی، در قطعه سازی هم اشتغال زایی چندانی وجود ندارد.

** مدیران حوزه صنعت سنگ مردم را به سینه نمی زنند
این محقق و پژوهشگر حوزه حمل و نقل بر این باور است كه هرگونه بحثی در مورد قیمت خودرو در ایران، با پیش فرض های فعلی، به بی راهه می رود. زمانی ما با قیمت عادلانه روبرو خواهیم شد كه شورای رقابت سنگ سینه ایران خودرو و سایپا را به سینه نزند. شورای رقابت تنها زمانی حق دارد كه قیمت خودرو را بالا ببرد كه سطح درآمدی مردم نیز بالا برود. قیمت ارز هر چند بر گران تر شدن كالاها اثر گذار بوده اما بر افزایش حقوق ها و دستمزدها اثری نداشته است. پس شورای رقابت هم نباید قیمت خودرو را افزایش بدهد. طرح پیش فروش گسترده خودرو نیز با شرایط فعلی، به نتیجه خاصی نخواهد رسید و برای این بازار نابسامان، یك مسكن مقطعی است. متاسفانه یكسری قطعه ساز خاص در حال تحمیل سیاست های خود بر دو شركت ایران خودرو و سایپا هستند و منافع مردم برای آن ها اهمیتی ندارد. شورای رقابت تحت فشار خودرو سازان، با افزایش قیمت خودرو به نفع خودروسازان عمل می كند و نه به نفع مردم و این مردم هستند كه از افزایش قیمت ها ضرر می كنند.

**خودرو سازان دست از تولید خودروهای بی كیفیت بردارند
وی تاكید كرد كه ما باید دست از تولید اتومبیل هایی همچون پراید، پژو 405، پیكان وانت و مانند آن برداریم. این اتومبیل های بی كیفیت گاوهای شیرده صنعت خودروسازی ایران هستند؛ اما شیر آن به تولیدكنندگان رسیده و به اصطلاح شاخ آن نصیب مردم می شود. متاسفانه هنوز این اتومبیل های بی كیفیت بسیاری در ایران با قیمتی بالا تولید می شوند كه به هیچ وجه مناسب مردم نیستند. جالب آن جا است كه حتی پس از توقف رسمی یك خودرو مثل پیكان، موتور یا اشكال تغییر یافته آن هنوز هم تولید می شود كه با استانداردهای جهانی بسیار فاصله دارند. خاكساری ادامه داد كه تا زمانی كه ما به سمت رقابت واقعی در تولید و واردات خودرو نرویم، هیچ توسعه و تغییری در صنعت خودرو نخواهیم داشت.
برای حل مشكل دو اقدام ضروری است. اول آن كه باید مرزها باز كنیم و بگذاریم هر شخصی كه می خواهد، اتومبیل نو یا دست دوم با كیفیت را به كشور وارد كند. هرچند تعرفه فعلی واردات خودرو هم بسیار زیاد است؛ اما در صورتی كه با همین تعرفه هم خودرو وارد شود، وضعیت بسیار بهتر خواهد شد. دوم آن كه باید اجازه بدهیم كه خودرو سازان و قطعه سازان داخلی و خارجی، به صورت آزاد در ایران به تولید و فروش اتومبیل بپردازند. در این صورت هم اشتغال به وجود خواهد آمد و هم كشور از ارزش افزوده و مالیات چنین تولیدی بهره خواهد برد.

** جولان دلالان تنها در یك میدان نابسامان ممكن است
وی افزود: مطمئن باشید اگر در كشور آلمان هم شرایط نامناسبی به وجود آید، دلالان وارد عمل خواهند شد و بازار اتومبیل آنجا را به دست خواهند گرفت. رواج دلالی ناشی از سیاست های اشتباه در حوزه خودرو سازی است. اگر انحصار از ایران خودرو و سایپا گرفته شود و واردات و تولید ماشین به صورت غیرانحصاری آزاد شود، دلالی نیز از میان خواهد رفت. دلالی ناشی از سیاست های اشتباهی است كه مدیران اجرا می كنند و باعث ایجاد بستری برای رشد واسطه گری می شوند و در زمان آشفتگی نیز خود را كنار می كشند.
پژوهشم**ب-س**1552