ترويج كشت گياهان كم آبخواه، جبر خشكسالي در يزد

يزدي‌ها در تاريخ و تمدن چند هزارساله اين منطقه همواره با كمترين ميزان آب توانسته‌اند، بيشترين بهره را ببرند.
طوري كه رهبر معظم انقلاب در جمع مردم استان در حسينيه امير چخماق يزد فرمودند:« يك يزدي چشمه‌ي آبي اگر در گوشه‌اي پيدا مي‌كند كه ساعتي به‌قدر يك سطل كوچك از آن آب مي‌آيد، همين آب را قدرداني مي‌كند، هدايت مي‌كند؛ با آن يك كشتزار را، يك مزرعه را، يك باغ را به وجود مي‌آورد و از بركات آن، خود و ديگران را برخوردار مي‌كند.اين‌ها خيلي قيمت دارد؛ سختكوشي.»
با توجه به كاهش ميزان بارندگي سالانه در يزد نسبت به سال قبل، امسال باوجود ميانگين 166.3 ميلي‌متر بارندگي در كشور اين عدد در سال آبي 97 -96 در يزد 69.1 ميلي‌متر گزارش شد و به همين علت توليد انواع محصول كشاورزي كاهش يافت.
زيان پديده‌ خشكسالي و سرمازدگي در سال جاري به كشاورزان حدود 10 هزار ميليارد ريال اعلام شد.
به همين دليل بهترين راه براي جبران اين مشكلات بهره‌گيري از سختكوشي و ترويج گياهان كم آبخواه مانند محصول گلخانه‌اي، پسته، انگور، گياهان دارويي، زعفران، گل محمدي، زيره و كنجد است.
اراضي قابل‌كشاورزي يزد 170 هزار هكتار است، به دليل كاهش بارندگي، خشكسالي و افت سطح آب‌هاي زيرزميني در چند دهه اخير با 54 هزار هكتار كاهش به 116 هزار هكتار رسيد كه به كشت انواع محصول زراعي و باغي اختصاص دارد.
رئيس سازمان جهاد كشاورزي يزد از كاهش 24 هزار هكتار سطح زير كشت گياهان پر آبخواه و جايگزيني 14 هزار هكتار محصولات كم آبخواه متناسب با اقليم و برخورداري از مزيت بالاي اقتصادي در جهت كاهش آب مصرفي در اين بخش خبر مي‌دهد.
سيد جمال سجادي پور در گفت‌وگو با خبرنگار ايرنا افزود: سطح زير كشت محصولات پر آبخواه زراعي و باغي استان نيز به 23 هزار و 778 هكتار در بازه‌ پنج‌ساله كاهش مي‌يابد تا با حذف اين ميزان سطح كشت، 14 هزار و 530 هكتار محصولات كم آبخواه زراعي و باغي متناسب با اقليم استان و داراي مزيت بالاي اقتصادي، جايگزين شود.
وي يادآور شد: اين موضوع در چارچوب طرح اصلاح الگوي كشت در دستور كار قرار دارد و قرار است حذف 12 هزار و 221 هكتار اراضي زراعي و كاهش آن به 26 هزار و 200 هكتار تا سال 1400 انجام شود.
به گفته رئيس جهاد كشاورزي يزد ، متناسب با ميزان منابع آب در اختيار و قابل‌برنامه‌ريزي، در بخش زراعي محصولاتي مانند سبزي ، محصول جاليزي و يونجه و در بخش باغباني بادام و گردو حذف مي‌شود.
سجادي پور اضافه كرد: همچنين توليدات گلخانه‌اي، پسته، انگور، گياهان دارويي، زعفران، گل محمدي، زيره و كنجد كه در صدر برنامه‌هاي اصلاح الگوي كشت استان قرار دارد، جايگزين خواهند شد.
البته در سال‌هاي اخير به‌منظور كاهش مصرف آب سطح اراضي باغي با حذف محصول پر آبخواه و جايگزيني محصول كم آبخواه به 81 هزار و 232 هكتار خواهد رسيد .
اين مسئول بابيان اينكه آب موردنياز بخش كشاورزي در افق 1400 معادل 761 ميليون مترمكعب پيش‌بيني‌شده است ، اظهار داشت: آب مصرفي در اين بخش بيانگر وجود تنش برابر 36 درصد است.
رئيس جهاد كشاورزي يزد مي‌گويد: به‌عنوان نمونه مصرف آب گياهاني همانند پسته در اين افق بايد از 47 هزار و 60 ميليون مترمكعب به نصف و محصول زيتون از 17 ميليون مترمكعب به 11 ميليون مترمكعب كاهش يابد.
وي توضيح داد: در اين‌ ارتباط كشت درختان زرشك، خرما، زعفران، گياهان دارويي، گل محمدي، عناب و محصول گلخانه‌اي جايگزين و رونق مي‌يابد.
بر اين اساس سطح زير كشت گندم، جو، ذرت دانه‌اي، يونجه و شلغم علوفه‌اي به‌عنوان محصول پر آبخواه با بيش از 24 هزار هكتار زير كشت و با بيش از 150 ميليون مترمكعب مصرف آب بايد به 13 هزار هكتار سطح زيركشت و 70 ميليون مترمكعب آب كاهش يابد .
همچنين قرار است كشت لوبيا، عدس، كلزا، سيب‌زميني، پياز، گوجه‌فرنگي، بادمجان، كلم، باميه و ساير سبزي‌ها، خربزه، هندوانه، طالبي، خيار سبز، كدو، گرمك، ذرت و چغندرقند و هويج علوفه‌اي، آفتابگردان آجيلي و گياهان علوفه‌اي حذف شود.
و در مقابل گياهان زيره، كينوآ، گلرنگ، ارزن، كنجد، سير خشك ، سور گوم و ساير محصولات زراعي مشابه كشت شود.
يكي از محورهايي كه چند سال اخير و در راستاي اصلاح الگوي مصرف و كاهش مصرف آب مدنظر كشاورزان بود ، توسعه محصول گلخانه‌اي و گياهان دارويي است.
يزد هم‌اكنون در توليد روناس، گياهان گلخانه‌اي ، پسته ، زردآلو ، انار و زعفران به‌عنوان گياهان كم آبخواه به ترتيب رتبه‌هاي نخست ، دوم ، سوم ، چهارم ، پنجم و هفتم كشور را دارد .
سطح زير كشت گياهان گلخانه‌اي يزد، يك هزار و 420 هكتار است و سالانه 409 هزار و 950 تن محصول كه بيشتر خيار سبز ، گوجه‌فرنگي، بادمجان و سبزي است، توليد مي‌شود .
در برخي شهرستان‌ها توسعه محصولات گلخانه‌اي و گياهان دارويي بيشتر از ساير نقاط است، طوري كه اشكذر و يزد در توليد بخش اول بيشتر همت داشته‌اند ، بافق و ابركوه در توليدات بخش دوم.
در ابركوه باوجود كاهش توليد بسياري از محصولات از جمله پسته و انار ، 2هزار و 100 تن انواع محصولات گلخانه‌اي در سال 1396 از هفت هكتار برداشت شد.
اين عدد نسبت به سال قبل از آن 50 درصد افزايش داشت و در كنار آن توجه خاصي به توسعه گياهان دارويي شده است.
مدير جهاد كشاورزي ابركوه در اين ارتباط مي‌گويد: كشت گياهان دارويي در اين شهرستان كه اقليم گرم و بياباني دارد، رو به گسترش است و با توجه به آثار زيان‌بار خشكسالي در راستاي توسعه كشت محصول كم آبخواه هم‌اكنون در 120 هكتار زمين‌هاي منطقه گياهان دارويي كشت‌شده است.
مهدي غيب الهي در گفت‌وگو با خبرنگار ايرنا اظهار داشت: زعفران ، نعناع فلفلي، سير ، شيرين‌بيان، به‌ليمو، شويد ، گل محمدي و شنبليله ازجمله گياهان دارويي هستند.
وي، بابيان اينكه گياهان دارويي به‌عنوان محصول كم آبخواه و باارزش اقتصادي بالايي مطرح هستند، تأكيد كرد: در 6 ماهه نخست سال 1397 از 70 هكتار اراضي زير كشت 667 تن نعناع فلفلي، شيرين‌بيان، به‌ليمو، شويد ، سير ، گل محمدي و شنبليله برداشت و به بازار مصرف عرضه شد .
مدير جهاد كشاورزي ابركوه پيش‌بيني كرد: با توجه به ارزش‌افزوده بالا، كم آبخواه بودن اين گياهان و استقبال كشاورزان سطح زير كشت گياهان دارويي در سال زراعي 98 -97 به 300 هكتار برسد.
رئيس جهاد كشاورزي بافق هم درباره توسعه كشت گياهان دارويي اظهار داشت: حدود 45 درصد مردم شهرستان از سه جنبه كاربردي گياهان دارويي در منزل و محل كار خود استفاده مي‌كنند.
حميد عسكري باقرآبادي در گفت‌وگو با ايرنا، اجراي طرح كشت گياهان دارويي و زعفران را باهدف تحقق سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي دانست و افزود: هم‌اكنون 350 نفر در حوزه كشت گياهان دارويي به كار اشتغال دارند.
وي بابيان اينكه زعفران هم در زمره گياهان دارويي قرار دارد، يادآور شد: سال 96 افزون بر 300 كيلوگرم محصول زعفران خشك در بافق برداشت و به بازارهاي داخلي و خارجي عرضه شد.
وي از توزيع بيش از 17 تن پياز زعفران بين كشاورزان پارسال خبر داد و افزود: سطح زير كشت اين محصول از 60 هكتار به 65 هكتار افزايش يافت و پيش‌بيني مي‌شود در سال جاري 340 كيلوگرم زعفران در اين شهرستان برداشت شود.
البته در اين منطقه توسعه كاشت درخت نخل نيز قابل‌توجه است، كه عمدتاً در مناطق بياباني امكان رشد و توسعه دارد.
به گفته مدير جهاد كشاورزي بافق امسال افزون بر هفت هزار و 500 تن محصول خرما از نخلستان‌هاي منطقه برداشت شد كه در هم سنجي با پارسال 40 درصد افزايش دارد.
عسكري باقرآبادي، خرماي بافق را مرغوب و داراي ارزش صادراتي عنوان كرد و افزود: هم‌اينك مازاد اين محصول به ساير استان‌ها عرضه مي‌شود و مي‌تواند در رديف ارقام صادراتي ارزآور قرار گيرد.
وي سطح زير كشت خرما را 2 هزار و 210 هكتار ذكر كرد و يادآور شد: از اين ميزان كشت يك هزار و 400 هكتار خرماي بومي و بقيه درختان اصلاح‌شده است.
وي بيان كرد: در راستاي طرح اقتصاد مقاومتي، يك واحد كارخانه فرآوري خرما با سرمايه‌گذاري 10 ميليارد ريال توسط بخش خصوصي راه‌اندازي شده است.
در خاتم كه قطب كشاورزي و عشايري يزد است در كنار توسعه گياهان دارويي ، توجه خاصي به محصول گلخانه‌اي شده است و كشت 23 هزار و 500 مترمربع محصول گلخانه‌اي و ايجاد 90 فرصت شغلي مستقيم و غيرمستقيم و صدور 155 مورد كشت گلخانه‌اي و پيش‌بيني باروري 72 هكتار نتيجه آن است.
از سوي ديگر كشت گياهان دارويي جديد در اين شهرستان خوب جواب داد، به‌گونه‌اي كه كاشت گياه « پاپايا» براي اولين بار در استان در گلخانه‌هاي خاتم انجام شد.
به گفته مدير جهاد كشاورزي خاتم، پاپايا گياهي علفي، هميشه‌ سبز و دولپه است كه به‌صورت يك‌تنه با چوبي نرم به ارتفاع يكتا 10 متر رشد مي‌كند.
مجتبي آغاز، افزود: اين گياه چندساله ممكن است تا 20 سال عمر كند اما عمر مفيد و اقتصادي آن بيشتر از سه سال نيست و نخستين ميوه پاپايا معمولاً 12 ماه پس از كاشت بذر به دست مي‌آيد.
وي بابيان اينكه عملكرد پاپايا در ايران 3.5 تن در هكتار است و در محيط باز سطح زير كشت آن در منطقه بلوچستان حدود 30 هكتار است ، ادامه داد: هم‌اكنون سطح زير كشت اين محصول در خاتم هشت هزار مترمربع كشت گلخانه‌اي است و عملكرد اين محصول در گلخانه متفاوت از كشت باز است.
وي با اشاره به اينكه دركشت گلخانه‌اي در يك هزار مترمربع 350 درخت كشت مي‌شود كه هر درخت 20 تا 100 عدد ميوه مي‌دهد ، ادامه داد: وزن هر ميوه بسته به شرايط گلخانه و تغذيه متفاوت و 250 گرم تا 500 گرم است كه با اين حساب پيش‌بيني مي‌شود 24 تن محصول مرغوب پاپايا برداشت و باقيمت بسيار مطلوبي به‌عنوان ميوه لوكس به فروش برسد.
با اين توضيحات مي‌توان گفت كه هرچند خشكسالي ، مشكلات زيادي را بر استان تحميل كرد، اما جبري كه منجر به كاهش مصرف آب و اصلاح الگوي كشت شده بهترين نتيجه اي است كه يزدي‌هاي سختكوش از اين موقعيت، به‌خوبي استفاده كرده و خواهند كرد.
1968/ 2047