طرح شفافیت آرای نمایندگان، نخستین بار در آذر ماه 96 از سوی محمدجواد فتحی، عضو فراكسیون امید مجلس با امضای حدود سی نفر از اعضای این فراكسیون به‌صورت دوفوریتی مطرح شد. اما این طرح با استقبال چندانی روبه‌رو نشد.
با این حال، زمانیكه اعلام وصول فوریت این طرح در مجلس نزدیك شد، نمایندگان اصولگرا نیز طرح مشابهی را كلید زدند كه در مرداد ماه سال جاری با عنوان شفافیت آرای نمایندگان توسط حسینعلی حاجی دلیگانی، نماینده مردم شاهینشهر با امضای 29 نفر از نمایندگان به هیأت رئیسه تقدیم شد. البته ذوالنوری، نماینده قم نیز با امضای گروه دیگری از نمایندگان، طرحی را به هیأت رئیسه فرستاد كه در این طرح علاوه بر آرا، شفافیت سفرهای نمایندگان، حضور و غیاب، مرخصی و... هم در آن مطرح شده بود.
طیبه سیاوشی، عضو فراكسیون امید به ایرنا گفته بود طرح شفافیت آرا كه اخیراً توسط جمعی از اصولگرایان ارائه شده، كپی طرح اصلاح‌طلبان است كه سال گذشته به هیأت رئیسه مجلس ارائه دادند، ولی اعلام وصول نشد. او همچنین بیان كرده بود كه اصولگرایان از روی طرحی كه ما در آن زمان به هیأت رئیسه ارائه كردیم، ولی به‌دلیل كوتاهی هیأت رئیسه در دستور كار مجلس قرار نگرفت، طرح جدید خود را كپی كرده و به هیأت رئیسه مجلس ارائه كردند.
اما نهایتاً طرح فتحی و حاجی دلیگانی تلفیق شد و با نام یك فوریتی «الحاق دو تبصره به ماده 119 قانون آیین‌نامه داخلی مجلس» و با عنوان شفافیت آرای نمایندگان اعلام وصول شد. این طرح در جلسه 14 شهریور ماه، از سوی نمایندگان با 108رأی، با مخالفت روبرو شد.
قبل از رأی‌گیری درباره فوریت این طرح تعدادی از نمایندگان درخواستی را مطرح كردند مبنی‌بر اینكه طبق ماده 124 آیین‌نامه، رأی‌گیری به‌صورت علنی باشد؛ یعنی مشخص شود هر نماینده چه نظری نسبت به این طرح دارد. در این شرایط باید نمایندگان آرای خود را روی كاغذ با قید نامشان اعلام كنند. این درخواست به رأی مجلس گذاشته شد كه نمایندگان با این درخواست نیز با 110 رأی، مخالفت كردند.
این مخالفت‌های نمایندگان واكنش منفی افكار عمومی را در پی‌داشت و بسیاری خواستار توضیح نمایندگان درباره مخالفتشان با شفافیت آرا شدند.
** تبعات شفافیت
محمد قمی، نماینده پاكدشت در مجلس شورای اسلامی درباره دلایل مخالفت نمایندگان مجلس با فوریت طرح شفافیت آرا به خبرنگار ایرناپلاس میگوید كه او ازجمله كسانی است كه در تهیه طرح شفافیت آرای نمایندگان نقش داشته و به آن رأی داده است، اما اجرای این طرح ممكن است برای نمایندگان تبعات سیاسی و اجتماعی داشته باشد.
قمی همچنین معتقد است طرح شفافیت آرای نمایندگان، تبعات اجتماعی مختلفی خواهد داشت، چرا كه تعداد زیادی از نمایندگان از شهرستانها هستند و این مشكلات برای نمایندگان شهرستانها بیشتر است. یعنی شاید مردم علیه نماینده خود اعتراض كنند كه چرا به فلان موضوع رأی دادی و چرا به موضوع دیگری رأی ندادی! اما بالاخره این مسئله باید فرهنگ‌سازی شود، زیرا نمایندگان بر اساس درك و فهم خود و به نمایندگی از مردم به موضوعی رأی موافق، مخالف و یا ممتنع میدهند.
این نماینده مجلس همچنین ادامه میدهد كه رأی نمایندگان به استیضاح یا طرح سؤال از وزرا نیز ممكن است تبعات سیاسی داشته باشد. به این شكل كه وقتی رأیی اعلام می‌شود و وزیری میفهمد نمایندهای به استیضاح او رأی داده است، برخورد سیاسی و اداریاش تغییر میكند.
قمی همچنین ادامه میدهد: ما معتقدیم شفافیت آرای نمایندگان خوب است، مردم هم باید كمك كنند كه این طرح اجرا شود و نمایندگان هم تنها به وظیفه نمایندگی خود عمل میكنند. اینكه نمایندهای به استیضاح و طرح سؤالی از وزرا و یا موضوعات دیگر، رأی بدهد اشكالی ندارد.
** پشتوانه حزبی برای نمایندگان
عباسعلی منصوری‌آرانی، نماینده مجلس نهم است كه در انتخابات اخیر مجلس رد صلاحیت شد. منصوری آرانی كه پیش‌تر به خبرآنلاین گفته بود كه رد صلاحیتش به‌خاطر دفاع از برجام بوده، حالا درباره طرح شفافیت آرای نمایندگان در گفتوگو با خبرنگار ایرناپلاس به تفاوت پارلمانی كه از احزاب تشكیل شده و پارلمانی كه از احزاب تشكیل نشده است، اشاره میكند و میگوید كه اگر پارلمانی متشكل از احزاب باشد، نمایندگان حزب، دیدگاه حزب خود را بیان میكنند. به این صورت كه حزب، بررسیها و تحقیقات را درباره موضوعات مطرح شده در مجلس انجام میدهد و نتیجه آن را در اختیار اعضای خود در پارلمان قرار میدهد و آنان هم بر اساس نظر حزب رأی میدهند.
این نماینده سابق مجلس همچنین ادامه میدهد: اما مجلس ما فاصله معناداری با این وضعیت دارد. بزرگ‌ترین اشكال پارلمان ما حزبی نبودن آن است. ما اكنون سه فراكسیون در مجلس داریم، اما شاهد بودیم كه نمایندگان مجلس از نظرات فراكسیونی تبعیت نمی‌كنند، اما اگر مجلس حزبی تشكیل شود، نمایندگان ملزم هستند كه از نظر حزب خود تبعیت كنند.
منصوری آرانی تصریح میكند: ما الان مركز پژوهش‌های مجلس را هم داریم، ولی 80 درصد رأی نمایندگان بدون توجه به نظر مركز پژوهش‌ها داده می‌شود. من اشكال طرح شفافیت آرای نمایندگان را از ناحیه نبود احزاب می‌دانم. اگر نمایندگان با پشتوانه حزبی به مجلس راه یافته باشند و با پشتوانه حزبی به موضوعی رأی دهند، نگرانی از بابت شفافیت آرا وجود نخواهد داشت.
** نظارت استصوابی مانع شفافیت آرا
علی مطهری، نایب رئیس مجلس در رابطه با دلیل مخالفتش با فوریت این طرح در یادداشتی نوشته است: «من با شفافیت حضور و غیاب‌ها و سفرهای نمایندگان و مانند این‌ها موافقم، اما با شفافیت آرای آن‌ها موافق نیستم، زیرا جامعه امروز ما هنوز رشد لازم را در این زمینه پیدا نكرده است. اگر آرای نمایندگان به طرح‌ها و لوایح اعلام عمومی شود، نماینده در حوزه انتخابیه خود مورد آزار و اذیت گروه‌های فشار قرار می‌گیرد یا به‌موجب نظارت استصوابی حق او در انتخابات بعدی ضایع می‌شود. به همین جهت ممكن است محذور واقع شود و رای واقعی خود را اعمال نكند، در حالی كه نماینده باید در ابراز رای خود آزاد باشد. لذا این‌جانب این طرح را امضا نكردم و به‌فوریت آن هم رای ندادم.»
محمود صادقی، نماینده مردم تهران نیز در صفحه توییتر خود نوشته كه شفافیت آرای نمایندگان ضروری و مفید است و میتواند عملكرد مجلس را ارتقا دهد، اما وقتی تبدیل به ابزاری برای فشار به نمایندگان و جهتدهی به آرا شود، به ضد خودش تبدیل می‌شود.
رضا شیران خراسانی، نماینده مردم مشهد و كلات نیز درباره علت مخالفتش با این طرح، در صفحه توییتر خود نوشته است: «مسئله شفافیت عملكرد در مجلس فراتر از رأی نمایندگان است. برای مثال غیبت یا عدم شركت در رأی‌گیری یا آوردن تلفن همراه به صحن ازجمله مصادیق شفافیت است. در روز رأی‌گیری طرح مذكور، مأموریت بودم اما با شفافیت آرای نمایندگان تا زمان اصلاح ساختارها بهطور مطلق موافق نیستم، مگر در كنوانسیون‌ها.»
فاطمه ذوالقدر، نماینده مردم تهران نیز معتقد است كه تصویب طرح شفافیت آرای نمایندگان به اهرم فشاری برای نمایندگان تبدیل می‌شود. ذوالقدر در این رابطه به ایلنا گفته كه جزو موافقان این طرح بوده و امضا هم كرده، اما مخالف افشای اسرار نمایندگان است. نباید اینطور باشد كه رأی دادن درباره مطلبی بعدها به اهرم فشاری تبدیل شود.
این نماینده مجلس در ادامه تأكید كرده است كه یك نماینده باید آزادانه عمل كند و به وظیفه خود بپردازد، اما اینطور نباشد كه بعد از رأی دادن به موضوعی برایش دردسر ایجاد شود و اسرارش فاش شود.
محمدجواد فتحی، نماینده مردم تهران كه خود طرح الحاق دو تبصره به ماده 119 آیین‌نامه داخلی مجلس درباره شفافیت آرای نمایندگان را طرح كرده بود، در رابطه با این موضوع در صحن علنی مجلس گفته بود كه این طرح ممكن است موجب تسلط نهادهای امنیتی و نظارت‌های استصوابی شود، اما محاسن این طرح نسبت به معایب آن بیشتر است.
**بیاعتمادی نمایندگان به طراحان شفافیت آرا
محمدرضا بادامچی، نماینده مردم تهران در مجلس نیز درباره این فوریت طرح كه پس از مخالفت نمایندگان با واكنش گستردهای از سوی كاربران شبكههای مجازی مواجه شد، در صفحه توییتر خود نوشت: «من شخصاً روز چهارشنبه به طرح شفافیت آرا رأی دادهام، اما به نظر میرسد دلیل رأی نیاوردن این طرح، بیاعتمادی نمایندگان به یك جمع محدود، اما منسجم است كه متأسفانه با اهداف سیاسی، تلاش میكند طرح را به نام خود مصادره كند در حالی كه با شفافیت صبغهای ندارد.»
بادامچی همچنین اشاره كرده كه اگر طرح اصلی به‌موقع به مجلس میآمد، قطعاً رأی میآورد. طرح شفافیت آرا توسط 38 عضو فراكسیون امید، مدتها پیش مطرح شده بود، اما تنها زمانی به صحن علنی آمد كه اقلیتی، مشابه آن را به هیأت رئیسه ارائه كردند.
متن طرح الحاق دو تبصره به ماده 119 قانون آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی به شرح زیر است:
«تبصره 1- در تمام مواردی كه به‌موجب این قانون رأی‌گیری به عمل می‌آید و مصادیق آن در ماده 121 مشخص گردیده، جهت اطلاع مردم اسامی نمایندگان موافق، مخالفت و ممتنع، منتشر می‌شود. بدین منظور علاوه بر درج اسامی در مشروح مذاكرات، هیأت رئیسه موظف است نسبت به ایجاد سامانه الكترونیكی به‌طوری كه قابلیت دسترسی به آن برای آحاد ملت فراهم باشد، اقدام نماید.
تبصره 2- در موارد استثنایی با تقاضای 15 نفر از نمایندگان مجلس و با رأی موافق اكثریت مطلق حاضران، رأی‌گیری به‌صورت مخفی انجام می‌شود.»
گزارش از مهدی روزبهانی، فرحناز غالبی
**اداره كل اخبار چندرسانه‌ای**ایرناپلاس**
تاریخ انتشار: ۲۲ شهریور ۱۳۹۷ - ۱۳:۳۱
تهران- ایرناپلاس- مخالفت اهالی بهارستان با فوریت رسیدگی به طرح شفافیت آرای نمایندگان، واكنش‌های بسیاری داشته است. برخی از نمایندگان می‌گویند، هر چند به این طرح رأی داده‌اند، اما شفافیت آرا، برای نمایندگان تبعات سیاسی و اجتماعی دارد.