كودكان گم شده در قعر گوشی ها

گرگم و گله می برم، عمو زنجیر باف، سنگ، كاغذ، قیچی، نون بیار كباب ببر، كلاغ پر، شمع، گل، پروانه، تیله بازی، صندلی بازی،هفت سنگ، نقطه بازی، نخ بازی، لی لی حوضك، چوب و چرخ، بالا بلندی، شاه، دزد، وزیر، گل یا پوچ و بازی های نمایشی كه شامل پلیس بازی، معلم بازی، خاله بازی، مامان بازی، دكتر بازی و... حالا دیگر هیچ جایی در دنیای دیجیتالی كودكان امروز ندارند.
بازی هایی كه تحرك و پویایی، اتحاد، در گروه بودن، خندیدن و صدای همدیگر شنیدن در همگی شان مشترك است، قدرت كلام و شعر را در كنار تعادل های فیزیكی و راه رفتن به كودك می آموزد، امروز به فراموشی سپرده شده اند و شاید بسیاری از كودكان حتی نام این بازی ها را هم نشنیده باشند و تجربه ای از آنها نداشته باشند.
بازی های داخل كوچه برچیده شد و دنیای مجازی در تبلت ها و گوشی ها جا داده شد تا كودك در همین دنیای مجازی به تنهایی خو بگیرد و بازی های گروهی به فراموشی سپرده شود.
صدای توپ بازی و جیغ و هورای بچه ها حالا دیگر كمتر از كوچه ها به گوش می رسد دیگر بچه در مهمانی ها در بهترین حالت كه دور هم جمع شوند در كنار همدیگر در اعماق وسایل الكترونیكی و دیجیتالی كه برایشان مهیا شده به سر می برند، در قعر وسایل الكترونیكی و گوشی ها و تبلت هایشان فرو رفته اند.
این دوری از كودكی كردن به معنای بالا و پایین پریدن ها لازمه كودكی قرار است به كجا ختم شود؟! اینكه كودكان یكسال و حتی كمتر پیچیدگی ها و فراز و فرود و قلق های گوشی ها، تبلت ها و هر آنچه وسیله الكترونیك روز است را فرا گرفته اند خوب است یا بد؟ نشانگر هوش كودك است یا ابزاری برای ممانعت از خلاقیت او؟! اینها دقیقا همان مسایل تربیتی و روانشناسانه روز است كه متخصصان این حوزه را هم می تواند، نگران كند.

** كودكان دیجیتالی؛ پرخاشگری، قدرت تعامل و كلام پایین، افسردگی و استرس بالا
«آزاده ترك» روانشناس بالینی و درمانگر كودك در این خصوص در گفت و گو با ایرنا می گوید: تربیت فرزندان در هر برهه ای از زمان دارای مشكلات و دغدغه های خاص خود است با گسترش علم و تكنولوژی با آسیب های اجتماعی جدیدی روبه رو می شویم كه با پیامدهای روانی اجتماعی و خانوادگی همراه می شوند.
وی اظهار داشت: ورود ابزارهای دیجیتال و رسانه های مجازی مثل تبلت، گوشی هوشمند و تلویزیون در كوتاه مدت به نفع والدین است زیرا اثری فوری در سرگرم كردن كودكان تمام شدن بهانه گیری ها دارد.
این روان درمانگر كودك با بیان اینكه به این ابزارها اصطلاحا بازی های صدا خفه كن می گویند، گفت: استفاده از این ابزارها برای پرت كردن حواس كودكان و تمام كردن بهانه گیری آنها اثر فوری دارد اما تعاملات اجتماعی در محیط واقعی و تماس چشمی كودكان كاهش می یابد؛ روابط مجازی جایگزین روابط واقعی می شود و مهارت های اساسی كودكان مثل مهارت های اجتماعی مهارت حل مساله و مدیریت هیجان كه در روابط با والدین و بازی با همسالان شكل می گیرد دچار اختلال می شود.
به گفته وی ، مهارت هایی كه باید كودكان در بازی با همسالان و یا از طریق جستجو در محیط واقعی یا با رابطه والد فرزندی در اوایل كودكی شكل بگیرد به دلیل درگیر شدن كودك با وسایل دیجیتال مختل می شود.
ترك افزود: استفاده از وسایل دیجیتال به جای بازی با همسالان و جستجو و اكتشاف های كودك در محیط واقعی باعث عدم رشد مهارتهای اجتماعی و مهارت حل مساله و مدیریت هیجان می شود و اینكه استفاده افراطی از وسایل دیجیتال در كودكان باعث مشكلات روانشناختی زیاد از جمله افسردگی ، رفتارهای وسواسی ، كاهش عزت نفس ،بحران هویت، پرخاشگری، كاهش آستانه تحمل و اضطراب می شود.
این روانشناس بالینی می گوید: كودكان در سنین پایین، نمی توانند از تلویزیون و رسانه های دیگر به اندازه تعامل در زندگی واقعی با دیگران و بازی چیزی یاد بگیرند بعبارتی استفاده از ابزارهای دیجیتال و دیدن تلوزیون بر توانایی حرف زدن و رشد توجه و شناخت كودكان اثرات منفی دارد.
وی با بیان اینكه استفاده از دیجیتال باعث بی میل شدن كودك به بازی های گروهی می شود اظهار داشت: یكی دیگر از مشكلاتی كه ممكن است برای كودك ایجاد شود فاصله گرفتن از تفریحات سالم و پناه بردن به فضای مجازی است.
ترك افزود: تفریحات سالم مانند دوچرخه سواری، بازی كردن با اسباب بازی و گردش، نقش بسیار مهمی در فرآیند رشد سالم روانی و فیزیكی كودكان دارد.
وی با تاكید بر اینكه استفاده از وسایل دیجیتال برای كودكان زیر دو سال ممنوع است ، گفت: استفاده از این وسایل باعث تأخیر در رشد كلامی، بی‌میل‌شدن به بازی‌های گروهی، مشكلات رفتاری، پرخاشگری، خشونت، مشكلات خواب و مشكلات در توجه و تمركز كودكان می‌شود.
این درمانگر كودك گفت: علاوه بر اینكه برای كودكان زیر دو سال مطلقا نباید از این وسایل استفاده شود زمان استفاده از آنها را برای كودكان دیگر سنین نیز باید به حداقل برسد یعنی بیشتر از دو ساعت در روز نباشد و با نظارت والدین باشد.
وی گفت: از خریدن موبایل و تبلت به صورت شخصی برای كودكان خودداری شود و اینترنت را در زمان استفاده كودكان خاموش كنید.
وی با تاكید بر اینكه از دانلود اپلیكیشن‌هایی كه صرفا بازی‌های مرحله‌ای هستند برای كودك خود بپرهیزید، گفت: بجای آن از بازی‌هایی كه جنبه آموزشی دارند؛ مانند آموزش اعداد، رنگ‌ها و حیوانات استفاده كنید.
این روانشناس بالینی با بیانی اینكه خیلی از والدین سوال می كنند در مهمانی ها همه بچه ها تبلت و گوشی دارند و بچه ما بهانه می گیرد اظهار داشت: در این مواقع موبایل با تبلت خودتان را در اختیار آنها بگذارید و با نظارت خودتان از آن استفاده كنند و یا اینكه در مجموع تبلت یا گوشی كه برای همه اعضای خانواده باشد استفاده شود تا كودك احساس مالكیت نسبت به آن نداشته باشد و در زمان مهمانی هم همان در اختیار كودك گذاشته شود.

** دنیای مجازی و افزایش آسیب ها و جرائم
بتول سلیمی منش كارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی در این خصوص در گفت و گو با ایرنا می گوید: با افزایش استفاده مردم از دنیای مجازی آسیب ها و جرایم نیز متناسب با آن رو به رشد شده است و با پیشرفت تكنولوژی در این حوزه گوشی ها و تبلت های هوشمند نیز بیشتر فراگیر شده بطوریكه كودكان ساعت ها وقت خود را با آنها سپری می كنند.
وی افزود:دسترسی بدون كنترل كودكان و نوجوانان به وسایل ارتباطی و الكترونیك جدید، آسیب هایی را متوجه آنان می كند از جمله اینكه می تواند منجر به سوء استفاده های جنسی از كودكان شود.
این كارشناس حقوقی با اشاره به اینكه سوءاستفاده جنسی از كودكان در فضای مجازی به دلیل عدم آگاهی والدین و كودكان در خصوص نحوه استفاده از این فضا است ، گفت: باید توجه داشت اشخاصی هستند كه به دلیل اهداف جنسی در شبكه های اجتماعی ،سایت و بازی های آنلاین مورد استقبال كودكان و نوجوانان وارد این فضا می شوند و زمانی كه طعمه آنها یك كودك باشد با استراتژی متفاوت و به نسب آسان تری می تواند از هر كودكی سوء استفاده كند.
وی گفت: اشخاصی كه برای سوءاستفاده از كودكان به این فضا وارد می شوند معمولا در ابتدا كارهایی را انجام می دهند كه كودك بطور كامل به آنها اعتماد كند و در مراحل بعدی از این مهره به خوبی در جهت پیشبرد اهداف جنسی خود استفاده خواهند كرد.
كارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی ادامه داد: در مواردی كه از كودك در فضای مجازی سواستفاده شده است غالبا كودك به طرف مقابل اعتماد كرده و اسراری را كه برای او مهم بوده را به مخاطب خویش گفته و همین امر موجب می شود مخاطب آنلاین كودك را تهدید كند تا از افشای اسرارش جلوگیری شود.
سلیمی منش ادامه داد: در مواردی نیز كودك با فرستادن عكس از اندام های خصوصی خود برای مخاطب خویش مورد سوء استفاده قرار گرفته و با استراتژی تهدید برای جلوگیری از انتشار آنها كودك در معرض سوء استفاده جنسی قرار گرفته است.
به گفته وی از دیگر اشكال آسیب هایی كه در این حوزه كودكان را تهدید می كند ظرفیت بالای اطلاعاتی است كه به راحتی می تواند مورد استفاده كودكان قرار گیرد و موجب می شود كودك بدون هیچ محدودیتی اطلاعاتی را كه متناسب با سن آنها نیست دریافت كند.
این كارشناس حقوقی افزود: ازدیاد تصاویر و فیلم های غیر اخلاقی كه بدون كنترل در فضای مجازی موجود هستند باعث می شود كه كودك در خصوص امور جنسی اطلاعاتی را كسب كند كه همین امر موجب می شود تبعات مضری برای كودك رقم بزند و شاید در برخی موارد شاهد وقوع جرم جنسی باشیم.
وی با بیان انكه در عین حال نم یتوان كودكان امروزی را از فضای مجازی دور نگه داشت و اینترنت بخشی از زندگی شده است گفت: برای دور نگه داشتن آنها از آسیب های مربوط به این حوزه باید اقدامات پیشگیرانه ای را انجام داد بطور مثال در خصوص پیشگیری از سوء استفاده جنسی از كودكان ابتدا باید كودك نحوه استفاده از اینترنت و قوانین آن را رعایت نماید و در مواردی كه سن خاصی برای استفاده از آن فضا تعیین شده است كودك نیز یاد بگیرید كه به این قوانین پایبند باشد.
این كارشناس حقوقی افزود: در مرحله بعد كودك باید آگاه باشد سوءاستفاده جنسی به چه معناست و والدین به او آموزش دهند كه اگر مخاطب او از كودك درخواست ارسال فیلم یا عكس یا هر نوع عمل دیگری نمود این عمل مخاطب باید به اطلاع والدین برسد و كودك آگاه باشد كه درخواست او یك فعل غیر قانونی است.
وی همچنین اظهار داشت: در نهایت در حوزه كودكان و نوجوانان باید قوانین بصورتی باشد كه سوء استفاده كنندگان از آنان مورد مجازات های سنگین قرار گیرند كه البته در لایحه حمایت از كودكان و نوجوانان به این مورد پرداخته شده است.
آنچه كه كارشناسان به والدین توصیه می كنند این است كه به این افتخار نكنید كودك صفر ساله تان چم و خم گوشی های هوشمند شما را بهتر از خودتان یادگرفته است این نه شاخص هوشمندی كودك كه بیانگر هوشمندی سازندگان وسایل الكترونیك نوین است.
چه بسا هر كدام از همین كودكانی كه امروز هوش و خلاقیت شان با غرق شدن دراین گوشی ها هدر می رود هر یك خود از نبوغی برای ساخت چنین ابزارهایی برخوردار باشند.
1920/6060