دریاچه نمك قم برای ادامه حیات تنفس مصنوعی می خواهد

به گزارش ایرنا، طبیعت مناطق كویری ایران در سال های اخیر دچار آسیب های فراوان و تنش های محیطی شدیدی شده كه بسیار از پدیده های ساكن در خود را به سمت نابودی كشانده است؛ از جمله این پدیده ها دریاچه نمك قم است كه با وجود وسعت زیاد به دلیل خشكسالی های اخیر، برداشت بی رویه آب از مناطق اطراف آن و فعالیت های انسانی، در معرض خطر نابودی قرار گرفته و فرصت چندانی برای احیای آن نمانده است.
دریاچه نمك در ناحیه شرقی قم و درحد فاصل سه استان قم، سمنان و اصفهان قرار گرفته و بزرگترین دریاچه فصلی و فراشور كشور است كه حدود 200 هزار هكتار وسعت داشته و یك سوم آن در محدوده جغرافیایی قم قرار گرفته است.
این دریاچه دارای ساختار زمین شناختی كم نظیر شامل پوسته نمكی و حاشیه باتلاقی است كه در سال های اخیر به دلیل خشكسالی و تخصیص نیافتن حقابه آن به یكی از كانون های فعال ریزگردها در منطقه تبدیل شده است.
حقابه، سهم مشروع و مقرربرای سیراب كردن ده، مزرعه، باغ، خانه یا كسی از آب رود، چشمه یا قنات در ساعات و به اندازه معلوم است.
به گفته كارشناسان، در شرایط فعلی تخصیص حقابه ها می تواند كمك بزرگی به احیای دریاچه نمك باشد كه اگر این كار صورت نگیرد، روند مرگ دریاچه سرعت گرفته و در آینده نزدیك در قلب ایران، شاهد یك دریاچه مرده كه كانون انتشار ریزگرد و خاك های نمكی است، خواهیم بود.

**فرصت برای نجات دریاچه نمك وجود دارد
مدیركل حفاظت محیط زیست استان قم در همین زمینه به ایرنا گفت: هنوز فرصت برای احیای دریاچه نمك و نجات آن از خشكی كامل وجود دارد، اما این مساله نیازمند مشاركت همه دستگاه های مسئول و تخصیص حقابه های دریاچه است.
سید رضا موسوی، افزود: یكی از مهمترین اقدام ها برای احیای دریاچه نمك، تخصیص حقابه های زیست محیطی و جلوگیری از برداشت بی رویه آب از اطراف دریاچه است كه می تواند بستر آن را مرطوب نگاه دارد.
وی بیان كرد: در سال های اخیر روند ورود روان آب ها به سطح دریاچه نمك به دلیل احداث سدها، حفر چاه های عمیق و فعالیت های عمرانی كاهش پیدا كرده است و با این روند، دریاچه به سمت خشكی پیش می رود.
مدیركل حفاظت محیط زیست استان قم ادامه داد: در صورتی كه دریاچه نمك خشك شود، بلند شدن گرد و خاك های نمكی آن، زندگی مردم در مناطق اطراف دریاچه را به خطر می اندازد و این در شرایطی است كه جهت بادهای غالب در بسیاری از مواقع سال از سمت دریاچه نمك به طرف شهر قم است.
موسوی گفت: هر گونه برنامه ریزی برای بهره برداری از دریاچه نمك باید با مطالعات زیست محیطی دقیق باشد تا شرایط شكننده دریاچه وخیم تر نشود.

** لزوم تخصیص حقابه برای دریاچه نمك
نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی نیز درباره لزوم زنده نگاه داشتن دریاچه نمك گفت: پیگیر حقابه زیست محیطی برای این دریاچه هستیم تا شاهد بحران مربوط به آن در آینده نباشیم.
احمد امیرآبادی بیان كرد: دریاچه نمك با استفاده از پساب فاضلاب قم احیا نمی شود از این رو نیازمند تخصیص حقابه قم در سطح ملی از سد كرج و ساوه هستیم.
وی افزود: دستگاه های مربوطه از جمله شركت آب و منطقه ای قم نیز باید پیگیری های لازم را در این زمینه انجام دهند.
امیر آبادی با بیان اینكه اگر حقابه زیست محیطی قم تامین نشود تا 15 سال آینده كسی نمی تواند در قم زندگی كند، گفت: این دریاچه كانون گرد و غبار و بحران زاست و در آینده مشكلاتی را برای این استان به همراه خواهد داشت.
امیرآبادی گفت: وضعیت دریاچه نمك قم باید مدیریت شود تا در آینده نه چندان دور دچار مشكل نشویم.

* 25درصد جمعیت كشور تحت تاثیر دریاچه نمك
استاندار قم نیز در گفت و گویی بر ضرورت احیای حقابه های دریاچه نمك تاكید و بیان كرد: باید مساله احیای حقابه های این دریاچه را دنبال كرد تا از خشك شدن آن جلوگیری شود.
سید مهدی صادقی افزود: اگر این دریاچه به مرحله خشكسالی برسد، تمام برنامه ریزی های انجام شده به منظور استفاده از ظرفیت های آن از بین می رود.
وی همچنین تصریح كرد: در صورت خشك شدن دریاچه نمك، حدود 25 درصد جمعیت كشور تحت تاثیر قرار خواهند گرفت و ریزگرد حاصل از آن نمكی خواهد بود كه قابل مقایسه با ریزگرد های خاكی نیست.
صادقی گفت: موضوع رسیدگی به این دریاچه از سوی استانداری پیگری می شود ولی آن چیزی كه در سال های قبل باعث نگرانی شده هنوز برطرف نشده است و در زمان حاضر مسیر خشكسالی دریاچه نمك را طی می كنیم.
مدیركل مدیریت بحران استان قم نیز پیرامون این موضوع در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، بیان داشت: كاهش بارندگی در اثر خشكسالی های پی در پی، حفر چاه های عمیق برای بهره برداران از منابع زیر زمینی و برداشت بی رویه از منابع آبی از جمله مهمترین عواملی است كه خطر خشك شدن دریاچه نمك را تشدید می كند.
محسن اوروجی بیان كرد: مطالعات و پایش وضعیت دریاچه نمك و دشت های اطراف آن، به طور مستمر انجام می شود تا با راهكاری عملی از وقوع بحران زیست محیطی در استان قم و مناطق مركزی ایران جلوگیری شود.
وی ادامه داد: پایین رفتن سطح منابع آبی دریاچه نمك، موجب پیشروی آب های شور شده است كه این پدیده نیز آسیب های فراوانی به محیط زیست وارد می كند.
اوروجی گفت: حوضه آبخیز ایران مركزی كه استان قم نیز در آن واقع شده با كمبود جدی منابع آبی مواجه است، برای حل این مشكل باید حقابه های اختصاص یافته به این منطقه تامین و وارد این حوضه آبخیز شود؛ در همین رابطه وزارت نیرو 154 میلیون مترمكعب آب به حوضه آبخیز رودخانه قمرود اختصاص داده است كه با ورود این حجم از آب به منطقه بسیاری از مشكلات زیست محیطی برطرف و تا حدی از روند خشك شدن دریاچه نمك جلوگیری می شود.
وی افزود: اگر منابع آبی و سفره های زیرزمینی حوضه دریاچه نمك خشك شود، گرد و خاك ناشی از آن، تمام استان های مركزی ایران همچون قم، تهران، اصفهان و مركزی را درگیر مشكلات زیست محیطی می كند.

** خشك شدن كامل دریاچه نمك
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم نیز با اشاره به این كه ورودی به دریاچه نمك قم نزدیك صفر است، گفت: درگذشته از طریق دشت مسیله و رودخانه های قره چای و قمرود حدود یك میلیارد متر مكعب آب وارد دریاچه نمك می شد، اما اكنون این رقم به نزدیك صفر رسیده است.
سید محمد تقی سجادی در گفت و گو با ایرنا اظهارداشت: اكنون آب ورودی به این دریاچه از سمت قم به صفر رسیده و از سمت شمال هم آب ورودی به دریاچه به میزان بسیار محدود جریان دارد.
وی افزود: در برابر كاهش آب ورودی به دریاچه نمك، فعالیت های سنگین عمرانی همچون احداث آزادراه، خطوط انتقال انرژی و راه آهن در بستر دشت مسیله كه روان آب های آن به دریاچه نمك وارد می شود، شرایط حفظ حیات این دریاچه را سخت تر كرد.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم ادامه داد: برای اجرای طرح های توسعه ای باید شرایط زیست محیطی را درنظر گرفت، در غیر اینصورت باید منتظر واكنش سخت طبیعت بود؛ در نتیجه برخی فعالیت های انسانی در حوضه آبریز دریاچه نمك، هم اكنون منطقه ای كه روزگاری دارای پوشش گیاهی بود را به بیابان های خشك و كانون های تولید گرد و غبار تبدیل كرده است.
سجادی گفت: مساله دیگری كه در اثر خشك شدن روان آب های بستر دریاچه نمك به وجود آمده، بازگشت شورآبه ها از بستر دریاچه به سطح دشت های اطراف است.
وی افزود: این اتفاق باعث می شود دشت ها و زمین های كشاورزی اطراف دریاچه به دلیل شور شدن منابع آبی و سطح زمین، دیگر قابلیت كشت گیاه را نداشته باشد و به تدریج تبدیل به بیابان و كانون گرد و غبار شود.
سجادی ادامه داد: بعد از خشك شدن تدریجی روان آب های دریاچه نمك، بلورهای نمك كه در سطح زمین قرار گرفته در اثر سرما و گرما به تدریج شكسته و خرد می شود و با یك وزش باد به حركت درمی آید و می تواند طوفان های نمكی ایجاد كند كه برای سلامت انسان ها بسیار مخرب است.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم تصریح كرد: اگر حقابه های اختصاص یافته برای دریاچه نمك به آن وارد نشود، نفوذ گرد و غبارهای نمكی به شهرهای مركزی ایران همچون قم و تهران دور از انتظار نخواهد بود.
وی بیان كرد: در چنین شرایطی باید از هر اقدامی كه به محیط زیست دریاچه نمك آسیب می زند جلوگیری كرد؛ همچنین باید با كاشت گیاهان مقاوم در اطراف دریاچه، پوشش گیاهی محافظ برای جلوگیری از گرد و خاك ایجاد شود.
سجادی ادامه داد: اجرای عملیات استخراج مواد معدنی از دریاچه نمك می تواند سرعت تبخیر روان آب های آن را تشدید كند و این مساله نجات دریاچه را با سختی بیشتری رو به رو می كند.
آنچه گفته شد نشان می دهد حفظ دریاچه نمك قم تنها مساله ای نیست كه برای دوستداران طبیعت مهم باشد، بلكه توجه به آن برای همه مردم ایران به خصوص كسانی كه در مناطق مركزی كشور زندگی می كنند، اهمیت دارد.
خشك شدن دریاچه نمك به معنای بروز فاجعه طبیعی در كشور است چرا كه این دریاچه 15 برابر مساحت شهر قم وسعت دارد و گرد و غبار ایجاد شده از دامان آن می تواند توفان های نمكی در ایران مركزی به راه بیندازد و شهرهای مختلف كشور را به كانون های بحران زیست محیطی تبدیل كند.
بنابراین در این فرصت كوتاه باقی مانده تا خشك شدن كامل دریاچه نمك، باید از آن مراقبت كرد و این پدیده زیبای آفرینش را با اختصاص حقابه های زیست محیطی و جلوگیری از فعالیت های غیركارشناسی در بستر دریاچه، به دامان طبیعت بازگرداند.
7405/ 6133/1630