راز ماندگاري 400 ساله تكيه چهل اختران قم

در اين مطلب مي خوانيم:ساعت حدود 21شب است خيابان آذر همچنان شلوغ است صداي واعظان از اغلب مساجد شنيده مي شود ايستگاه هاي صلواتي چاي ، شربت ويا بستني به وفور ديده مي شود اينجا شور حسيني غليان مي كند، جوان و پير، رخت عزاي امام حسين (ع) را برتن كرده اند وغمش را در دل پنهان كرده اند تا به وقتش.
موسوم محرم است و خيمه امام حسين(ع) در صحن امام زاده موسي مبرقع فرزند بلافصل امام جواد (ع) برپا شده است هيئت عزاداري چهل اختران 400سال قدمت دارد و ازقديمي‌ترين هيئت قم است ودر نزد مردم از احترام و جايگاه خاصي برخوردارست. دسته اين هيئت در روز عاشورا ۱۴۰ سال است كه مسير مزار پسر امام جواد(ع) در خيابان آذر تا حرم حضرت معصومه(س) را مي‌پيمايد. اين دسته سوگواري براي عرض تسليت به عمه سادات فاطمه معصومه (ع) حركتش را به سوي حرم آغاز مي‌كند. درصف اول سادات نواده حضرت موسي مبرقع هستند كه با لباس سبز و دستار سياه از بقيه حضور دارند و صف دوم بيماراني هستند كه به اميد شفا در روز عاشورا جزئي از اين دسته مي‌شوند.
به سر كوچه كه مي رسم در ايستگاه صلواتي بساط چاي مهياست بوي اسپند فضا را پركرده جمع مردانه است مرداني كه نسل درنسل همين خميه گاه را براي اقا عبدالله الحسين عزاداري انتخاب كرده اند، از آنجا عبور مي كنم تا به محل هيئت برسم، جمعيت در رفت و آمدند.به اواسط كوچه نرسيده داخل خيمه گاه پيداست تا شروع مراسم عزاداري زمان بود اين برنامه محفل انس با قرآن بود كه كودكان قرآني نشسته بودند و سيد روحاني بزرگواري را مي ديدم كه كنارآن جمع نشسته است توغ سيفا نظر هر بيننده اي را جذب مي كرد. در طول تاريخ حيات اين هيئت در روز عاشورا بيماران زيادي شفا گرفته اند و آرزو بدل هاي زيادي حاجت روا شده اند.
آيين عزاداري عاشورايي حسينيه چهل اختران در ميراث معنوي كشور به ثبت رسيده درسند آن آمده است:
«دراجراي ماده كنوانسيون بين المللي حفظ ميراث فرهنگي ناملموس قانون الحاق جمهوري اسلامي ايران به كنوانسيون مذكور مصوب سال 1384مجلس شوراي اسلامي و آيين نامه اجرايي آن و ماده 3قانون اساسنامه سازمان ميراث فرهنگي كشور مصوب 1367مجلس شوراي اسلامي موضوع ميراث فرهنگي ناملموس آيين عزاداري عاشورايي حسينيه چهل اختران با گستره موضوع فرهنگي ناملموس استان قم به شمار1500درفهرست ملي ميراث فرهنگي ناملموس ثبت گرديده است».كه به امضاي محمد حسن طالبيان معاون ميراث فرهنگي و علي اصغر مونسان معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان رسيده است
سراغ سيد عبدالحسين چهل اختراني مسئول هيئت را مي گيرم كه بي هيچ معطلي هماهنگي انجام مي شود. وارد مي شوم ويك راست سراغ حاج آقا چهل اختراني مي روم به خوبي از حضورم استقبال مي كند ازهمين برخورد او بود كه دانستم پيش از من بايد خبرنگاران زيادي به وي مراجعه كرده باشند كه با من بيگانه نيست، چارقد خيمه گاه بر روي سه ستون آهني گسترده شده است.
گرداگرد حسينيه پرچم عزاي امام حسين(ع) ديده مي شود، تا ساعتي ديگر همه عزاداران خواهند رسيد ومراسم آغاز مي شود تا آن زمان فرصت داشتم كه مصاحبه را به انجام برسانم.
حجت‌الاسلام سيد عبدالحسين چهل اختراني پنجمين نسل از پرچم‌داران هيئت چهل اختران است. مرحوم سيد هادي چاووشي، مرحوم سيد زين‌العابدين چاووشي، مرحوم سيد حسين چاووشي و سيد علي چاووشي چهل اختراني پدرانش هستند كه پيش از او اين خيمه و هيئت را سرپا نگه داشته اند.
وي از قداست بنا مي گويد كه پسرامام جواد(ع) از مدينه به اين مكان آمده و 41سال در آنجا زيسته است و در همين جا خاكسپاري شده است و پس از ايشان چندين فرزند از نسل حضرت موسي مبرقع نيز مدفونند.به گفته وي همه سادات رضوي، نقوي، اخوي و برقعي از نسل موسي مبرقع عليه السلام هستند.
حجت الاسلام چهل اختراني تصريح كرد:حرم امام زاده موسي مبرقع عليه السلام فرزند بلافصل امام جواد (ع) كه در محله چهل اختران واقع شده بعد از حرم حضرت معصومه (س) دومين زيارتگاه مهم قم محسوب مي شود و هيئت عزاداري آن مورد توجه زائران داخل و خارج ازكشور مي باشد.
از سابقه و قدمت هيئت چهل اختران مي پرسم حجت الاسلام چهل اختراني مي گويد: هيئت چهل اختران تنها و اولين هيئت سادات است كه در قم بنا شده است و از همان ابتدا درهمين صحن بقعه موسي مبرقع بنا شده وبسيار هم مورد احترام و توجه مردم قم و مسلمانان ديگر كشورهاست.
آنطور كه حاج آقا چهل اختراني مي گفت، همه مردم ارادت قلبي خاصي به هيئت چهل اختران دارند و تمام هزينه برگزاري مراسم ها بويژه در عاشورا توسط خود مردم از طريق نذورات جمع آوري مي شود بطوري كه امسال هزينه غذاي 27هزار نفر دردهه اول محرم پرداخت شده است.
وي با تشكر از تلاش هاي اداره كل ميراث فرهنگي قم براي ثبت ملي آيين عزاداري عاشورايي حسينيه چهل اختران افزود:اين هيئت از گذشته هاي دورمورد توجه افراد بوده است و مردم براي شفاي بيماران و برآورده شدن حوائج خود به اين هيئت متوسل مي شوند.واما ماجراي توغ سيفا چيست ؟ توغي كه فقط درچهارشب هفتم ، هشتم ، نهم و دهم محرم در وسط خيمه گاه گذاشته مي شود.
به گفته چهل اختراني اين توغ با ارزش قدمت خاص هيئت چهل اختران قم است فردي اصفهاني به نام سيف الله كه از ساكن اصفهان بود، اما ارادت خاصي به اين هيئت داشت اين توغ را كه بروي آن با هنرمندي تمام آيات از جمله سوره كوثر و آيه تطهير و همچنين دعاهاي مانند حديث كساء بر روي آن حكاكي كرده و به اين هيئت اهدا كرده و 400سال نيز قدمت دارد.
سيد چهل اختراني به جايگاه اين هيئت در بين شيعيان جهان اشاره مي كند و مي گويد: هرسال از كشورهاي كشمير، لبنان، عراق ومصر شيعيان بسياري در روز عاشورا براي پيوستن به اين هيئت مي آيند و به اتفاق هم به تسليت گويي فاطمه معصومه (س)مي روند.
وي اخلاص و قدمت را راز ماندگاري اين هيئت با سابقه قم مي داند و مي افزايد: در ده شب عاشورا همه عزاداران حسيني به اين تكيه مي آيند و تا نزديك 2بامداد در سوگ سالار شهيدان آقا ابا عبدالحسين بر سرو سينه مي زنند.
به گفته حجت الاسلام چهل اختراني اين هيئت حتي در دوران پهلوي كه به شدت با عزاداري شيعيان مخالفت مي كردند حتي يك روز هم در ايام دهه اول ماه محرم مراسم عزاداري را تعطيل نكرده است.
بعد از پايان مصاحبه به سمت قسمت بانوان هدايت شدم تا از پس ديوارو پرده قدري عزداري هيئت را به تماشا بنشينم عزاداران از راه رسيده بودند وهمه براي اجراي مراسم آماده بودند.
مي دانستم كه از رسوم زيباي اين هيئت نوعي عزاداري به نام شور است (شور زدن همان ولوله كردن است به ياد فرزندان و ياران امام حسين با نواي حسين حسين مي دوند و بر سر و سينه خود مي زنند) اين رسم عزاداري در شب تاسوعا و عاشورا در محل هيئت و در ظهر عاشورا در صحن حرم حضرت معصومه انجام مي شود.
شور با اين جمله آغاز شد،تمام لذت عمرم همين است كه مولايم اميرالمومنين است ،و سپس شور حيدر حيدر دم گرفته شد.
دو شب تاسوعا و عاشورا از جمله شب هايي است كه عزاداران حسيني سخت بي تاب و بي قرار مي شوند، حالا وقتش رسيده بود وقتش رسيده بود كه دراين مجلس عزا آن بغض پنهان در سينه را كه درچهرها ديده مي شد آزادانه فرياد بزنند و در مصيبت مولاي خود عزاداري كنند.
دو جمله رمز اين عزاداري بود، اصغرا گر ز عطش تشنه و بيتاب شدي/ به روي دست پدر خوب تو سيراب شدي
چه شد آن دست بلندي كه به آواي بلند/ دعويت بود كه من بازوي حيدر دارم.
كه يكي صحنه شهادت حضرت علي اصغر طفل شيرخواره ابا عبدالله را مجسم مي كرد و ديگري شهادت سقاي دشت كربلا آقا ابوالفضل عباس را بازگو مي كرد.وقتي از آستان موسي مبرقع خارج مي شدم هنوز مجلس شور برپا بود.
سند ثبت معنوي اين هيئت چهل اختران در روز 5مهرماه در همايش قم محور گردشگري ايران رونمايي شد.
400سال است رسم و شيوه عزاداري اين هيئت سادات دردهه محرم و عاشورا جلوه اي ازعشق و ارادت شيعيان اين شهر وجهان به آقا ابا عبدالحسين را به زيبايي تمام به نمايش مي گذارد.
منبع: هفته نامه آفتاب قم
/8138/ 6133/