دنياي سبزتر در گرو حفاظت از لايه ازون

ازون يك لايه محافظتي است كه از رسيدن اشعه‌هاي مضر خورشيد به زمين جلوگيري كرده و در واقع ضامن سلامتي و بقاي حيات انسان و بسياري از جانوران در زمين است كه البته مانند ساير عوامل موجود در طبيعت از دست انسان در امان نمانده و دهه هاي اخير به دليل فعاليت هاي صنعتي بسيار آسيب ديده است.
در اوايل دهه 1970 براي اولين بار محققان دريافتند كه انتشار كلروفلوئوروكربن‌ها «CFC‌» كه مواد شيميايي به‌كار رفته در يخچال‌ها، افشانه‌ها و مواد شوينده است باعث تخريب لايه ازون مي‌شود و درنتيجه مقدار زيادي اشعه فرابنفش مضر به زمين خواهد رسيد.
در سال 1985 وجود 'حفره لايه‌ ازون' بالاي قطب جنوب كشف و مشاهده شد كه اين حفره هرسال بزرگ‌تر و عميق‌تر مي‌شود؛ منظور از حفره اين است كه در آن منطقه چگالي ازون كه در حالت معمولي بين 300 تا 350 دابسون (واحد اندازه گيري چگالي ازون) است كمتر شده و در بعضي مناطق تا 200 دابسون كاهش نشان مي دهد.
اين آسيب دنيا را بر آن داشت تا فكري به حال اين سپر حفاظتي كند كه بر اين اساس در سال 1985 حدود 28 كشور براي ساماندهي لايه ازون در وين جمع شدند و تصميماتي را براي حفاظت از لايه ازون اتخاذ كردند و قرار شد همكاري ‌هاي بين‌المللي در اين زمينه آغاز شود.
دو سال بعد يعني در سال 1987 پروتكل مونترال با مشاركت 46 كشور جهان تصويب شد، بر اساس اين پروتكل مواد مخرب لايه ازون شناسايي و راه هاي كاهش انتشار آنها اعلام شد، دولت ايران نيز در سال 1988 به اين پروتكل پيوست.
در ادامه اين تلاش ها در سال ۱۹۹۴ كشورهاي عضو مجمع عمومي سازمان ملل، پذيرفتند تا روزي را براي حفاظت از لايه ازون نامگذاري كنند، بدين ترتيب روز ۱۶ سپتامبر ( 25 شهريور) را به عنوان روز جهاني حفاظت از لايه ازون تعيين كردند.« خونسرد باشيم و به تلاش هايمان ادامه دهيم » به عنوان شعار امسال اين روز جهاني انتخاب شده است.
طبق پروتكل مونترال، كشورهاي توسعه يافته تعهد كردند كه به توليد مصرف مواد مخرب لايه ازون (سي اف سي ها، هالون ‌ها و تتراكلريد كربن) در سال 2000 ميلادي خاتمه دهند و كشورهاي در حال توسعه را از نظر مالي و تكنيكي حمايت كنند. همچنين طبق اين پروتكل مقرر شده است، كشورهاي در حال توسعه نيز با 10 سال تاخير يعني در سال 2010 ميلادي به مصرف مواد مذكور پايان دهند.
در راستاي گسترش پروتكل مونترال سال 2016 نمايندگان ۲۰۰ كشور جهان در نشستي در كيگالي، پايتخت رواندا درباره كاهش تدريجي گازهاي گلخانه ‌اي در قالب اصلاحيه اي براي پروتكل مونترال به توافق رسيدند، در توافق كيگالي كشورهاي جهان به سه گروه تقسيم شده‌اند كه در گروه اول كشورهاي صنعتي و پيشرفته قرار دارند.
كشورهاي در حال توسعه نيز به دو زيرگروه تقسيم شده‌اند، كشورهاي صنعتي بايد تا سال ۲۰۱۹ استفاده از هيدروفلوركربن ‌ها را ۱۰ درصد و تا سال ۲۰۳۶ حدود ۸۵ درصد كاهش دهند.
در واقع تخريب لايه ازون زمين موجب برخورد پرتوهاي مضر خورشيد به زمين مي ‌شود و در نهايت گرمايش زمين را سرعت مي بخشد، دانشمندان هشدار داده‌ اند پديده گرم شدن زمين مي ‌تواند تلاش ‌ها براي ترميم حفره ازون را كه قرار است تا سال 2050 انجام گيرد، حدود 30 سال به تعويق ‌اندازد.
كارشناسان معتقدند اگر كشورهاي عضو كنوانسيون وين و پروتكل مونترال به تعهدات خود عمل كنند و مصرف مواد مخرب لايه ازون را طبق برنامه زمان‌ بندي شده حذف كنند، چرخه طبيعي تشكيل ازون به حالت طبيعي خود بر مي‌گردد و حفره لايه ازون ترميم مي ‌شود، البته در شرايط مناسب و مساعد دست كم 50 سال طول مي‌كشد تا اين حفره‌ ترميم شود.

***اقدامات ايران براي كاهش آسيب هاي لايه ازون
مدير پروژه طرح حفاظت از لايه ازون روز يكشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمي ايرنا گفت: ايران در راستاي اجراي پروژه هاي پروتكل مونترال با هدف كاهش گازهاي مخرب لايه ازون، موفق به حذف 9 هزار و 800 تن مواد مخرب لايه ازون شده است.
ابراهيم حاجي زاده افزود: در مجموع دستاوردهاي حاصل از اجراي طرح ‌ها و پروژه ‌هاي مصوب تحت پروتكل مونترال در كشور تجهيز و تغيير خط توليد هزار و 378 واحد توليدي و خدماتي و حذف حدود 9 هزار و 800 تن از مواد مخرب لايه ازون مشتمل بر كلروفلوروكربن‌ ها، تتراكلريد كربن و هيدروكلروفلوروكربن ‌ها است.
صنايع برودتي و سردكننده‌ ها، سازندگان يخچال ها و فريزرهاي خانگي، صنعتي و تجاري، صنايع ابر و اسفنج سازي، بخش دفع آفات كشاورزي و سيستم هاي تهويه مطبوع، كپسول هاي اطفاي حريق، حلال اسپري هاي پاك كننده قطعات الكترونيكي و ساخت كولر خودروها از جمله كارخانجات مصرف كننده گازهاي مخرب لايه ازون در كشور هستند.
آفت ‌كش و ضد عفوني كننده هاي استفاده شده در بخش كشاورزي، افزايش مقدار گازهاي گلخانه‌ اي در جو و پديده گرمايش جهاني از ديگر عوامل تخريب لايه ازون هستند.
مدير ملي طرح حفاظت از لايه ازون ادامه داد: كاهش تدريجي و حذف مواد مخرب لايه ازون مطابق با برنامه زمان‌ بندي، كنترل تجارت مواد مخرب لايه ازون، ايجاد سيستم مجوز صادرات و واردات مواد مخرب لايه ازون و گزارش ميزان توليد و مصرف مواد مخرب لايه ازون به دبيرخانه ازون به صورت ساليانه اهم تعهدات كشورهاي عضو پروتكل مونترال است.
حاجي ‌زاده با اشاره به پروژه ‌هاي حذف مواد مخرب لايه ازون گفت: در 122 واحد يخچال ‌سازي، 66 واحد مونتاژ يخچال، 595 بخش تعميرگاه‌ يخچال، 454 بخش تعميرگاه‌ كولر خودرو، 47 بخش اسفنج ‌سازي و افشانه ‌هاي تنفسي مواد مخرب لايه ازون كاهش يافته است.
وي با اشاره به اهداف و تعهدات كشور در قبال پروتكل مونترال گفت: حذف 10 درصد از مصرف يا واردات هيدروكلروفلوروكربن ‌ها، كاهش سالانه حدود پنج درصد واردات و دستيابي به تعهدات كشور در قبال پروتكل مونترال و حذف 35 درصد از مصرف يا واردات هيدروكلروفلروكربن ها از مصرف سال پايه تا سال 2020 مطابق با برنامه زمانبدي پروتكل از جمله تعهدات ايران است.
حاجي زاده با تاكيد بر اجراي كامل تعهدات كشور در قبال ماده 4 پروتكل مونترال و اصلاحيه مونترال و تداوم اجراي صدور مجوز واردات به برنامه هاي اطلاع رساني و همكاري‌ هاي منطقه‌ اي و بين ‌المللي طرح نيز اشاره كرد و عمل به تمام تعهدات كشور، انتخاب فناوري‌ هاي سازگار با لايه ازون، بومي‌ سازي فناوري‌ هاي جايگزين سازگار با لايه ازون، تشكيل و تقويت شبكه امور ازون، همكاري و تعامل سازنده با ساير نهادها و استفاده از سيستم برخط و همكاري با گمركات و بهره برداري از سيستم پنجره واحد تجارت فرامرز را ضروري دانست.
حاجي زاده افزود: تكميل بانك فيزيكي هالون ها، جمع آوري هالون هاي موجود براي بازيافت و استفاده مجدد آنها، تقويت همكاري هاي منطقه اي، همكاري با كشورهاي همسايه در راستاي كنترل تجارب غيرقانوني مواد مخرب لايه ازون و كالاهاي حاوي اين مواد و تدارك زمينه هاي لازم براي تدوين پروژه مديريت و امحاي پسماندهاي مواد مخرب لايه ازون و محصولات حاوي آنها از جمله برنامه هاي آتي در اين زمينه است.
وي تاكيد كرد: در راستاي اجراي فعاليت هاي حذف مواد مخرب لايه ازون در كشور نكات كليدي بايد رعايت شود كه بومي سازي فناوري هاي جايگزين، سازگار با لايه ازون، استفاده از سيستم هاي آنلاين تحت برنامه iPIC براي تبادل اطلاعات بين كشورهاي واردكننده و صادركننده و همكاري با گمرك ها و بهره برداري از سيستم پنجره واحد تجارت فرامرزي براي ثبت مجوزهاي صادره براي مواد و كالاهاي مبتني بر آن برخي از اين نكات است.
علمي 9014**1440