به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، زبان و ادبیات فارسی یكی از مفاخر ملی ایرانیان و از برجسته‌ترین وجوه میراث فرهنگی به شمار می رود. در این میان برای پاسداشت این گنجینه ارزشمند و تجلیل از شوكت شعر و ادبیات این سرزمین 27 شهریور همزمان با سالروز درگذشت شهریار شاعر بنام ایران زمین، «روز شعر و ادب فارسی» نامگذاری شده است.
توجه به شخصیت تاثیر گذار بر این حوزه همچون «سید محمدحسین بهجت تبریزی» متخلص به شهریار می تواند جامعه را در مسیر شناخت بهتر این عرصه یاری رساند.
شهریار در 1285 خورشیدی همزمان با انقلاب مشروطه در تبریز متولد شد و دوران كودكی خود را در روستای خشكناب و در كنار كوه حیدر بابا گذراند كه بعدها الهام‌بخش او در سرودن منظومه «حیدربابایه سلام» شد. او شاعری عاشق‌پیشه و خوش قریحه بود كه اشعار لطیفی را به زبان‌های فارسی و تركی سرود و كارنامه‌ای پربار را از خود به جای گذاشت.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت «روز شعر و ادب فارسی» و «بزرگداشت شهریار» با علی اصغر شعردوست استاد ادبیات فارسی و رییس هیات امنای خانه موزه استاد شهریار به گفت‌وگو پرداخته است.
** شهریار، شاعر بلند نظر جاودانه
علی اصغر شعر دوست در پاسخ به این پرسش كه چرا اشعار شهریار در ایران و برخی كشورهای همسایه و حتی كشورهای اروپایی پرطرفدار است، گفت: شهریار شاعر بلند نظر جاودانهاي است كه دل هاي مشتاقان را اسیر كمند كلام خویش كرد و سخن سحرآمیزش مرزها را درهم نوردید. سروده هاي این شاعر هم از نظر مضامین شاعرانه و هم از جهت مردمي بودن در اوج شعر جاي دارد. وی همواره با پرداختن به امری جاودانه و قدسي یعني اهل بیت عصمت و طهارت كه هم جاودانه و آمیخته با اعتقادها و علایق مردم است شعر را به وادي عشق و عرفان می برد و از قاف و قافیه فراتر ميرود كه این موضوع نشان می دهد بررسی آثار این شاعر بزرگ در فراسوی مرزهای جهانی نیز دیده می شود. البته اشتهار این شاعر در داخل و خارج از كشور افزون بر پاكی اعتقاد او مرهون چند عامل مهم دیگر نیز هست. در بررسي آفرینش ادبي و سروده هاي شهریار، گویی تنها یك شاعر شعر نسروده است بلكه گویی چند شاعر در كنار هم دیده می شوند. نخست اینكه او یكی از بزرگترین شاعرانی به شمار می رود كه پاسدار سنت های ادبی این سرزمین بود. الفت وی به حافظ، سعدی و مولوی در تكوین شخصیت او بسیار نقش داشت و به این دلیل شهریار در قالب های شعر سنتی آثار بسیار بلندی دارد. از طرفی دیگر وی با استقبال از آثار حافظ، تبحر خود را در هماوردی با اركان شعر فارسی به نمایش گذاشت و تنها به انتقال آن تجارب اكتفا نكرد بلكه در جریان تداوم سنت های ادبی، نگرش های نویی هم دارد.
وی در ادامه افزود: به عبارتي دیگر شهریار را باید به عنوان مبدع غزل نو در شعر ایران شناخت. وی زماني با آفریدن غزلیات مبتكرانه جایگاه ویژه اي را در شعر معاصر ایران به خود اختصاص داد كه به اعتقاد بسیاري از شاعران و پژوهندگان، غزل از جهات محتوا و قالب به نوعي ایستایي رسیده بود، پس از دوره بازگشت و مشروطیت، شهریار احیاگر غزلی شد كه در آن دوران در عصر فترتش به سر می برد. درباره اشتهار شهریار در خارج از كشور 2 موضوع مهم را باید عنوان كرد؛ در حوزه كشورهاي تُرك زبان، سروده هاي این شاعر هم از نظر فرم و هم از جهت محتوا بي مانند است. برخي آثار تركي وی در جایگاهي قرار گرفته كه صدها نظیره بر آنها از طرف شاعران نامدار كشورهاي ترك زبان سروده شده است.
«حیدربابایه سلام» از آغازین سال هاي سروده شدن تا به امروز به عنوان نمونه اي عالي و مثال زدني از شعر تركي شهریار به شمار می رود كه باعث شد نام و آوازه شهریار فراتر از مرزها، هنگامهاي برپا كند. منظومه اي با مضامین بلند و قالبي دلنشین مملو از فرهنگ جاري در جامعه كه تا امروز هم هر خواننده و شنونده اي آرزوهاي خود را در این منظومه شگفت جستوجو ميكند.
دلیل دیگر آوازه بلند و ماندگار شهریار كه باعث شهرت شاعر در كشورهاي دوردست نیز شده است، توجه وی به مفاهیم و موضوعاتي به شمار می رود كه دغدغه مشترك بشر است. برای نمونه در مجموعه «مكتب شهریار سروده اي با عنوان «پیامي به انیشتین» وجود دارد، در این پیام كه در قالب شعر براي كاشف اتم فرستاده، ضمن تقدیس دانش و دانشمند، به تقبیح انسان هاي بي اعتقادي پرداخته است كه از كشف مهم او در جهت كشتار انسان استفاده مي كنند.
این نوع سروده ها كه بیانگر آلام مشترك بشر محسوب می شود، باعث دلنشیني و نفوذ شعر شهریار و آوازه او حتي در كشورهایي كه دور از مشرق زمین هستند، شده است.
** شهریار، شاعری انقلابی
وی، شهریار را شاعری انقلابی و سروده هایش را برخاسته از متون قرآنی و تعالیم ائمه اطهار(ع) دانست و بیان داشت: شهریار در وصف رزمندگان هشت سال دفاع مقدس سروده هایی داشته است. وی در زندگی شخصی و انسانی خود به عنوان یك انساني مومن و معتقد بوده و در عقاید و نظرات خود نیز از آغاز به مفاهیم مذهبي و اعتقادي توجه خاصی داشته كه گویای این موضوع نظیره ها و نوحه های مهم وی به زبان تركی و فارسی است. شهریار قرآن و عترت را به عنوان آبشخور تمام ناشدني الهام خود برگزید و در سروده هایش از این دریاي بیكران بهره برد. علاقه مندي وی به كلام الهي كه در بسیاري از سروده هایش بیان شده است، به میزانی بود كه او به كتابت قرآن با خط خویش پرداخت و بخشي از قرآن با خوشنویسي شهریار اكنون موجود است.
همصدایی شهریار با انقلاب اسلامی نیز منبعث از همین افكار و اعتقادات مذهبی به شمار می رود. در خصوص پایبندی و توجه ویژه وی به اعتقادات پاك معنوی و مذهبی و تعهد ایشان به انقلاب اسلامي، وطن و مدافعان و رزمندگان كشور در دوران دفاع مقدس و اهمیت آن در نظر این شاعر، آیت الله خامنه ای مقام معظم رهبری فرمایشات جامع و قاطع بسیاری بیان فرموده اند.
شهریار برای رزمندگان جبهه اسلام شعر می سرود و خود نیز لباس بسیجی بر تن می كرد و در صف اعزام شوندگان به قرائت اشعار خود می پرداخت كه این حاكی از عشق او بود. به گفته این شاعر، پیروزی انقلاب اسلامی به مثابه دمیدن روحی دیگر در وجودشبه شمار می رفت. در همین باره كتاب مستقلی با عنوان «شهریار و انقلاب اسلامی» به چاپ و نشر رسیده است.
در تاریخ ادبیات كمتر می توان شاعری را یافت كه به 2 زبان احاطه داشته باشد. شهریار در كنار اینكه در عرصه شعر فارسي به صورت عموم و غزل شاعري بس بزرگ است كه فردی را یارای هماوردی با او نیست، با سرودن «حیدر بابایه سلام و سهندیه» و اشعاری از این دست در حقیقت در زبان تركی كه زبان مادری وی است، اشعاری می آفریند كه در زمره اشعار ناب به شمار می آیند.
** شهریار شاعر سنت و مدرنیته
شعر دوست در پاسخ به این پرسش كه چرا شهریار شاعر سنت و مدرنیته است، افزود: در دوره زمانی روزگار شهریار و در گستره خلاقیت عظیم او چند شاعرِ بزرگ دوشادوش هم دیده می شوند. شهریار از طرفی پاس دارنده سنت هاي ادبي است و از آغاز رویكرد به شعر و شاعري با آثار بزرگان شعر و ادب این سرزمین مأنوس و مألوف بود. این شاعر با زبان و نگاه ویژه خود در انواع و قالب هاي مختلف شعر سنتي سخن پردازي كرد و آثار او در هر نوع و قالبي، هم از نظر قوت و كیفیت و هم از نظر كمیت درخور توجه است. شهریار از طرفی با استقبال و پیروی از آثار برخي از شاعران متقدم به ویژه خواجه حافظ شیرازی توان و تبحر خود را در هماوردي با اركان شعر ایران به نمایش گذاشت و از طرفی دیگر تنها به انتقال مواریث و تجارب ادبي گذشتگان خود اكتفا نكرد بلكه در جریان تداوم سنت هاي ادبي، ذهنیت و نگرش نوین دارد.
یكي از بزرگترین خدمات شهریار، ایجاد تحول در عرصه غزلِ فارسي است. جریان پویایي كه امروز با عنوان «غزل نو» به موازات شعر نو به حیات خود ادامه ميدهد، در واقع با غزل هاي نوآیینِ شهریار آغاز شده است. از همین روي، او را ميتوان پس از دوره بازگشت و دوره مشروطیت كه از ادوار ركورد و فتور تاریخ غزل شمرده می شوند، احیاگر غزل فارسي و پدر غزل نو دانست كه در حقیقت ورودي پرتوان به شعر مدرن است. شعرهاي مكتب شهریار بیشتر از آنكه به اعتبار قالب و فرم ظاهري شناخته شوند، با رمانتیسم قالب تمایز و تشخیص ميیابند.
** افزایش انتشار كتاب های شعر نو در سال های اخیر
رییس هیات امنای خانه موزه استاد شهریار با اشاره به دلایل افزایش انتشار كتاب های شعر در سال های اخیر گفت: شعر و ادب فارسی همچون یك موجود زنده مدام در حال رشد و تكامل و پوست‌اندازی و نوگرایی بوده و هست. با این پیشینه طبیعي است كه كتاب هاي شعر بزرگان ادب ایران پرمخاطب و پرطرفدار باشد و حتي در بررسي شعر معاصر هم شاعراني كه از نظر قالب و محتوا در این مسیر شعر سروده اند از اقبال عمومي برخوردار باشند. اینكه اشعار شعراي متقدم هنوز با شمارگان وسیع منتشر مي شود و هماره خواننده دارد، ریشه در محتواي عالي و بیان فخیم، وزین و موزون آن دارد. در شعر معاصر هم عموماً نمی توان گفت كم خواننده هستند. وقتي چند سروده دم دستي با حروفچیني هاي پلكاني به شكل كتاب شعري چند ده صفحه اي منتشر می شود طبیعي است كه اقبال چنداني را به دنبال نداشته باشد. ناگفته پیداست كه طبع مردماني كه با حافظ و سعدي و مولوي و عطار و... خو گرفته باشد از این نوع فرآورده ها استقبال نخواهد كرد و البته این را نباید به معناي عدم استقبال از شعر معاصر معنا كرد چون از شاعران معاصر هم به افرادي وجود دارند كه سروده هاي آنها از طرف ناشران معتبر ده ها نوبت چاپ شده است.
** راهكارهای ترغیب جوانان به خواندن شعر
وی در ادامه بیان داشت: براي عرضه شایسته شعر امروز ایران ضرورت وجود ترجمه هایي فخیم از آنها، برگزاري جلساتي فاخر براي عرضه آنها و ارتباطات وثیق میان شعراي معاصر كشور با شاعران مطرح دیگر كشورها وجود دارد. با این ارتباطات هم شعر معاصر ایران از تحولات شعر جهاني مطلع شده و از این كاروان عقب نمي ماند و هم در ابلاغ موزون پیام هاي شاعرانه این سرزمین گام هاي جدي برمي دارد. این وظیفه مهم برعهده وزارتخانه ها و ارگان هایي است كه در خارج از كشور فعالیت دارند، همچنین انجمن ها و كانون هایي همانند دفتر شعر جوان در صورت حمایت هاي بایسته مي توانند در این عرصه ها فعال باشند. براي ترغیب جوانان براي روي آوردن به وادي شعر هم باید از دوران كودكي ذهن جوال كودكان را با كلام منظوم و شاعرانه مانوس كرد، از كتاب هاي درسي تا برگزاري جلسات مشاعره و جوایزي كه براي حفظ شعر به كودكان و نوجوانان داده مي شود.
....................................
** تاثیر فضای مجازی در شعر و ادبیات
این استاد ادبیات فارسی در چرایی این موضوع كه برخی ها معتقدند كه فضای مجازی نسبت مخاطب و شعر را آشفته می كنند، خاطر نشان كرد: فضاي مجازي و گسترش استفاده نسل امروز از آن در عرصه شعر نیز همچون دیگر عرصه ها آثار مثبت قابل توجهي داشته است. نسلي از شاعران كه در این فضا امكان ظهور و بروز پیدا كرده اند، در گذشته نمي توانستند سروده هاي خود را (مگر در موارد محدودي مثل برخي مجله ها یا انجمن هاي ادبي) در معرض نقد و نظر بگذارند. گسترش فضاي مجازي این امكان را فراهم كرده است كه نویسندگان و شاعراني كه اثر قابل ارائه اي داشته باشند در زماني نزدیك به خلق اثر آن را در معرض مخاطبان بگذارند، این نكته مثبتي است كه در گذشته وجود نداشت اما در كنار این امتیاز باید به سطحي گرایي و عنوان سازی هاي متقلبانه هم اشاره كرد. به این معنا كه با یك جست وجوي ساده در فضاي مجازي به صدها و شاید هزاران نام با عنوان شاعر یا نویسنده برمي خوریم كه با نگاهي سهل انگارانه حداكثر طبع آزمایي كرده اند یا قطعه اي ادبي را از مفهومي كه قبلا مطرح شده است، باز نویسي كرده اند. اما با نام خودشان بي هیچ مهابا از عناوین شاعر، نویسنده و ... استفاده مي كنند و با گسترش فناوری نشر در شمارگان هاي چند صد جلدي تنها با چند اثر، صاحب دیوان و كتاب هم مي شوند و در واقع راه چند ساله را چند روزه طي مي كنند.
پژوهش**9117**2002**9131
تاریخ انتشار: ۲۶ شهریور ۱۳۹۷ - ۱۰:۲۴
تهران- ایرنا- شهریار مبدع غزل نو و حافظ سنت های ادبی این مرز و بوم است، این شاعر بلندآوازه توانست با الهام از اشعار حافظ به خلق آثاری ماندگار بپردازد و تبحر خود را با هماوردی های اركان شعر فارسی به نمایش بگذارد و با انتقال تجارب، نگرش های نوینی را ارایه دهد و به همین علت سالروز درگذشت او روز شعر و ادب فارسی نام گرفت.