به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ چند روز پس از آن كه سینما ركس آبادان به آتش كشیده شد، جمشید آموزگار از نخست وزیری استعفا كرد، در این میان جعفر شریف امامی كه ریاست مجلس سنا را برعهده داشت، دولت «آشتی ملی» را تشكیل داد تا بلكه بتواند رژیم پهلوی را نجات بدهد اما خشم مردم به میزانی رسیده بود كه هیچ قدرتی نمی توانست صدای انقلاب آنها را خاموش كند. شریف‌امامی در ابتدای نخست‌وزیری برای جلب نظر مردم اقدام هایی از قبیل تغییر استانداران، تغییر تقویم شاهنشاهی به هجری خورشیدی، بركناری وزیر دربار و دادن امتیاز به كارمندان، اعطای آزادی به مطبوعات و رادیو تلویزیون برای نشر حقایق، دادن امتیاز به كارمندان، عزل مدیران نالایق و انحلال حزب رستاخیز و تعطیلی مراكز فساد، قمارخانه‌ها و ... را انجام داد اما تلاش های نخست وزیر برای تغییر مسیر انقلاب از امور سیاسی به رفاهی و فرهنگی بی نتیجه ماند و مردم به مخالفت با او پرداختند.
شریف امامی با موافقت دربار در دومین هفته روی كار آمدن خود حكومت نظامی اعلام كرد و در 17 شهریور 1357خورشیدی در میدان ژاله تهران مردم را به خاك و خون كشید تا چهره اصلی دولت او نیز شناخته شود.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز قیام تاریخی 17 شهریور به گفت وگو با «قاسم تبریزی» رییس كتابخانه انقلاب اسلامی مجلس شورای اسلامی و پژوهشگر تاریخ معاصر پرداخته است.
**زمینه های شكل گیری قیام 17 شهریور
تبریزی در ارتباط با زمینه های شكل گیری قیام 17 شهریور 1357خورشیدی گفت: چند عامل رخ داده در سال های قبل سبب شكل گیری این قیام شد. یكی اینكه شهادت آیت الله سیدمصطفی خمینی یك حركت به ویژه در متن جامعه و حوزه های علمیه به وجود آورد به خصوص اینكه رژیم پهلوی به مدت 15 سال اجازه انتشار نوشته های امام خمینی(ره) را در كشور نمی داد و گاهی هم به صورت مستقیم و غیرمستقیم به شخصیت ایشان تعرض می شد. از این رو با وجود داشتن چنین جوی در كشور، شهادت فرزند امام راحل تمام كشور از تهران تا دورترین نقطه های مرزی را به حركت در آورد و باعث شد تا اندیشه های امام(ره) در جامعه به صورت علنی در میان مردم به بحث و گفت وگو گذاشته شود.
رییس كتابخانه انقلاب اسلامی مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: در چنین شرایطی در 17 دی 1356خورشیدی با انتشار مقاله «استعمار سرخ و سیاه» به نام مستعار رشیدی مطلق به روحانیان تعرض شد. سازمان اطلاعات و امنیت كشور(ساواك) بر این عقیده بود كه با این مقاله می تواند وجهه امام خمینی(ره) و دیگر روحانیان را در جامعه تخریب كند اما باعث واكنش مردم به آن شد. نخست در قم طلبه ها با راهپیمایی در خیابان ها به طرف منزل علما رفتند تا بدانند كه چه وظیفه ای در این باره دارند علما نیز دیدگاه های مختلف بیان كردند. از 17 تا 19 دی ماه این اعتراض ها گسترده شد و رژیم هم برای سركوب به روی مردم آتش گشود اما این تصمیم باعث شد تا در مجالس مذهبی بیانیه ها و اعلامیه هایی صادر و به حركت های ضد رژیم سرعت بیشتری بخشیده شود كه اوج آن را می توان در 29 بهمن همان سال در تبریز دید.
**تغییر برای جلوگیری از قیام
این پژوهشگر تاریخ معاصر بیان داشت: چنین شرایطی سفیران انگلیس و آمریكا در ایران و عوامل ایرانی آنها را به فكر چاره ای برای مقابله با مردم انداخت و به همین منظورر به تغییر رییس ساواك اقدام می كنند اما اعتراض های مردم همچنان در فروردین و اردیبهشت 1357خورشیدی ادامه پیدا كرد. پس از آن جعفر شریف امامی رییس مجلس سنا را به نخست وزیر انتخاب می كنند. شریف امامی به نام «دولت آشتی ملی» اعلام می كند كه مراكز فساد بسته خواهد شد، سال شاهنشاهی به خورشیدی تبدیل می شود و تغییرهای دیگری نیز انجام می پذیرد اما این وعده ها هم نمی تواند از خشم مردم نسبت به رژیم پهلوی كم كند و در همان سال با رسیدن ماه مبارك رمضان در مساجد و منابر اعلامیه های امام خمینی(ره) پخش شد و این روند رژیم را زمین گیر كرد.
**شرایط كشور در آستانه قیام 17 شهریور
وی در ارتباط با شرایط كشور در آستانه قیام 17 شهریور 1356 خورشیدی توضیح داد: در این زمان نیروهای مذهبی از قدرت زیادی برخودار بودند، مساجد و مراكز مذهبی به مركز فعالیت های انقلابی تبدیل و مراجع و علما وارد صحنه مبارزه شده بودند. بنابراین ارتباط تنگاتنگی میان تمام نیروهای مذهبی ایجاد شد و همه آنها رهبری امام خمینی(ره) را پذیرفته بودند، به همین سبب نیز همه آنها بر پایه پیام و اعلامیه های ایشان عمل می كردند. نتیجه این شد كه این گروه ها به نوعی اتحاد رسیدند و فعالیت های سیاسی و مذهبی انجام می دادند.
در 13 شهریور 1357خورشیدی همزمان با عید سعید فطر با هدایت آیت الله سیدمحمد بهشتی، آیت الله محمد مفتح و مجموعه روحانیت مبارز، جمعیت زیادی از مردم از قیطریه به طرف جنوب شهر حركت كردند و پس از آن نیز در 16 شهریور مردم از سیدخندان به سَمت جنوب به حركت در آمدند. پس از پایان راهپیمایی قرار بر آن می شود كه در 17 شهریور در میدان ژاله(شهدا فعلی) حضور پیدا كنند. در چنین شرایطی رژیم به فكر برخورد نظامی افتاد و در 15 شهر اعلام حكومت نظامی كرد.
رییس كتابخانه انقلاب اسلامی مجلس شورای اسلامی در ادامه افزود: با حضور مردم در روز جمعه 17 شهریور در میدان ژاله، سربازان رژیم در شمال شرقی میدان جمع می شوند و ساعت هشت صبح به مردم اعلام می كنند كه متفرق شوند اما هیچ فردی میدان را ترك نكرد و این چنین به روی آنها آتش گشودند. بدین شكل حادثه ای خونین به وقوع پیوست كه به نوعی می توان آن را تكرار 15 خرداد 1342 خورشیدی دانست. بنابراین سركوب مردم در این روز آخرین توان رژیم پهلوی برای مقابله با مردم به شمار می رفت.
** قیام 17شهریور و اثبات قدرت دین، مرجعیت و روحانیت
این پژوهشگر تاریخ معاصر خاطرنشان كرد: پس از حادثه خونین 17 شهریور 1357خورشیدی تمام سرویس های جاسوسی و خبرگزاری ها شروع به جوسازی كردند اما با این وجود قدرت دینی به رهبری امام خمینی(ره) و اعتقادی مردم در متن جامعه، خود را نشان داد.
بنابراین در 17 شهریور مردم با اتحاد توانستند در برابر رژیم ایستادگی كنند و قدرت دین، مرجعیت و روحانیت را به اثبات برسانند. همچنین با حادثه 17 شهریور جامعه به شناخت از دشمن خود دست پیدا كرد؛ یعنی با وجود اینكه نیروهای خارجی، رسانه ها و ساواك علیه مردم با هم متحد شده بودند اما هیچكدام از نقشه های آنها به نتیجه دلخواه نرسید زیرا جامعه به نوعی بصیرت و هوشیاری دست پیدا كرده بود.
**مطالبه های اسلامی جامعه
وی در ادامه یاد آور شد: نخستین استفاده ای كه می توانیم از قیام 17 شهریور داشته باشیم، قدرت دینی و مذهبی است. انقلاب اسلامی، انقلابی ایدئولوژیكی بود و امروز به هر میزان كه مبانی اسلامی در متن جامعه و در میان دولتمردان ضعیف شود نظام ضربه خواهد خورد و هر مقدار كه قدرت دینی در اندیشه و عمل افزایش پیدا كند، نظام نیز ماندگارتر خواهد بود.
نظام جمهوری اسلامی به نام اسلام حكومت را به دست گرفته است و جامعه هم مطالبه های اسلامی دارد و خواستار آن است كه این مطالبه ها در جامعه پیاده شود، بنابراین باید به گونه ای عمل شود كه در اندیشه و عمل شاهد دستورهای اسلامی باشیم زیرا به هر مقدار كه در این زمینه موفق عمل كنیم، اثرگذاری دشمن در عرصه های تهاجم فرهنگی نیز ضعیف تر خواهد شد.
پژوهش9370**2002**9131
تاریخ انتشار: ۱۷ شهریور ۱۳۹۷ - ۰۹:۳۴
تهران- ایرنا- هفدهم شهریور یادآور كشتار مردم بی گناه از سوی رژیم پهلوی است. روزی كه پاسخ اعتراضات به حق جامعه با گلوله و تفنگ داده شد و این آغازی بر تزلزل پایه های قدرت حاكمه و تسریع سقوط حكومت پهلوی به رهبری روحانیان بود.