راه نجات دریاچه ارومیه در كاهش 40 درصدی مصرف آب كشاورزی است

به گزارش خبرنگار علمی ایرنا، احمد محسنی روز پنجشنبه در كارگاه آب و محیط زیست در دانشگاه صنعتی شریف افزود: ستاد احیای دریاچه ارومیه برای رساندن دریاچه به تراز اكولوژیك یعنی یك هزار و 274 متر مصوبه های زیادی دارد كه یكی از مهمترین آنها كاهش 40 درصدی مصرف آب در بخش كشاورزی است.
وی تاكید كرد: دراین مسیر هدف ستاد احیای دریاچه ارومیه این است كه چه كند تا مصرف آب از سوی كشاورز كاهش یابد اما همزمان درآمدش ثابت بماند و یا تغییری نكند؛ رسیدن به این هدف نیازمند انجام كارهای تخصصی و استفاده از تجربه های موفق بین المللی است كه باید با جدیت پیگیری شود.
محسنی افزود: 216 هزار كشاورز در حوضه آبریز دریاچه ارومیه فعال است كه باید همه آنها را به كاهش مصرف متقاعد كنیم.
وی به رویكردهای اجتماعی برنامه كاهش اشاره كرد و گفت: مشاركت مردم در مدیریت آب در قالب سازمان های كشاورزان، افزایش درآمد مردم در شرایط اجرای طرح ها و پروژه ها، ارتقاء سطح توانمندی كشاورزان، افزایش خود اتكایی و كاهش وابستگی به دولت، اتخاذ رهیافت یادگیری به جای رهیافت های مرسوم و كاههش مصرف آب با توجه به حل مسایل غیرآبی علاوه بر حل مسایل مرتبط با آب، برخی از این رویكردها در اجرای این طرح است.
محسنی در ادامه به چالش های اجتماعی مصرف آب كشاورزی در حوضه دریاچه ارومیه اشاره كرد و افزود: پایین بودن میزان بهره وری آب، تعداد زیاد بهره وران، بی سواد و كم سواد بودن بیشتر كشاورزان، بی نظمی حاكم بر مدیریت مصرف آب، نبود نظام های جمعی در بهره برداری از آب، پایین بوده بهره وری اقتصادی آب، احساس نكردن اثرات بحرانی دریاچه در نزد كشاورزان، رابطه ضعیف بین كارشناسان دولت و مردم و كاهش اعتماد و تفاوت دیدگاه و منافع بین كارشناسان درخصوص الگوی كشت، برخی از این چالش هاست.
وی اظهار داشت: به طور كلی 6 حوضه آبریز اصلی و 30 حوضه فرعی در كشور وجود دارد كه خزر، فلات مركزی، خلیج فارس و دریای عمان، ارومیه، هامون و سرخس حوضه های اصلی و كویر مركزی، كویر لوت، ابرقو، مهارلو، گاوخونی، دریاچه نمك و دریاچه ارومیه برخی از حوضه های فرعی هستند.
عضو كمیته نظارت ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: پنج استان شامل آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، كردستان، زنجان و اردبیل درگیر دریاچه ارومیه هستند؛ البته سهم زنجان با چهار دهم درصد و اردبیل یك درصد نسبت به سه استان دیگر بسیار كمتر است.
وی افزود: در حوضه آبریز دریاچه ارومیه 57 شهر و سه هزار و 28 آبادی دارای سكنه و 282 آبادی خالی از سكنه است؛ بیشترین سكونتگاه های شهری در آذربایجان شرقی و بیشترین سكونتگاه های روستایی در آذربایجان غربی است؛ بنابراین كشاورزی در آذربایجان غربی نسبت به شرقی بیشتر است.

** 40 هزار حلقه چاه غیرمجاز در منطقه
محسنی، «برداشت بیش از حد مجاز از منابع تجدیدپذیر، توسعه نامتوازن كشاورزی و تغییرات اقلیمی» را از مهمترین عوامل خشك شدن دریاچ ارومیه برشمرد و گفت: بررسی ها نشان می دهد در 50 سال گذشته سطح زیركشت حوضه آبریز دریاچه ارومیه 2.5 برابر شده است؛ همچنین تغییر اقلیم و استمرار خشكسالی موجب كاهش 18 درصدی بارش در حوضه آبریز دریاچه شده است.
به گفته وی، در سال 1353 در حوضه آبریز دریاچه ارومیه 300 هزار هكتار اراضی كشاورزی بود كه طبق آمار اعلام شده در سال 1393، به بیش از 500 هزار هكتار رسیده است.
این عضو كمیته نظارت ستاد احیای دریاچه ارومیه، چاه ها را عامل دیگر خشك شدن این دریاچه دانست و گفت: تا سال 1351- 1352 در منطقه چاهی وجود نداشت چون آب فراوان بود اما براساس آماری سال1392، نزدیك به 88 هزار حلقه چاه در منطقه وجود دارد كه بیش از 40 هزار حلقه غیرمجاز بوده و آن تعدادی مجاز نیز برداشت غیرمجاز دارند.
محسنی اظهار داشت: كشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه 30 درصد اشتغال ایجاد كرده است در حالی كه بیش از 90 درصد آب موجود در منطقه را مصرف می كند؛ برای رسیدن به تراز اكولوژیك باید مصرف را كاهش دهیم تا دریاچه احیا شود.
وی گفت: ستاد، نقشه راه 10 ساله برای احیای دریاچه ترسیم كرده كه در آن پروژه هایی از جمله ورودی طبیعی آب به پیكره دریاچه (یك میلیارد و 800 میلیون متر مكعب)، انتقال آب از سد كانی سیب، انتقال آب در سد سیلوه، انتقال پساب، صرفه جویی 40 درصدی در بخش كشاورزی (یك میلیارد و 340 میلیون مترمكعب)، رها سازی آب در سدها و انتقال آب به پیكره دریاچه، تعریف شده است.
به گزارش ایرنا، كرسی یونسكو در مدیریت آب و محیط زیست برای شهرهای پایدار با همكاری ستاد احیای دریاچه ارومیه، دانشگاه صنعتی شریف، پژوهشكده محیط زیست دانشگاه تبریز و اتاق گفتمان آب آذربایجان اقدام به برگزاری كارگاه دو روزه با محوریت آموزش خبرنگاران در حوزه آب و محیط زیست كرده است.
مروری بر گذشته - حال و آینده دریاچه ارومیه، تبیین خصوصیات و رفتار فیزیكی - شیمیایی و بیولوژیكی دریاچه ها با تمركز بر دریاچه ارومیه، پدیده گردوغبار و خصوصیات فیزیكی و شیمیایی، ارتباط خشك شدن دریاچه ها با گردوغبار، وضعیت گردوغبار نمكی از دریاچه ارومیه و پیامدهای آن، چگونگی مشاركت سازمان های مردم نهاد و ارتباط آنها با ستاد احیا، بهبود مشاركت تشكل های كشاورزی در كاهش مصرف آب، حكمرانی آب و توسعه مجلس محلی تصمیم گیری آب، تشریح مفاهیم اجتماعی حوضه آبریز دریاچه ارومیه، تحلیل ذینفعان در حوضه آبریز دریاچه، عناصر خبر و نقش خبرنگاران در ارتباط با مسائل اجتماعی مرتبط با احیای دریاچه، محورهای كارگاه آموزشی بود كه دیروز و امروز در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد.
علمی 9014** 2023