آبياري نوين، اولويت نخست بخش كشاورزي

به گزارش ايرنا، تغيير اقليم و كاهش نزولات جوي از يك سو و مصرف بي رويه از سوي ديگر، كم آبي را به عنوان يك دغدغه مهم، پيش روي تمام بخش ها از جمله كشاورزي استان قرار داده و كاهش آثار مخرب آن نيازمند همراهي مردم و مسوولان است.
بخش كشاورزي با 92 درصد، بزرگترين مصرف كننده آب به شمار مي رود و بيش از 80 درصد منابع آب هم به دليل استفاده نكردن از تكنولوژي هاي پيشرفته آبياري و رعايت نكردن الگوي كشت صحيح در مناطق مختلف، در اين بخش به هدر مي رود.
در بسياري از مناطق آذربايجان غربي همچنان كشاورزان از شيوه‌ هاي سنتي براي كشت و آبياري محصول استفاده مي ‌كنند و اين روش ها بيشترين سهم مصرفي آب را به دنبال دارد.
كشاورزي در اواخر دهه 80 شمسي، محور توسعه آذربايجان غربي عنوان شد و بر همين اساس اين بخش بدون ضابطه و غيركارشناسي گسترش يافت؛ بر همين اساس افزايش سطح زير كشت اراضي كشاورزي بدون توجه به استفاده از شيوه هاي نوين آبياري، مصرف آب را در اين حوزه به صورت سرسام آوري افزايش داد.
چند سال خشكسالي و كاهش بارندگي از يك سو و توسعه بي رويه كشاورزي نيز از سوي ديگر موجب كاهش آب در حوضه آبريز درياچه اروميه شد و روند خشك شدن آن را تشديد كرد.
اين امر بهره برداران را روز به روز به سمت استفاده از آب هاي زيرزميني بيشتر سوق داد كه نتيجه آن حفر بي ضابطه چاه هاي غيرمجاز و بي شمار آب در استان بود.
بر اساس آمارهاي غيررسمي بيش از 40 هزار حلقه چاه كشاورزي غيرمجاز در اين استان وجود دارد كه اين امر باعث شده است تا آذربايجان غربي، بيشترين تعداد چاه هاي غيرمجاز در كشور را داشته باشد.
مديرعامل شركت آب منطقه اي آذربايجان غربي معتقد است كه برداشت‌هاي غيرمجاز و تعدد چاه‌هاي غيرمجاز كشاورزي همچنان منابع آبي استان را تهديد مي كند و تحول در حوضه صيانت از منابع آبي ضروري است.
كيومرث دانشجو افزود: بخش اعظمي از منابع آبي به صورت غيراصولي مصرف مي‌شود و اين امر سبب بروز مشكلات فراواني در حوزه كشاورزي شده است.
وي گفت: رودخانه ها يكي از منابع اصلي تغذيه درياچه بوده و امروز به علت برداشت هاي بي رويه آب و چاه هاي فراوان غيرمجاز، آب هاي سطحي نيز رو به كاهش است.
به عقيده كارشناسان، استفاده از محصولات سازگار با آب و هوا در هر شهرستان، تغيير الگوي آبياري كشاورزي از غرقابي و باراني به قطره اي و گاه تبديل كشت آبي به ديم (در مناطق مستعد) و به نوعي تغيير الگوي كشت مهم ترين و پايدارترين روش مقابله با كم آبي از سوي بهره برداران به شمار مي رود.
با وجود پديده خشكسالي و به علت كمبود شديد منابع آب، محدوديت كشت آبي محصولات پر آب بر همچون چغندرقند در حوضه آبريز درياچه اروميه مي تواند نقش مهمي در استفاده بهينه از آب داشته باشد.
به گفته رييس سازمان جهاد كشاورزي آذربايجان غربي در سال 1390 بيش از 43 هزار هكتار از اراضي زراعي آذربايجان غربي به اين محصول اختصاص يافته بود كه با هدف اجراي برنامه هاي ستاد احياي درياچه اروميه در بخش كشاورزي اين استان، سطح زير كشت چغندرقند در اين حوضه آبريز كاهش يافته است.
اسمعيل كريم زاده با تاكيد بر اينكه 60 درصد از اراضي زيركشت چغندرقند در حوضه آبريز درياچه اروميه با روش هاي نوين آبياري مي شود، افزود: راندمان آبياري با استفاده از اين روش 60 تا 70 درصد افزايش يافته و 120 ميليون مترمكعب آب صرفه جويي شده است.
رييس سازمان جهاد كشاورزي آذربايجان غربي اظهار داشت: محدوديت سقف كشت چغندرقند در هشت شهرستان اين استان كه در حوضه آبريز درياچه اروميه قرار گرفته است با هدف مصرف بهينه آب در بخش كشاورزي ادامه مي يابد.
اسمعيل كريم زاده افزود: اين شهرستان ها شامل اروميه، مياندوآب، سلماس، پيرانشهر، نقده، مهاباد، خوي و اشنويه است و نظارت ها بر ميزان كشت چغندرقند در اين مناطق تشديد مي شود.
وي ادامه داد: به منظور كاهش مصرف آب و بالا بردن راندمان توليد، اصلاح الگوي كشت در اولويت فعاليت هاي بخش كشاورزي قرار دارد.
كريم زاده با اعلام اينكه وزارت جهاد كشاورزي بر استفاده از تكنيك هاي اصلاح الگوي كشت، كشت نشايي، بروزرساني روش هاي آبياري، استفاده از منابع ارزان، بذور اصلاح شده و ساير راهكارهاي علمي و عملياتي تأكيد دارد، اضافه كرد: اين اقدامات به منظور بالا بردن راندمان توليد، افزايش كيفيت و كميت محصول و بهره وري و همچنين كاهش مصرف آب در دستور كار قرار دارد.
معاون بهبود توليدات گياهي جهاد كشاورزي آذربايجان غربي نيز گفت: به دليل بالابودن نياز آبي محصول چغندرقند و مشكلات حوضه آبريز درياچه اروميه، در سال زراعي جاري در حدود 23 هزار هكتار برنامه ابلاغي سازمان جهاد كشاورزي براي كشت محصول چغندر قند اعلام شده بود.
عبدالله فتح اله زاده گفت: به دليل مقرون به صرفه بودن كشت اين محصول براي كشاورزان، در حدود هفت هزار هكتار نيز با كسب مجوز از معاونت امور زراعت وزارت جهاد كشاورزي در خارج از حوضه آبريز كشت شده است و در مجموع حدود 30 هزار و 652 هكتار از اراضي زراعي استان زير كشت محصول چغندرقند قرار گرفته است .
به گزارش ايرنا به نقل از كارشناسان بخش كشاورزي، يكي از مهمترين راهكارهاي استفاده بهينه از آب در بخش كشاورزي، بهره گيري از سامانه هاي مختلف آبياري تحت فشار است.
آبياري تحت فشار به 2 نوع آبياري باراني و آبياري قطره‌اي قابل تفكيك بوده و آبياري باراني روشي است كه آب با فشاري بيش از يك اتمسفر در درون لوله‌هايي جريان پيدا مي كند و در روي گياه به صورت باران توسط نازل هايي كه به آب پاش معروف است، پاشيده مي‌شود.
آبياري قطره‌اي به دليل اعمال عمق آبياري كم و قابل تنظيم يكي از روش‌هاي مفيد آبياري بوده و مهمترين مزيت اين روش صرفه جويي در ميزان آب و هزينه‌هاست.
صرفه جويي در مصرف آب، سرعت بالاي رويش گياه، به كارگيري كود همزمان با آبياري، جلوگيري از رشد بي رويه علف هاي هرز، صرفه جويي در مصرف انرژي، برداشت راحت تر محصولات و افزايش كمّي و كيفي محصولات از مزاياي به كارگيري روش هاي آبياري نوين به شمار مي رود.
در سايه سامانه هاي نوين آبياري مي توان صرفه جويي چهار هزار و 700 مترمكعبي در مصرف آب در هر هكتار را شاهد بود و در زمين هايي كه از آب هاي زيرزميني استفاده مي شود با اجرايي شدن سامانه هاي نوين آبياري حدود 25 درصد كاهش مصرف انرژي رخ مي دهد.
طبق تصميم مجلس و وزارت جهاد كشاورزي در 10 سال آينده بايد سالانه 400 هزار هكتار از اراضي آبي كشور به سامانه هاي نوين آبياري مجهز شود.
آذربايجان غربي حدود 900 هزار هكتار زمين مستعد كشت كشاورزي دارد كه از اين ميزان افزون بر 100 هزار هكتار باغي و 800 هزار هكتار زراعي است.
معاون آب و خاك وزارت جهاد كشاورزي معتقد است كه يك طرح بزرگ نزديك به 62 هزار هكتاري در حوضه آبريز ارس و زاب در آذربايجان غربي در دست اجراست كه صد درصد آبياري تحت فشار ميكرو و باراني بوده و از بزرگترين پروژه هاي كشور با 90 درصد پيشرفت فيزيكي است.
علي مراد اكبري گفت: اين طرح تا پايان سال به اتمام مي رسد و تحول خوبي در استان در اين زمينه به وقوع خواهد پيوست كه نقش مهمي در توليد مواد غذايي و درآمد زايي براي بهره برداران استان خواهد داشت.
وي ادامه داد: 2 هزار هكتار از اراضي آذربايجان غربي از ابتداي سال جاري تاكنون به روش هاي مدرن آبياري مجهز شده و اين طرح در سه تا چهار هزار هكتار ديگر از اراضي نيز تا پايان سال اجرا مي شود .
اكبري اضافه كرد: وزارت جهاد كشاورزي تجهيز 10 هزار هكتار از اراضي آذربايجان غربي به آبياري هاي نوين را هدفگذاري كرده است و در تامين منابع اعتباري در اين زمينه هيچگونه محدوديتي وجود ندارد.
وي افزود: اقدامات خوبي در آذربايجان غربي جهت توسعه شبكه هاي آبياري تحت فشار و سيستم هاي نوين آبياري انجام شده است و اين استان مي تواند به عنوان پايلوت كشوري در اين زمينه مطرح شود.
وي ادامه داد: در چند سال اخير سالانه بيش از 400 هزار هكتار از زمين هاي كشاورزي كشور به سيستم هاي نوين آبياري مجهز شده است.
مدير آب و خاك و امور فني و مهندسي سازمان جهاد كشاورزي آذربايجان غربي نيز با اشاره به اينكه حدود 15 درصد از اراضي استان تحت پوشش آبياري نوين قرار گرفته است، گفت: از مجموع 365 هزار هكتار اراضي آبي اين استان، 58 هزار هكتار به صورت نوين آبياري مي شود.
فيض الله شمس اضافه كرد: سيستم آبياري نوين در 30 هزار هكتار از اراضي زراعي آذربايجان غربي در دست اجراست كه از اين ميزان 9 هزار هكتار را اراضي خرده مالكي تشكيل مي دهد .
وي با بيان اينكه استفاده از روش‌هاي نوين آبياري راندمان آبياري را در اراضي كشاورزي به ميزان 70 تا 75 درصد افزايش مي دهد معتقد است: اجراي سيستم هاي نوين آبياري و توسعه آن مورد توجه دولت و مسوولان قرار دارد به طوري كه در چهار سال اخير به اندازه 15 سال پيش از آن اقدامات توسعه آبياري نوين انجام شده است.
وي با اشاره به اقدامات اين سازمان جهت كاهش مصرف آب، بيان كرد: در سال هاي اخير توجه در سه حوزه منبع تامين آب، مزرعه و گياه متمركز شده است تا بتوان با تغيير الگوي كشت در جهت كاهش مصرف آب قدم برداشت.
مدير آب و خاك و امور فني و مهندسي سازمان جهاد كشاورزي آذربايجان غربي، ادامه داد: كشت محصولاتي با مصرف آبي كم، حفظ و ارتقاي بهره وري خاك كشاورزي، مديريت روان آب ها، حفظ منابع آب زيرزميني و استفاده از تكنولوژي هاي روز براي كاهش مصرف آب از ديگر اقدامات اين سازمان براي مقابله با كم آبي است.
شمس با تاكيد بر انتقال آب از طريق لوله هاي پلي اتيلني، بيان كرد: انتقال آب با كانال هاي پوشش دار بر سر مزارع موجب مي شود راندمان آب در مزارع 95 درصد افزايش يابد و اين به معناي توليد محصول باكيفيت و حداكثري با منابع آب كم است.
وي افزود: استفاده از روش هاي نوين آبياري افزايش 30 درصدي محصول و كاهش 25 درصدي مصرف كودهاي كشاورزي را به همراه دارد.
رييس دفتر استاني ستاد احياي درياچه اروميه با اشاره به برنامه هاي تحت پوشش اين ستاد در حوزه آبياري اراضي كشاورزي، گفت: طرح آبياري كم فشار در 400 هكتار از زمين هاي كشاورزي آذربايجان غربي اجرا شده است .
فرهاد سرخوش با بيان اينكه به ازاي هر هكتار از طرح آبياري كم فشار سالانه بيش از چهار هزار و 500 مترمكعب آب صرفه جويي مي شود، افزود: با تحت پوشش قرار گرفتن 400 هكتار از زمين هاي كشاورزي در طرح آبياري كم فشار، سالانه شاهد صرفه جويي بيش از يك ميليون و 800 هزار مترمكعبي آب از منابع زيرزميني خواهيم بود.
وي از اختصاص 32 ميليون ريال كمك بلاعوض دولتي براي اجراي آبياري كم فشار در هر هكتار، اضافه كرد: تاكنون براي اجراي كل اين طرح، 12 ميليارد و 800 ميليون ريال اعتبار هزينه شده است.
وي بيان كرد: بيش از 260 ميليارد ريال اعتبار از سوي ستاد احياي درياچه اروميه به اداره كل جهاد كشاورزي آذربايجان غربي براي اجراي طرح هاي تحت پوشش اين ستاد پرداخت شده است.
يكي از كارشناسان بخش كشاورزي نيز با تاكيد بر اهميت استفاده از آبياري هاي نوين گفت: هم اكنون دولت براي تشويق كشاورزان از سامانه هاي نوين آبياري به ازاي هر هكتار آبياري قطره اي و نوارهاي تيپ 100 ميليون ريال، آبياري باراني 65 ميليون ريال و آبياري كم فشار 45 ميليون ريال تسهيلات بانكي بلاعوض پرداخت مي كند.
محمد كريمي آذر افزود: با توجه به افزايش قيمت مواد اوليه پتروشيمي و به تبع آن محصولات توليدي آنها، اين ميزان تسهيلات به هيچ عنوان كفاف هزينه هاي كنوني را نمي كند.
وي از مسوولان خواست تا ميزان تسهيلات پرداختي به كشاورزان را افزايش دهد تا تمايل آنان نسبت به استفاده از سامانه هاي آبياري نوين بيشتر شود.
به گزارش ايرنا از مجموع 2 ميليون و 224 هزار و 110 هكتار از اراضي استان، هفت هزار و 115 هكتار غيرقابل كشت، 375 هزار و 515 هكتار داراي محدوديت كشت، 691 هزار و 592 هكتار داراي محدوديت كشت كم و در نهايت 82 هزار و 779 هكتار بدون محدوديت كشت است.
امروزه با كاهش ميزان بارش ها بحران كم آبي به شدت احساس مي شود بطوريكه در بسياري از مناطق كشور با خشكسالي مواجه هستيم.
با كاهش شديد سطح آب درياچه ها و پايين رفتن آب پشت سدها، زنگ خطر جدي خشكسالي و بحران كمبود آبي در كشور سال به سال بيشتر تشديد مي شود و از اين رو با توجه به اين هشدارها مديريت منابع آبي از اهميت ويژه اي برخوردار است و مسوولان و مردم بايد با بكارگيري از روش هاي نوين و صرفه جويي در مصرف آب از اين بحران به خوبي عبور كنند.
6185/3072
گزارش از منوچهر صمدي